Evren ve Şahinkaya'nın gelmediği 12 Eylül duruşmasında iddianeme okunmadı
12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleştirilen askeri darbenin sorumlularının yargılanmalarına başlandı. Müdahil avukatı Evren ve Şahinkaya'nın tutuklanmasını ve kafes içinde duruşmaya getirilmesini talep etti. Türkiye'nin dört bir yanından gelen ve çocuklarını, yakınlarını kaybeden, dönemin mağduru binlerce kişi adliye bahçesinde toplandı.
147 kişilik salonda çıkan izdiham nedeniyle 09.30'da başlaması gereken duruşma yarım saat geç başladı. Sağlık sorunlarını gerekçe gösteren Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya duruşmaya katılmadı. Mahkeme salonu dolunca hakim ayakta kalanlara sanık koltuğuna oturmalarını teklif etti ancak bu öneriyi kabul eden olmadı.
Kenan Evren'in avukatı anayasa kitapçığını göstererek ''12 Eylül darbedir ancak bu mahkeme yetkisiz, Evren'i yargılayamaz'' dedi. Mahkeme heyeti davanın düşürülmesini talebini reddetti. Müdahil avukatı Evren ve Şahinkaya'nın tutuklanmasını ve kafes içinde duruşmaya getirilmesini talep etti. Avukatın bu talebi Mısır'ın devrik lideri Hüsnü Mübarek'in yargılanma sürecinde mahkeme salonuna kafes içinde getirildiği görüntüleri hatırlattı.
7. Cumhurbaşkanı ve dönemin Genelkurmay Başkanı emekli Orgeneral Kenan Evren ile dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Anayasal düzeni ortadan kaldırdıkları gerekçesiyle Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanıyor. Düşüp kolunu kırdığı iddia edilen Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya sağlık durumlarını gerekçe göstererek ilk duruşmaya katılmayacaklarını bildirmişti.
Adliye önünde yoğun güvenlik önlemi
Davanın görüleceği Ankara Adliyesi önünde polis yoğun güvenlik önlemleri aldı. Adliye binasının her bir tarafı emniyet birileri tarafından demir bariyerlerle çevrildi, adliye etrafında panzerler, tomalar ve itfaiye araçları hazır bekletildi. Ankara Adalet Sarayı çevresindeki bazı yollar trafiğe kapatıldı. Adliyenin Atatürk Bulvarı girişindeki kapısı önünde ise 12 Eylül mağdurları ve yakınları toplandı. Özel yetkili mahkemenin girişinin bulunduğu kapıdan sadece Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nin belirlediği isimler geçebildi.
İzdiham nedeniyle duruşma geç başladı
147 kişilik salonda izdiham çıktı. İzdiham nedeniyle saat 09.30'da başlaması gereken duruşma saat 10.00'da başladı. Duruşmaya 60 müdahil avukatı ve 3 sanık avukatı katılıyor. Mahkeme Başkanı ile BDP'li Ertuğrul Kürkçü arasında tartışma çıktı.
Duruşmanın başında, salondaki avukatlardan bir kısmının ayakta kalması üzerine mahkeme başkanı, “Ben utanıyorum teklif etmeye ama, sanık yeri boş” dedi. Avukatlar, “Boş kalsın” cevabını verirken, mahkeme başkanı, “Bazı avukatların o yönde talebi olmuştu, o yüzden” ifadesini kullandı. Ancak duruşmanın ilerleyen saatlerinde bazı avukatlar sanık bölümüne oturdu. Mahkeme başkanı, duruşma salonunda fotoğraf çekilmesi durumunda suç duyurusunda bulunulacağını belirtti.
Evren'in avukatı: Savunma yapmam
Duruşmada Kenan Evren'in avukatı Bülent Hayri Acar savunma yapmaya başladı. Davanın yok hükmünde sayılması yönünde karar verilmesini talep eden Acar, mahkeme başkanına ''Düzeni sağlayamayacaksınız savunma yapmam'' dedi. Evren'in avukatı Acar,''12 Eylül 1980-83 arası Anayasa'nın teminatında'' dedi ve Anayasa kitapçığını göstererek ekledi: ''Bu anayasayı yargılayamazsınız.Bu mahkeme yetkisiz.''
