2009 yılında ekonomik yüzde 4,7 küçüldü
T24 - Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2009 yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %8.0’lık artışla 251 821 Milyon TL olmuştur. 2009 yılının dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 6.0’lık artışla 25 699 Milyon TL olmuştur. 2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.4’lük artışla 953 974 Milyon TL, sabit fiyatlarla % 4.7’lik azalışla 97 088 Milyon TL olmuştur. 2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 13 269 TL, ABD doları cinsinden 8 590 Dolar olarak hesaplanmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2009 yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %4.0’lık artış gösterirken, Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre %2.3 artmıştır.
Gayri safi yurtiçi hasıla serisinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmasıMevsimsellik, bir zaman serisinde her yıl aynı dönemde tekrar eden hareketler olarak tanımlanabilir. Ekonomik değişkenlerdeki mevsimsel yapının tespiti mevcut ekonomik gelişmelerin daha sağlıklı analiz edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla, iktisadi faaliyetteki eğilimlerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesinde incelenen göstergenin hava koşulları gibi doğal faktörler, sosyal, kültürel ve dini gelenekler gibi mevsimsel etkilerden arındırılması büyük önem taşımaktadır. Mevsimsellikten arındırma, zaman serisindeki mevcut mevsimsel bileşenin istatistiksel bir yöntem kullanarak belirlenmesi ve bu mevsimsel etkinin zaman serisinden ayrıştırılması işlemidir. Mevsimsellik, takvim günü etkileri adı altında sınıflandırılan ve haftasonlarının yanı sıra resmi ve hareketli tatil günleri tarafından belirlenen aylık çalışma günü sayısından da etkilenmektedir. Dolayısıyla bir önceki yılın aynı dönemi ile yapılan karşılaştırmalarda çalışma günü farklılaşmasından kaynaklanan takvim etkilerinin de incelenen seriden ayrıştırılması gerekmektedir.Dönemlik ve yıllık değişimlerEkonomik serilerde dönemlik ve yıllık değişimlerin sağlıklı bir şekilde yorumlanabilmesi için, bir önceki döneme/aya göre yapılacak karşılaştırmalarda mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış göstergelerin kullanılması, bir önceki yılın aynı dönemine/ayına göre yapılacak karşılaştırmalarda ise takvim etkisinden arındırılmış göstergelerin kullanılması daha anlamlı olacaktır.Mevsim ve takvim etkilerinden arındırma sürecinde oluşan güncellemelerModele dayalı mevsim ve takvim etkilerinden arındırma sürecinin doğası gereği, seriye yeni bir gözlem eklendiğinde arındırma sürecinde kullanılan mevsimsel faktörler yeniden tahmin edilmektedir. Mevsim ve takvim etkilerini arındıran filitrelerin uzunluğuna göre faktör değerleri de değişmektedir. Bu nedenle veri setine yeni bir gözlem eklendiğinde oluşan güncellemeler tüm veri setine yansıtılmaktadır. Analiz edilen dönemin uzunluğu arttıkça güncelleme büyüklükleri düşük düzeylere inecektir.YöntemKısa dönemli ekonomik göstergelerin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılması işlemi, TRAMO-SEATS (Gomez ve Maravall, 1996) yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Kullanılan yöntem, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin tavsiyeleri çerçevesinde belirlenmiştir[1]. Bu yöntemin uygulanmasında Caporello ve Maravall (2004) tarafından geliştirilen TSW yazılımı kullanılmaktadır.Model özellikleri1998 Sabit fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) serisini mevsim ve takvim etkilerinden arındırmak için doğrudan yöntem kullanılmıştır. Takvim etkisinden arındırmak için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından oluşturulan takvim etkisi regresörü kullanılmıştır. Bu regresör, ilgili aydaki gün sayısından pazar günlerinin sayısı, resmi tatil günlerinin sayısı ve dini bayram günlerinin sayısı çıkarılarak oluşturulmuştur. Bu sayede ilgili aydaki çalışılan gün sayısı bulunmuştur. Tatiller aynı güne denk geldiğinde sadece bir tanesi alınmıştır. Model ve aykırı değer yapısı her yıl tekrar yenilenmek üzere bir yıl sabit kalacaktır. Model parametreleri her hesaplamada yeniden hesaplanacaktır.
