130 bin sayfalık Dersim belgelerinden 'kayıp kızlar'ın akıbeti çıkmadı

Hülya Karabağlı / Ankara

TBMM Dilekçe Dersim Komisyonu’na 23 kurumdan 130 bin sayfalık belge geldi. MİT ‘belge yok’ dedi.  Adalet Bakanlığı, Dersim’in de içinde bulunduğu arşivlerini ‘su bastığını’ bildirdi. Genelkurmay Başkanlığı, 38 bin belge gönderdi. Tasnif işlemlerinin devam ettiğini bildirdi. Cumhurbaşkanlığı,  Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İçişleri Bakanlığı elindekileri gönderdi. Ancak, bu kadar belge içerisinde Dersim’in kayıp kızlarının hangi asker ailelerine verildiğine dair belge çıkmadı.

‘Kayıp kızlar hangi asker ailelerine verildi?’

Dilekçe Komisyonu’nun katip üyesi AKP Bursa Milletvekili İsmail Aydın T24’e, “Çok sayıda belge var Bunlar içerisinde Dersim’in kayıp kızlarının hangi asker ailelerine verildiğine ilişkin bilgi ve belge yok” dedi. Kayıp kızlarla ilgili bilgilerin bir noktaya kadar korunduğunu ve oradan öteye gidilmediğine dikkat çeken Aydın, ‘İzlerini bulabilir misiniz’ sorusuna, komisyona yapılan bireysel başvuruların belgelerin bulunması yönünde önemli ipuçlarını çıkartabileceğini belirtti.

Cemil Çiçek’e Dersim ziyareti

Yaklaşık bir yıldır belgeleri toplamasına rağmen çalışma temposuna giremeyen alt komisyon için yeniden yol haritası belirleniyor. AKP Çanakkale Milletvekili Mehmet Daniş’in yaptığı Meclis Dilekçe Komisyonu üyeleri geçtiğimiz günlerde TBMM Başkanı Cemil Çiçek’i ziyaret ederek belirlenecek bir üniversitenin ‘tarih ‘ kürsüsü ile çalışmak istediklerini söyledi. Çiçek, komisyona,  konunun hukuki yanına bakılmasını, Meclis’in böyle bir çalışma yapıp yapmayacağının anlaşılması gerektiğine dikkat çekti. Başkanlık, hukuki anlamda sakınca olmadığını bildirirse, Dersim Komisyonu üniversitelerle işbirliği yapacak. Aralarında protokol imzalanacak.

‘Seyit Rıza’nın daire içine alınarak işaretlenen evi’

Dersim Komisyonu için 23 kurum ve kuruluştan 130 bin sayfalık belge geldi. Genelkurmay’ın gönderdiği belgeler arasında Dersim askeri harekatının ayrıntıları,

Dersim olaylarının simge ismi Seyit Rıza’nın teslim oluşu, operasyon sonuçlarına ilişkin belgeler de yer alıyor. Dersim olaylarının yaşandığı bölgenin coğrafi haritası, hangi aşiretin nerede nüfus ve bölge etkinliğine sahip olduğu gibi bilgileri içeren belgeler komisyonda. Dersim haritasında,  bölgedeki aşiretlerle ilgili tüm bilgiler ne kadar silahlı gücü olduğuna yer veriliyor. Seyit Rıza ve birkaç aşiret reisinin evi ise daire içine alınmış ve okla gösterilmiş.  1939 yılının sonuna ilişkin Ragıp Gümüşpala’ya ait belgelerde ise, harekatta ölen ve yaralanan asker sayısı yer alıyor.

Dersim’in tanıklarından 

Dersim olaylarında askeri istihbaratta görev yapan 103 yaşındaki Mehmet Ali Doğaner,  ölmeden önce kendisini ziyaret eden ve bilgi alan Dilekçe Komisyonu Üyesi CHP İzmir Milletvekili Erdal Aksünger’e,  operasyonu bizzat yöneten isimlerden dönemin Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak'ın bölgeye gizli olarak çok sık geldiğini anlatmıştı.  Atatürk'ün bölgeye yaptığı iki ziyareti aktaran Doğaner, "Diyarbakır'dan ikinci gün gelişinde aşiret reislerinin şafak vakti asıldığını öğrendi. Çok irkildi. 10 metre kendi başına yürüdü ve Diyarbakır'a geri döndü" dedi. Operasyonla ilgili ayrıntı vermemeye dikkat eden Doğaner, "3. Kolordu geldi ve temizlik yaptı" demişti.