"1 Kasım'ın kaderini 35 ilden çıkacak 39 milletvekilliği belirleyecek"
Hürriyet'in, Demokrasi Denetçileri'ni temel alan "1 Kasım Aday Analizi" araştırmasını temel alan kapsamlı çalışmasına göre, 35 ildeki 39 seçim bölgesi çok kritik. Bu bölgelerdeki yüzde 0,39 ile yüzde 3 arasındaki oy değişimleri, 7 Haziran'a göre farklı dağılım çıkmasıne neden olabilir. 1 Kasım, ince hesapların seçimi olacak. AK Parti 7 Haziran’da çıkardığı 258 milletvekiline en az 18 sandalye daha eklemek istiyor. CHP, MHP ve HDP de kritik oy farklarıyla kazandıkları vekilleri kaptırmama peşinde. O nedenle her parti kıl payı hesaplar yapıyor. Hürriyet'ten Nuray Babacan, Umut Erdem ve Rifat Başaran iki seçim arasındaki farkları, partilerin ince hesaplarını ve kritik illeri araştırdı. Tek parti iktidarı mı, koalisyon mu sorusunun yanıtını 35 ilde kıyasıya bir rekabetle çıkacak 39 milletvekilliği belirleyecek.
Liderler, halkın seçimlere ilgisizliği sokağa yansıdığına dikkat çekiyor. Araştırmacılar, bunu 7 Haziran seçimlerinden bu yana geçen 5 aylık süredeki değişkenlerin fazla olmamasına bağlıyor. En belirgin değişiklik ‘terör’ gündemi oldu. Çözüm süreci politikalarındaki değişiklik, PKK terörü, operasyonlar, sokağa çıkma yasakları ve şehit haberleri, 7 Haziran seçimlerinde yaşanmayan yakıcı bir süreci başlattı. 10 Ekim’de 102 kişinin öldüğü Ankara katliamı ise zaten gergin olan seçim kampanyalarındaki en önemli kırılma noktası oldu. 7 Haziran’dan farklı olarak ilk kez seçim güvenliği konusu tartışıldı.
1 Kasım için milletvekili listesinde en köklü değişimi yapan, AK Parti oldu. AK Parti’den 31, CHP’den 1, MHP’den 2, HDP’den 3 milletvekili yeni listede yer almadı. AK Parti’nin seçilemeyecek yerlere konulan milletvekilleriyle bu rakamın 40’ı aştığı belirtildi. CHP Lideri ön seçimle gelen adaylara dokunmayıp vekil çıkarılamayan illerdeki adayları değiştirdi.
Seçim kampanyalarında en büyük değişim, iktidar partisinde yaşandı. Kampanyaların ana unsurunu ‘ekonomik vaatler’ oluşturdu. CHP’nin 7 Hazian seçimlerinde emekliler, dar gelirliler, taşeron işçiler üzerinden yaptığı vaatleri eleştiren AK Parti, kaçınılmaz şekilde bu sürece katıldı.
Partilerin tüm seçim programları altüst oldu. Terör ve güvenlik sorunu liderlerin miting programlarını etkiledi. Yapılan programlar değişti. Başbakan Ahmet Davutoğlu, mitinglerini yarı yarıya azaltırken, CHP ve HDP Ankara katliamından sonra büyük bölümünü iptal etti. MHP Lideri Devlet Bahçeli üç büyük şehir dışında 600 oyla milletvekili kaybettiği Amasya dışında miting programı yapmadı. Liderler, medyayı çok daha aktif olarak kullanmaya başladılar. Her akşam TV kanallarında liderler canlı yayınlara konuk oluyor.
Erdoğan yine gündemde
5 aydaki bir değişiklik de Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın seçim kampanyasındaki pozisyonu oldu. Erdoğan daha az göründü. Açılış adı altında yaptığı mitingler yerine, TV programlarını ve Saray’a çağırdığı heyetlere hitap etmeyi seçen Erdoğan, “Kaçak saray kadar kafanıza taş düşsün”, “Kuzu kuzu gelecekler buraya” sözleriyle yine tartışma yarattı.