Gayri safi yurtiçi hasıla serisinin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmasıMevsimsellik, bir zaman serisinde her yıl aynı dönemde tekrar eden hareketler olarak tanımlanabilir. Ekonomik değişkenlerdeki mevsimsel yapının tespiti mevcut ekonomik gelişmelerin daha sağlıklı analiz edilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Dolayısıyla, iktisadi faaliyetteki eğilimlerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesinde incelenen göstergenin hava koşulları gibi doğal faktörler, sosyal, kültürel ve dini gelenekler gibi mevsimsel etkilerden arındırılması büyük önem taşımaktadır. Mevsimsellikten arındırma, zaman serisindeki mevcut mevsimsel bileşenin istatistiksel bir yöntem kullanarak belirlenmesi ve bu mevsimsel etkinin zaman serisinden ayrıştırılması işlemidir. Mevsimsellik, takvim günü etkileri adı altında sınıflandırılan ve haftasonlarının yanı sıra resmi ve hareketli tatil günleri tarafından belirlenen aylık çalışma günü sayısından da etkilenmektedir. Dolayısıyla bir önceki yılın aynı dönemi ile yapılan karşılaştırmalarda çalışma günü farklılaşmasından kaynaklanan takvim etkilerinin de incelenen seriden ayrıştırılması gerekmektedir.Dönemlik ve yıllık değişimlerEkonomik serilerde dönemlik ve yıllık değişimlerin sağlıklı bir şekilde yorumlanabilmesi için, bir önceki döneme/aya göre yapılacak karşılaştırmalarda mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış göstergelerin kullanılması, bir önceki yılın aynı dönemine/ayına göre yapılacak karşılaştırmalarda ise takvim etkisinden arındırılmış göstergelerin kullanılması daha anlamlı olacaktır.Mevsim ve takvim etkilerinden arındırma sürecinde oluşan güncellemelerModele dayalı mevsim ve takvim etkilerinden arındırma sürecinin doğası gereği, seriye yeni bir gözlem eklendiğinde arındırma sürecinde kullanılan mevsimsel faktörler yeniden tahmin edilmektedir. Mevsim ve takvim etkilerini arındıran filitrelerin uzunluğuna göre faktör değerleri de değişmektedir. Bu nedenle veri setine yeni bir gözlem eklendiğinde oluşan güncellemeler tüm veri setine yansıtılmaktadır. Analiz edilen dönemin uzunluğu arttıkça güncelleme büyüklükleri düşük düzeylere inecektir.YöntemKısa dönemli ekonomik göstergelerin mevsim ve takvim etkilerinden arındırılması işlemi, TRAMO-SEATS (Gomez ve Maravall, 1996) yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Kullanılan yöntem, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin tavsiyeleri çerçevesinde belirlenmiştir[1]. Bu yöntemin uygulanmasında Caporello ve Maravall (2004) tarafından geliştirilen TSW yazılımı kullanılmaktadır.Model özellikleri1998 Sabit fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) serisini mevsim ve takvim etkilerinden arındırmak için doğrudan yöntem kullanılmıştır. Takvim etkisinden arındırmak için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından oluşturulan takvim etkisi regresörü kullanılmıştır. Bu regresör, ilgili aydaki gün sayısından pazar günlerinin sayısı, resmi tatil günlerinin sayısı ve dini bayram günlerinin sayısı çıkarılarak oluşturulmuştur. Bu sayede ilgili aydaki çalışılan gün sayısı bulunmuştur. Tatiller aynı güne denk geldiğinde sadece bir tanesi alınmıştır. Model ve aykırı değer yapısı her yıl tekrar yenilenmek üzere bir yıl sabit kalacaktır. Model parametreleri her hesaplamada yeniden hesaplanacaktır.