2013'teki başkanlık taslağına MHP etkisi; vekile kabine yolu açık kaldı
AKP’nin MHP’yle uzlaşarak Meclis’e sunduğu anayasa değişiklik teklifi, 2013’te hazırlanan başkanlık taslağına göre önemli farklar içeriyor. 2013’te milletvekilleri için kabineye giriş yolunu kapatmayı öneren AKP, son teklifte buna olanak sağladı. Teklifin 330 oy alma zorunluluğu nedeniyle iki partinin milletvekillerinde küskünlük oluşturmak istememesinin bunda önemli rol oynadığı belirtiliyor.
Hürriyet'te yer alan habere göre, ikili uzlaşma teklifine kadar AKP’nin başkanlıkla ilgili Meclis’e sunduğu son metin 2013’te Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na getirilen düzenlemeydi. Bu taslakta, "TBMM’nin halihazırdaki üyeleri bu statüleri sona erse bile bakan olarak atanamazlar" şartı vardı. Yeni teklife göre ise milletvekilleri cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanacak ve bu durumda TBMM üyelikleri sona erecek. Böylece bakanlık veya cumhurbaşkanı yardımcılığı beklentisinde olan milletvekilleri 3 Kasım 2019’daki genel seçimde aday olup olmamakla ilgili çelişki yaşamayacak. Cumhurbaşkanı, 2019 kabinesine mevcut milletvekilleri arasından atama yapabilecek. Teklifin 330 oy alma zorunluluğu nedeniyle iki partinin, mevcut milletvekillerinde küskünlük oluşturmak istememesinin bunda önemli rol oynadığı belirtiliyor.
Yeterlilik kriterleri belirsiz
Teklifte cumhurbaşkanı yardımcılarının seçilme yeterliliği düzenlenmedi. Bakanlar Kurulu ile ilgili madde de anayasadan çıkarılacağından bakanların milletvekili seçilme yeterliliği taşımasıyla ilgili hüküm de kalmıyor. Teklif, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların kaç yaşında olacağı, eğitim düzeyleri ve adli sicil geçmişleriyle ilgili bilgi içermiyor. MHP Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Parsak bu konuların yasayla düzenlenebileceğini, bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcılarının milletvekili seçilme yeterliliği taşımalarının ön koşul kabul edilebileceğini söyledi. 2013 taslağında başkanı yardımcısının milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olacağı yazılmıştı. Cumhurbaşkanı yardımcılarının sayısıyla ilgili "bir veya daha fazla" ifadesiyle, herhangi bir sınır getirilmiyor.
Yargılama için ikili sistem
Teklifte, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yargılanmasıyla ilgili ikili sistem öngörüldü. Kabine üyeleri, görevleriyle ilgili suçlarda cumhurbaşkanıyla aynı şekilde 301 milletvekilinin imzasıyla suçlanabilecekler, 360 oyla soruşturma komisyonu kurulacak ve 400 oyla Yüce Divan’a gönderilebilecekler. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan konularda ise milletvekillerinin sahip olduğu yasama dokunulmazlığından yararlanacaklar.
Yardımcı MGK’nın doğal üyesi
Cumhurbaşkanının başkomutanlık yetkisiyle ilgili mevcut Anayasa’daki “TBMM adına” ifadesi kaldırılıyor. Anayasa’nın "Başkomutanlık, TBMM’nin manevi varlığından ayrılamaz" hükmüyse korunuyor. Silahlı Kuvvetler’in yurt savunmasına hazırlanmasında da TBMM’ye karşı cumhurbaşkanı sorumlu olacak. Cumhurbaşkanı yardımcıları, MGK’nın doğal üyesi olacak. Vekil yardımcı, Cumhurbaşkanı katılmadığında MGK’ya başkanlık edecek. Yeni sistemde cumhurbaşkanı, bu konudaki tercihiyle MGK’nın üye sayısını da sivil üye oranını da istediği gibi belirleyebilecek. Teklif yasalaşırsa Yüksek Askeri Şûra’nın tüm kararlarına yargı yolu açılacak. Teklif askeri yargı sistemini kaldırdığından burada çalışan askeri hakim ve savcılar başka görevlere kaydırılacak.
2 noktada rötuş
Yaklaşık bir aydan beri süren ve son hafta yoğunlaşan anayasa değişiklik teklifine ilişkin çalışmalarda yoğun bir trafik yaşandı.
Alınan bilgiye göre, çalışma önce MHP’nin, AKP’nin metni üzerinde görüş ifadesi etmesi şeklinde oldu.
MHP’nin üç gün önce AKP’ye, tüm önerilerinin monte edildiği yeni bir metin verdiği öğrenildi. Son çalışmalar, MHP’nin görüşlerinin de monte edildiği metin üzerinden yapıldı.
AKP kurmayları, cuma gecesi sabaha kadar gerekçe ve redaksiyon çalışması yaptı. Zaman zaman Başbakan Yıldırım’ın da katıldığı çalışma aralarında, kebap ve kokoreç siparişleri verildi.
Sabah 04.00’te ayrılan ekip, önceki gün saat 10.00’da Yıldırım başkanlığında kahvaltıda yeniden bir araya geldi. Son gözden geçirmelerin ardından metin MHP’ye gitti.
MHP kurmayları da bu metni Genel Başkan Devlet Bahçeli’yle paylaştı. Bu çalışmalarda, MHP’nin bilinen başlıklarda değil, daha önce gündeme gelmeyen iki noktada düzeltme talebinde bulunduğu öğrenildi. Bu iki konunun “HSYK’nın yapısı ve cumhurbaşkanının veto ettiği yasal düzenlemelerin TBMM’de yeniden görüşülmesiyle” ilgili ayrıntılar olduğu belirtildi. AK Partililer, bu iki başlığın, parti için vazgeçilmez olmadığını, MHP’nin isteği doğrultusunda düzeltme yapıldığını ifade etti.
Teklifin ilk sayfasını imzaladı
Başbakan Binali Yıldırım, TBMM Başkanlığı’na önceki gün sunulan teklifin ilk sayfasına imza attı. Teklif önceki gün AKP Grup Başkanvekilleri Mustafa Elitaş, Naci Bostancı ve Mehmet Muş ile Genel Sekreter Abdulhamit Gül tarafından TBMM Başkanı İsmail Kahraman’a sunulmuştu.