340 bin yeni seçmen
7 Haziran’da 20 parti yarıştı. Bazı partiler yarıştan çekilirken bazılarına da YSK onay vermeyince bu kez sayı 16’ya düştü. 1 Kasım seçimlerinde, AK Parti, Bağımsız Türkiye Partisi, BBP, CHP, DP, DSP, Halkların Demokratik Partisi, Komünist Parti, Millet Partisi, MHP, Saadet Partisi, Vatan Partisi ve Halkın Kurtuluş Partisi 85, Hak ve Özgürlükler Partisi 78, Doğru Yol Partisi 67 ve Liberal Demokrat Parti 61 seçim çevresinde seçime katılacak. 21 bağımsız milletvekili adayı yarışacak. Yurtiçi seçmen sayısı 7 Haziran’dan bu yana 310 bin 620, yurtdışı seçmen sayısı ise 28 bin 227 kişi arttı.
Listenin sonundaki yarış
Tek parti iktidarı mı koalisyon mu çıkacak? Yanıtı 35 ilde, 39 seçim bölgesindeki 39 vekilin durumu belirleyecek. Tüm partiler, listenin son sırasından seçilecek ismin kendi adayı olması için çalışıyor. Kocaeli, İstanbul, Samsun, Ankara, Amasya, Malatya, Aydın, Çorum, Hatay, İzmir, Diyarbakır, Balıkesir, Van, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Adana, Iğdır, Ordu, Konya, Çankırı, Erzincan, Giresun, Bursa, Manisa, Elazığ, Kayseri, Sivas, Eskişehir, Kırklareli, Ağrı, Niğde, Burdur, Erzurum, Bayburt, Adıyaman’da, 39 vekilin hangi partiden olacağını, yüzde 0.1 ile yüzde 3 arasındaki oy değişimi belirleyecek.
Kritik örnekler
İZMİR: 13 milletvekili çıkartan İzmir 1. Bölge’de, CHP 572 bin 271, AK Parti 335 bin 209, MHP ise 164 bin 895 oy aldı. CHP İzmir 1. Bölge’de 1372 oyla MHP’ye 1, İkinci Bölge’de de 9 bin 600 oyla AKP’ye 1 milletvekili kaptırdı. CHP 629 bin 525 oyla 6 milletvekili alırken, AK Parti 358 bin 852 oyla 4 vekil çıkardı. İzmir adayı olan Kılıçdaroğlu, 1 Kasım’da İzmir’deki milletvekili sayısını 2 arttırmayı hedefliyor.
KAHRAMANMARAŞ: AK Parti 352 bin 845 oyla 6, MHP ise 115 bin 230 oyla 2 milletvekilliği kazandı. Bu ilde çekişme MHP ile CHP arasında yaşanıyor. 7 Haziran’da 49 bin 89 oy alan CHP, milletvekilliğini 6 bin 853 oyla MHP’ye kaptırdı. CHP, bu farkı kapatabilmek için 1 Kasım öncesi aday değişikliğine gidip ilk sıraya Ali Öztunç’u yerleştirdi.
HATAY: Partiler 10 milletvekilliği için yarışacak. 7 Haziran’da AKP 312 bin 750, CHP 300 bin 620, MHP 115 bin 984, HDP ise 54 bin 263 oy aldı. AK Parti 5, CHP 4, MHP 1 milletvekililliği kazandı. CHP 3 bin 673 oyla AK Parti’ye 1 milletvekili kaptırdı. 7 Haziran’da bağımsız aday olan ve 18 bin 615 oy alan eski CHP milletvekili Refik Eryılmaz bu seçimlerde aday olmadı. Eryılmaz’ın oyları belirleyici olacak.
ERZİNCAN: AK Parti 63 bin 914, CHP 33 bin 143, MHP ise 21 bin 143 oy aldı. Erzincan’da 2 milletvekilini AK Parti ve CHP paylaştı. CHP 959 oy farkla 1 milletvekili kazandı. AK Parti şimdi bu ilde 959 oy açığını kapatmak için çalışıyor.
