20 liralık 70'lik rakı yok sattı!
Türkiye’de alkollü içeceklerden rakının üzerindeki ağır vergi yükü vatandaşı rakı üreticisi yaptı! Rakı üzerindeki toplam vergi son düzenlemelerle 60 lirayı bulunca evde üretimin formülleri aranmaya başladı. Bu süreçte bir firma ‘evsel kullanım amaçlı etil alkol’ üretip ulusal marketlerde satışa sundu. ‘Evsel kullanım amaçlı tarımsal kökenli etil alkol’ ibaresi ile satılan ürün hacmen yüzde 96 alkol içeriyor. Ürünün etiket fiyatı 47.10 lira. Bu ürünün suyla seyreltilmesi ve anason yağı ile aromalandırılması, son olarak da şeker katılması ile 70’lik rakı yaklaşık 20 TL’ye mal oluyor.
Dünya gazetesinden Özlem Ermiş Beyhan’ın haberine göre, tamamen yasal olan ürün Kurban Bayramı’nda yok sattı. Son 10 yılda vergilerle fiyatı 4 kata yakın artan rakının tüketiminde ciddi bir düşüş dikkat çekiyor. Bu düşüşte kayıt dışına yönelme ve evde üretimin etkisinin de önemli olduğu belirtiliyor.
Kulaktan kulağa yayıldı
‘Evsel kullanım amaçlı tarımsal kökenli etil alkol’ ibaresi ile satılan ürün hacmen yüzde 96 alkol içeriyor. Ürünün etiket fiyatı 47.10 lira. Bu ürünün suyla seyreltilmesi ve anason yağı ile aromalandırılması, son olarak da şeker katılması ile 70’lik rakı yaklaşık 20 TL’ye mal oluyor. Üretim süreci 15 dakika gibi kısa bir sürede tamamlanıyor. Rakı tüketen vatandaşlar üretim formüllerini birbiriyle paylaşırken, konu kulaktan kulağa hızla yayıldı. Antalya merkezli üretici firma, Kurban Bayramı’nda talebe yetişemedi. Ürün geçtiğimiz günlerde marketlerde en çok sorulan, aranan ürünlerden oldu.
İzinli tesislerde üretiliyor
Etil alkolün piyasaya arzına dair TAPDK tebliğinde evsel kullanım alkolü ile ilgili şu madde yer alıyor: “Gıda hazırlanması gibi kullanımlar için; gıda alkolü olarak tüketime sunulan denatüre edilmemiş alkoller, sadece alkol üretim tesisinde veya bu konuda gerekli üretim iznini almış uygun distile alkollü içki üretim tesisinde 70 cl veya 1 litrelik cam şişelerde ambalajlanır veya ambalajlı olarak ithal edilir. Yetkili alkol veya söz konusu alkollü içki dağıtım firmaları eliyle piyasaya arz edilen bu alkol, dağıtım zincirinde yer alan kurumdan alınmış satış belgesini haiz toptan ve perakende satıcılar eliyle tüketime sunulur.” Denatüre; alkolün gıdada kullanılmaması için içine rahatsız edici aroma katılması anlamına geliyor. Evsel kullanım amaçlı alkoller denatüre edilmiyor.
Pancar melasından üretiliyor
Evsel kullanıma yönelik etil alkol son günlerde öylesine yoğun bir talep gördü ki marketlerin internet sitelerinde de stokların tükendiği belirtiliyor. Halen piyasada zor da olsa bulunabilen evsel kullanım amaçlı etil alkol, pancar melasından üretiliyor. Türkiye’de çok sayıda firmanın etil alkol ithal etme veya üretme izni bulunuyor. Etil alkol ilaç sanayiinden PVC sanayiine, silah üretimine kadar farklı alanlarda kullanılıyor.
Viski ve votka üreten de var
Gıda kullanımına uygun etil alkol ile sadece rakı değil çeşitli alkollü içecek üretilebiliyor. Ürün ile votka ve viski üretenler de tariflerini paylaşıyor. Ürünün doğru şekilde seyreltilmemesi halinde sağlık sorunları yaratabileceği uyarıları yapılıyor. Ayrıca evde mayalanarak yapılan bira üretiminde de ciddi artış var.
Daha önce de yaşanmıştı
Resmi rakı fiyatlarının aşırı yükseldiği dönemlerde halkın farklı alternatiflere yöneldiği daha önce de görülmüştü. 1940’larda rakı fiyatlarının yüksek kalışı ve 2. Dünya Savaşı’nın yarattığı ekonomik tahribat rakıyı birçok kesim için erişilmez kılmıştı.
O dönemde sağlıklı alternatif üretim yöntemlerinin gelişmemiş olmasının da etkisi ile ‘ispirto müptelaları’ türemişti. 1946’da yönetime gelen Başbakan Recep Peker, bu durumun halk sağlığını tehlikeye soktuğunu belirterek 15 Ocak 1947’de rakı fiyatını yüzde 29 ucuzlattı. Böylelikle resmi rakı tüketiminde yaklaşık iki kat artış sağlandı. İspirto tüketimi büyük ölçüde son buldu. Maliye Bakanı Naci Ağbal da temmuz ayında yaptığı açıklamada alkollü içeceklerde vergi oranlarının çok yüksek seviyede olduğunu söylemişti.
Rakının vergisi bedelinin iki katı
TAPDK verilerine göre rakı satışları son 4 yılda 10 milyon litre azaldı. 2012’de 44.6 milyon litre olan rakı satışı 2016’da 35.4 milyon litreye düştü. Türkiye’de yüksek tüketimi olan rakının üzerinde ağır bir vergi yükü var.
Rakının üzerindeki vergi 2006-2016 arasındaki dönemde yüzde 265 arttı. Son olarak bu yılın temmuz ayında yapılan düzenlemeyle 70’lik rakı üzerinden alınan ÖTV 46.72 liradan 50.37 liraya yükseldi. İçkide ÖTV üzerinden ayrıca yüzde 18’lik KDV alınıyor. Bir şişe 70’lik rakıdan tahsil edilen KDV de 8.4 liradan 9.06 liraya yükseldi. Böylece 93 lira olan 70’lik rakıya ödenen bedelin 60 lirası vergi oldu.