Sanık avukatı savunmasında şunları söyledi:
''Yapılanların anayasal dayanağı var. 12 Eylül darbedir ancak bu mahkeme yetkisiz. Beğenilsin ya da beğenilmesin, 1982 Anayasası yürürlükte. Bu Anayasa'nın dikkate alınmaması durumunda, Türkiye'nin 11 Eylül 1980'e dönmesi gerekir. O zaman bu devletin hukuku 11 Eylül 1980'de kalmıştır. O tarihten bu yana kurulan bütün hükümetler de gayrimeşrudur. Eğer böyleyse, TBMM adına başvuruda bulunanlar da Cumhuriyet Senatosu'nu kurmalıdır. 1982 Anayasası'nın hala yürürlükte tutulan maddeleri, sayın iddia makamını ve mahkemenizi bağlar. Hiç kimse Anayasa'nın bu hükümlerini yok sayamaz.
Mahkeme de 1961 Anayasası'na göre değil, 1982 Anayasası'na göre karar verecek. Cumhuriyet savcısının böyle bir soruşturma yapma yetkisi yoktur. Soruşturmasız dava olamaz. Dolayısıyla yüksek mahkemenizin de hukuken yok olan böyle bir davaya bakma yetkisi yoktur. Her türlü mahkeme işlemi erksizlik nedeniyle yok hükmündedir. İddianamenin yok hükmünde olduğuna karar verilmesini istiyoruz. İddianamenin kabul kararının da yok hükmünde olduğunu düşünüyoruz. İddianame kabul kararının okunmamasını ve belirttiğimiz hususlarda karar verilmesini talep ediyoruz.''
Avukat Fikret Babaoğlu, “Darbeciler hastanelerde kuyruk olmaya başladılar. Haklarında dava açıldı mı? Ergenekon'da, Balyoz'da da böyle oldu, ya Pinochet gibi tekerlekli sandalyeyle ya da Mübarek gibi kafeste gelecek. Yüz yüze olmadan duruşmayı yapamayız” dedi.
Müdahil avukatı savunmaya itiraz etti: İşkencelerin faili Evren
Müdahil avukatı Acar'ın ''Bu dava tüm uluslararası sözleşmelere uygundur, insanlık suçunu tanımlayan yasalar mevcuttur.AİHM kararları dikkate alındığında sanıkların yargılanması önünde hiçbir engel yoktur. Darbenin hazırlığı 1977'de başladı. Katliamlarla darbeye zemin hazırlandı. İşkencelerin asıl faili Kenan Evren'dir. Sanıklar öldürme ve işkence suçundan yargılansın'' dedi.
Davanın düşürülmesi talebine ret
Mahkeme heyeti savunmanın mahkemenin yetkisiz olduğunu belirterek davanın düşürülmesi talebini reddetti.
Müzakerenin ardından mahkeme heyeti, “sanıklara isnat edilen suçun mahkemenin görev alanında düzenlenen suçlardan olması karşısında, sanıkların avukatının talebinin reddine oybirliğiyle” karar verildiğini belirterek, duruşmaya devam etti.
Müdahil avukatları, 'usul gereği sanıklar gelmeden yargılama yapılamayacağını' söyledi, mahkeme başkanı ''Sanıklar olmadan da iddianame okunabilir'' dedi.
İddianameyi hazırlayan Cumhuriyet Savcısı Kemal Çetin de duruşmada görev aldı.
Evren ve Şahinkaya'nın durumu Adli Tıp'a sorulacak
Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya sağlık durumlarını gerekçe göstererek duruşmaya katılmamak için rapor gönderdi. Ankara Adli Tıp Kurumu sanıkların sağlık durumuna karar veremediğini beyan ettiği için mahkeme, Evren ve Şahinkaya'nın durumunun İstanbul'daki Adli Tıp'a sorulmasına karar verdi.