KOCAELİ: AKP 6, CHP 3, MHP 1, HDP 1 milletvekili aldı. HDP’nin oyu 82 bin 469’du. 163 bin 707 oy alan MHP, HDP’nin yurtdışı oylar sayesinde 1 milletvekilliği kazanması nedeniyle 2. vekili alamadı. Aradaki fark 1231 oydu.
SAMSUN: AKP 5, MHP 1 milletvekili çıkardı. AKP 1011 oy daha toplasa, 6. milletvekilliğini de MHP’den alabilirdi.
DİYARBAKIR: HDP, 640 bin 687 oyla 10 milletvekili çıkardı. Bir milletvekili için yaklaşık 64 bin oy gerekiyor. AKP ise 122 bin 27 oy aldı. Bu sayıya 6 bin 111 oy ekleyebilseydi, 2. milletvekilliğini de çıkarabilirdi. 7 Haziran’da AK Parti saflarında olan Haşim Haşim bu kez bağımsız aday.
BURDUR: AK Parti 73 bin 380 oy aldı. MHP ise 39 bin 10 oyda kaldı. Buna karşın d’Hondt sistemi nedeniyle MHP de AKP de 1’er vekil çıkardı. AK Parti 4641 oy daha alsa Burdur’da 2 milletvekili olacak, MHP ise çıkaramayacaktı.
ERZURUM: AK Parti 214 bin 519 oyla 4 vekil kazandı. Bir milletvekili 53 bin 629 oyla seçildi. Bu kentten 1 milletvekili çıkaran MHP ise 95 bin 552 oyda kaldı. MHP oy sayısını 107 bin 260’a çıkarırsa ikinci vekili de alabilecekti.
BAYBURT: Türkiye’nin en az seçmeni olan kenti Bayburt’ta MHP 14 bin 557 oyla 1 milletvekili çıkardı. AK Parti ise 1 milletvekilliğini 27 bin 739 oyla aldı. AK Parti’nin 1 vekilliği MHP’den geri alması için 1376 daha fazla oy gerekiyor.
ADIYAMAN: CHP ile HDP arasındaki geçişkenlik AK Parti’ye yaramıştı. AK Parti 181 bin 809 oyla 4, HDP 45 bin 452 oyla 1 vekillik aldı. HDP’nin 2. vekillik için 20 bin, CHP’nin 1 vekil için 9 bin oya ihtiyacı vardı. HDP’nin 1 vekillik için gerekli oydan 25 bin fazla oy aldığı kentte, oyların yaklaşık 10 bini CHP’ye dönerse durum 3, 1 , 1 şeklinde olabilir.
AMASYA: 7 Haziran’da 2 AK Parti, 1 CHP milletvekili çıktı. MHP 48 bin 485 oy almasına rağmen milletvekilliği kazanamadı. AK Parti’nin oyu ise 98 bin 331’di. MHP, yurtdışı oylar hesaplanınca 681 oyla milletvekilliğini kaybetti.
ÇORUM: Yarış 4 sandalye için. 7 Haziran’da AK Parti 184 bin 99 oyla 3, CHP 74 bin 207 oyla 1 vekil çıkardı. MHP ise 59 bin 817 oya rağmen 1549 farkla 1 vekilliği kaybetti.
ÇANKIRI: 7 Haziran seçimlerinde 2 milletvekilliğini de AK Parti kazandı. AK Parti 65 bin 560 oy alırken 31 bin 196 oy alan MHP milletvekili çıkaramadı. 2 bin oyun kayması halinde MHP Çankırı’da 1 milletvekilliğini kazanabilecek.
MALATYA: 6 vekilin 5’ini 257 bin 459 oyla AK Parti kazanırken CHP ise 72 bin 890 oyla 1 milletvekili çıkardı. 50 bin 71 oy alan MHP ise vekil çıkaramadı. MHP 1484 oy farkla 1 milletvekilliğini AK Parti’ye kaptırdı.
