2009 resesyon 2010 toparlanma
Ekonomist Mahfi Eğilmez, Radikal gazetesindeki (26 Mart 2009) yazısında IMF'nin ve The Economist Dergisi'nin son tahminlerinden yola çıkarak 2009 ve 2010 yıllarına ilişkin olarak derlediği ekonomik durum tahminlerini açıkladı. İşte Eğilmez’in yazısının tam metni: 2009 ve 2010 tahminleri Önce sizleri biraz sıkmak pahasına bazı tanımlar vermem gerekiyor. O tanımları içinde bulunulan ekonomik durumu açıklamak için kullanmak zorundayım. Durgunluk; bir ekonominin büyüme hızının sıfıra gelmesiyle ortaya çıkan ekonomik durumu ifade eder. Resesyon; bir ekonominin eksi büyüme (ya da küçülme) konumuna gelmesi demektir. Enflasyon; fiyatlar genel düzeyinde sürekli bir yükseliş demektir. Deflasyon; fiyatlar genel düzeyinde sürekli düşüş anlamına gelir. Yani bir anlamda eksi enflasyon demektir. Stagflasyon; bir ekonominin durgunluk ve enflasyonu bir arada yaşaması halidir. Yani GSYH nominal olarak büyürken reel olarak eski düzeyinde kalır. Slumpflasyon; bir ekonominin resesyon ve deflasyonu birlikte yaşaması durumunu ifade eder. Yani GSYH hem nominal hem de reel olarak küçülür. IMF'nin ve The Economist Dergisi'nin son tahminlerinden yola çıkarak 2009 ve 2010 yıllarına ilişkin olarak derlediğim tahminleri aşağıda iki ayrı tablo halinde sunuyorum. Tablo 1, 2009 yılına ilişkin tahminleri ve durum saptamasını ortaya koyuyor. Buna göre küresel sistem 2009'da resesyonda olacak. ABD ve Japonya ise genel görünümden daha kötü olarak slumpflasyonda olacaklar. Türkiye tahminleri ve durum saptamaları bana ait. Eğer bu tahminler doğru çıkarsa Türkiye de küresel sistemle birlikte resesyonda olacak. Tablo 2, 2010 yılına ilişkin tahminleri gösteriyor. Bunlar da aynı kaynakların tahminlerinden derlenmiş veriler. Türkiye tahminleri ve durum saptamaları yine bana ait. Eğer bu tahminler doğru çıkarsa dünya 2010 yılında toparlanma havasına girecek. En hızlı çıkışın gelişme yolundaki ülkelerde olması bekleniyor. 2010 yılında en umutsuz konumda görünen ekonomi ise Japonya. Uzun süredir ekonomik açıdan bir türlü toparlanıp da atağa geçemeyen Japonya 2010 yılında slumpflasyon konumunda kalmaya devam edecek. Son tahminlere göre durum budurBütün bu sıkıntılı görünüme karşın ABD'nin bu hafta açıkladığı yeni paket krizden çıkışın başlayabilmesi açısından yepyeni bir umudun doğmasına yol açmış bulunuyor. Bu sütunun okurları hatırlayacak. Ben uzun süredir bu krizden çıkışın anahtarının krizin çıkış nedeninin çözülmesinde yattığını, yani bankaların aktifindeki toksik varlıkların Hazine tarafından satın alınması olduğunu anlatıp duruyordum. Bu hafta başında ABD bu toksik varlıkların 1 trilyon dolarlık bölümünün satın alınması için bir plan açıkladı. Plana göre ABD Hazinesi, FED, FDIC (ABD tasarruf mevduatı sigorta kurumu) ve özel kesimin katkılarıyla oluşturulacak olan bir fon bu varlıkları satın alacak ve böylece bankaların kredi vermelerinin önündeki en önemli engel ortadan kaldırılmış olacak. Küresel krize girilirken ABD'nin yapması gereken iki şey vardır: (1) Söz konusu toksik varlıkları satın alarak bankalarda biriken sorunu çözmek, (2) Lehman Brothers'ın batmasına izin vermemek. İkisi de yapılmadı. Onun yerine trilyon dolarları aşan destek paketleri açıklandı. Bu paketler hemen hiçbir işe yaramadı. Oysa bu desteklere harcanan paralarla daha başlangıçta bu iki adım atılmış olsa küresel kriz bu aşamalara ulaşmadan daha işin en başında çok daha kolay yoldan çözüme dönüştürülebilirdi. Toksik varlıklar bizde 2001 krizine neden olan şeyler arasında bulunan kamu bankalarındaki görev zararlarına benziyor. O zararlar orada durduğu ve faiz yürütülmek suretiyle büyüyüp devasa boyutlara geldiği sürece kamu bankalarının yeni krediler açmalarının önünde engel oluşturuyordu. Hazine, kamu bankalarına bu görev zararları karşılığında Devlet Tahvili verince sorun bitti ve kamu bankaları çalışabilir hale geldi. Her zaman bize akıl veren ABD daha başta Türkiye'de yaşanan finansal krizde nasıl adımlar atıldığını merak edip araştırsa olayın çözümüne atacağı bu adım bu kadar gecikmemiş olurdu. ABD, ilk kez doğru yolda attığı bu adımın arkasını getirebilirse toparlanma için ümit var demektir.
Tablo 1 | 2009 Büyüme | 2009 Enflasyon | Durum |
Dünya | -0.7 | 1.5 | Resesyon |
Gelişmiş Ekon. | -3.2 | 0.0 | Resesyon |
ABD | -2.6 | -0.6 | Slumpflasyon |
Avro Bölgesi | -3.2 | 0.6 | Resesyon |
Japonya | -5.8 | -0.8 | Slumpflasyon |
Gelişen Ekon. | 2.0 | 3.0 | Durgunluk |
Türkiye | -4.0 | 4.0 | Resesyon |
Tablo 2 | 2010 Büyüme | 2010 Enflasyon | Durum |
Dünya | 2.0 | 2.5 | Toparlanma |
Gelişmiş Ekon. | 0.3 | 1.2 | Toparlanma |
ABD | 0.2 | 1.5 | Stagflasyon |
Avro Bölgesi | 0.1 | 1.3 | Stagflasyon |
Japonya | -0.2 | -0.2 | Slumpflasyon |
Gelişen Ekon. | 3.0 | 4.0 | Enflasyonlu büyüme |
Türkiye | 2.5 | 6.0 | Enflasyonlu büyüme |