'Evren ve Şahinkaya tutuklansın ve kafes içinde getirilsin'
Duruşmada müdahil avukatlar Evren ve Şahinkaya'nın tutuklanmasını talep etti. Avukat Fikret Babaoğlu Mısır’ın devrik lideri Hüsnü Mübarek’in de hasta olduğunu ve duruşma salonuna kafes içinde getirildiğini anımsatarak, Evren ve Şahinkaya’nın da kafes içinde duruşmaya getirilebileceğini savundu. Babaoğlu, Evren’in Mübarek’ten daha az diktatör olmadığını söyledi.
İddianame okunmadı
Bu arada davanın iki sanığı Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya bugünkü duruşmaya gelmediği için iddianame okunmadı. Mahkeme ayrıca, Ali Ertan'ın yedek hakim olarak mahkeme heyetine dahil edilmesine karar verdi.
Duruşmayı izleyenler
Adliyeye, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkanı Ayhan Sefer Üstün, AKP Grup Başkan Vekili Ahmet Aydın ve BDP'li vekil Leyla Zana da geldi. Bazı kişilerin tepki gösterdiği Zana, ''O günün çocuklarının gülüşlerini çaldılar'' dedi.
Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nin duruşma salonunun kapasitesi göz önüne alınarak iddianamede ismi geçen mağdur, müdahil 22 kişi, müdahillik talebinde bulunanlardan isimleri belirlenen 40 kişi ve yine müdahillik talebinde bulunan tüzel kişilerin temsilcileri isim kontrolünden geçirilerek adliyeye alındı.
İddianamede ismi geçen müdahil mağdur kişiler arasında Namık Kemal Zeybek, Yaşar Okuyan, Yılmaz Durak, Orhan Miroğlu, Ökkeş Şendiller gibi isimler bulunuyor. Duruşmaya girecek tüzel kişiler arasında ise TBMM Başkanlığı, Başbakanlık, CHP, MHP, 78’ler Federasyonu, Diyarbakır Barosu gibi kurumlar yer alıyor.
Türk: "Mesele 90 yaşındaki insanların ceza alması değil"
Ahmet Türk, 12 Eylül döneminde solcusuyla, sağcısıyla, Kürdüyle, Türküyle çok büyük acılar yaşandığını, büyük zulümler yapıldığını söyledi. Bu davayı geçmişle yüzleşmek açısından önemsediğini belirten Türk, “Meselemiz 90 yaşında iki kişinin ceza alması değil. Acı dolu bir dönemde, ayak oyunları, Bizans oyunlarıyla iktidar için insanların birbirlerini nasıl kırdığını görmek” dedi.
Kürkçü: "Anlamlı sonuç beklemiyorum"
Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü ise bu dava iddianamesinin 12 Eylül’den kararlı bir şekilde hesap sormak için hazırlanmadığını söyledi. Kürkçü, bu mahkemede sadece hak ihlallerinin değil temel politikaların, iktisadi politikaların, anayasanın da yargılanması gerektiğini belirterek, “AKP 12 Eylül’ün ayak izlerini takip ediyor. O nedenle bu davadan anlamlı bir sonuç beklemiyorum” diye konuştu.
CHP’li Cihaner: Yargılama tiyatrosu
CHP Denizli Milletvekili İlhan Cihaner ise davaya daha çok kişinin katılabileceği bir duruşma salonu hazırlanmamasını eleştirdi. CHP’nin darbenin en büyük mağduru olduğu için müdahil olma talebinde bulunduğunu belirten Cihaner, "Ben kişisel olarak duruşmayı ’Yargılama tiyatrosu’ olarak görüyorum. Çünkü ceza hukuku tekniği açısından iddianame çok büyük sıkıntılar içeriyor" diye konuştu.