IĞDIR: HDP 54 bin 289 oyla 2 vekil çıkarırken MHP 25 bin 903 oya rağmen vekil çıkaramadı. MHP’ye bu ilde yaklaşık 1200 ilave oy, sonucu HDP 1, MHP 1 olarak değiştiriyor.
VAN: 8 milletvekilinin 7’sini 367 bin 917 oyla HDP alırken AK Parti 95 bin 446 oyla 1 vekil çıkardı, ikinci milletvekilini ise 4 bin 798 oyla kaybetti.
İSTANBUL 1. BÖLGE: Partiler 31 milletvekilliği için yarışacak. 7 Haziran seçimlerinde AK Parti 1 milyon 265 bin 982 oyla 14 milletvekili çıkarırken CHP 986 bin 503 oyla 11, MHP 324 bin 216 oyla 3, HDP ise 331 bin 848 oyla 3 milletvekili çıkardı. İstanbul 1. Bölge’de HDP 22 bin 860 daha fazla oy toplarsa CHP’den 1 milletvekili alacak.
İSTANBUL 3. BÖLGE: 7 Haziran’da 31 milletvekilinin 14’ünü AK Parti 1 milyon 147 bin 350 oyla alırken, CHP 805 bin 68 oyla 9, HDP 422 bin 804 oyla 5, MHP ise 327 bin 772 oyla 3 milletvekili çıkardı. MHP 3 bin 525 oyla 1 milletvekilliği kaçırırken, HDP ise 20 bin 538 oyla 1 milletvekilliği kaybetti.
"Son hafta seferberliği"
Mustafa Ataş (AK Parti Teşkilat Başkanı): Bu bölgeler için özel araştırma yaptırdık. Hangi kesimler bize oy vermiyor, eksiklik nerede, şikâyetler neler? Onlara bakıyoruz. Son haftada adeta seferberlik ilan edeceğiz. Oy oranından çok çıkacağımız milletvekili sayısına odaklanıyoruz. Sandığa gitmeyen kitleyi ikna edeceğiz. İl dışında olanları, tespit edebildiklerimizi sandığa taşıyacağız. İllere talimat verildi. Yol paralarını karşılayıp sandığa götüreceğiz.
"Az farklar kapatılacak"
Sadir Durmaz ( MHP Genel Başkan Yardımcısı): Etkin bir kampanya yürütüyoruz. İnanıyorum az oyla kaybettiğimiz yerlerin hepsini alacağız. 7 Haziran sonrası gelişmeler, MHP’ye Türkiye’nin ihtiyacı olduğunu net şekilde ortaya çıkarmıştır. Vatandaşlarımız da gelişen zaman içinde bunun farkına varmışlardır. Çok daha iyi bir neticeyi hep birlikte ortaya çıkaracağız. Vekil sayımızı yükselteceğimize inanıyoruz. Bu haftayı en iyi şekilde değerlendireceğiz.
"Yüz yüze çalışıyoruz"
Mehmet Bekaroğlu (CHP Genel Başkan Yardımcısı): CHP’nin az bir farkla milletvekili kaçırdığı veya az bir farkla kazandığımız illerde analizler yaptırdık. Hangi kesimlerden destek gelebilir, yeni oy verecek seçmenler kimler; mahalle, sokak ve hane bazında belirledik. Bu illerde yüz yüze çalışmalar yürütüyoruz. Genel başkan yardımcısı olarak bizler de gidip çalışmalara katılıyoruz. Genel Başkanımızın programını da bu illerden bazılarını kapsayacak şekilde belirledik.
"Yeni çevrelere açıldık"
Ayhan Bilgen (HDP Sözcüsü): Bu şehirlerden bazılarında adaylarımızı değiştirdik. Bugüne kadar ulaşamadığımız çevrelere yönelik, birebir temas çalışmasına yoğunlaştık. Özellikle HDP’ye sempati ile bakan ve daha henüz oy verme kararlılığına girmeyen kesimlerle ilişkiye girerek, 1 Kasım’dan sonra parlamentoda daha güçlü bir temsilin Türkiye’de bir arada yaşama ve barış projesine yapacağı kaıtkıyı anlatmaya çalışıyoruz.