1 Şubat 1979'da Humeyni ile aynı uçakta Tahran'a gidenlere ne oldu?

BBC Türkçe

İran İslam Devrimi'nin lideri Ayetullah Humeyni'nin sürgünde bulunduğu Fransa'dan uçakla ülkesine dönmesinin üzerinden 40 yıl geçti.

Humeyni, 15 yıl sonra İran'a en yakın destekçilerinin eşliğinde varmıştı.

Bu kişilerin çoğu sonraki yıllarda hayatını kaybetti.

Her ne kadar bu kişiler 1979'da devrimin zafer kazananları olsalar da, bir süre sonra iç politikanın kurbanları haline geldiler.

İçlerinden sadece biri hayatta kaldı.

40 yıl önce Humeyni ile beraber İran'a varan uçaktan inenlerin hikayelerini derledik.

1. Ayetullah Murtaza Mutahhari: İran İslam Cumhuriyeti'nin ideolojisini etkileyen önemli isimlerden biri. Mutahhari, 1 Mayıs 1979'da Tahran'da suikast sonucu öldürüldü. Suikasti, İslam Cumhuriyeti'ne karşı çıkan ve daha katı bir İslami rejim talep eden Furkan grubu üstlendi.

2. Hasan Lahuti Eşkavari: Ayetullah Humeyni'nin yakın müttefiklerindendi. Devrimden sonra ise İran'ın ilk devlet başkanı olan Ebu'l-Hasan Beni Sadr'a daha yakın bir isim haline geldi. Bugün İran'ın dini lideri olan Ayetullah Ali Hamaney ile ters düştü. Devrimden 2 yıl sonra hapse atıldı ve birkaç gün sonra hayatını kaybetti. Ailesi zehirlendiğini iddia etti.

3. Ahmed Humeyni: Ayetullah Humeyni'nin oğlu ve sağ koluydu. Mart 1995'te kalp hastalığından öldü. Humeyni ailesinin İran'ın reformcu kanadına yakın olduğu düşünülüyor.

4. Sadık Kutbizade: İran'da devrim ilan edildikten sonra Ağustos 1980'e kadar dışişleri bakanlığı yaptı. Eylül 1982'de Ayetullah Humeyni'yi öldürmek ve İslam Devrimi'ni yok etmek suçlamalarıyla idam edildi.

5. Ebu'l-Hasan Beni Sadr: İran'da İslam Devrimi'nin ilanı sonrası ilk devlet başkanıydı. İran'dan kaçtı, şimdi sürgünde yaşıyor. İran Meclisi, Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ı, İslam Devrimi'ne karşı olan bir gruba yakın olmakla suçlayarak yokluğu sırasında 21 Haziran 1981'de görevden aldı.

6. Şeyh Sadık Han Tabatabai: Humeyni'nin bacanağı. Hükümette birtakım rollerde yer aldıktan sonra kendisini siyasetten uzak tuttu. Şubat 2015'te Almanya'da akciğer kanserinden hayatını kaybetti.

7. Daryuş Forouhar: İran'ın din insanları tarafından yönetilmesine karşı çıktı. Eşiyle birlikte, İran istihbaratı tarafından 1998 yılında öldürüldü.

Humeyni'ye 1 Şubat 1979'daki uçuşta eşlik edenlerin çoğu devrimden sonra gerçekleşen siyasi gelişmelerin mağduru oldu. İkisi suikast sonucu hayatını kaybetti, biri idam edildi, biri gizemli bir şekilde hayatını kaybetti, biri sürgüne gitti.

Buradaki çelişki, bütün bu isimlerin hatta Humeyni'nin ailesinin bile kendilerini ülkenin yönetici elitlerinden uzak tutması oldu.

İran şimdi bambaşka bir grup tarafından yönetiliyor, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e yakın hiçbir isim bu fotoğrafta yok.