Milletvekillerine katmerli dokunulmazlık zırhı

Hülya Karabağlı/ Ankara

TBMM Anayasa Yazım Komisyonu, 2007 yılının en kritik tartışması olan ‘367’nin rövanşını aldı. Komisyon,  “Toplantı ve Karar Yeter Sayısı” başlıklı maddede, TBMM’nin yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanacağını hükme bağladı. Yani, Meclis TBMM başkanı seçimi, kanun çıkarma gibi işlemlerinde 184 rakamı yeterli olacak. Dört siyasi partinin  üzerinde anlaşma sağladığı,  367 krizini sonlandıran maddenin düzenlemesi şöyle: Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. Meclis, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

Komisyon, genel ve yerel seçimler, halkoylaması, siyasal partiler, yerel yönetimler, olağanüstü yönetim usulleri, yargı organı ve bağımsız idari kurullar konusunda çıkarılacak kanunlar bakımından karar yeter sayısına açıklık getirdi. Bu konularda çıkarılacak kanunlarda karar yeter sayısı üye tam sayısının salt çoğunluğu olacak.

Milletvekillerin tutuklanması zorlaştırıldı

TBMM Anayasa Yazım Komisyonu’nun “Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı” maddesinde CHP, ‘tutuksuz’ yargılanma önerisini getirdi. AKP ve BDP, seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen milletvekilinin, Meclis'in gizli oyla vereceği bir izin kararı olmadıkça yakalanamayacağı, gözaltına alınamayacağı, tutuklanamayacağı ve sorgulanamayacağının yanı sıra yargılanamayacağının da eklenmesini istedi. Partilerin maddeyle ilgili önerileri daha sonra yeniden müzakere edilecek. 

CHP İzmir Milletvekili Rıza Türmen'in başkanlığında toplanarak, "Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı", "Başkanlık Divanı", "İçtüzük ve Siyasi Parti Grupları", "Toplantı ve karar yeter sayısı", "Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi" maddelerini görüştü.

Meclis’in gizli oyla alacağı karar olmadıkça

Komisyon, seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen bir milletvekilinin, Meclis'in gizli oyla vereceği bir izin kararı olmadıkça yakalanamayacağı, gözaltına alınamayacağı, tutuklanamayacağı ve sorgulanamayacağını; Meclis'in izin kararında bu yetkilerden bazılarını geçici veya sürekli olarak vermeyebileceği konusunda  anlaşma sağladı.      

Milletvekillerinin, Meclis çalışmaları ile ilgili oy, söz ve düşüncelerinden dolayı sorumlu tutulamayacağı hükmünde mutabık kaldı.

Seçimden önce suç işleyen bir milletvekili 

Komisyonun kabul ettiği düzenlemeye göre, seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclis'in gizli oyla vereceği bir izin kararı olmadıkça yakalanamayacak, gözaltına alınamayacak, tutuklanamayacak ve sorgulanamayacak.

 Komisyon, mevcut anayasada olan Meclis'in kararını, ''Meclis'in gizli oyla vereceği karar'' şeklinde değiştirdi ve yargılanamayacağına yönelik ibareyi kaldırdı, bunun yerine gözaltına alınmayacağı, yakalanamayacağı ibarelerini ekledi. Ayrıca, "Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasa'nın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır" ibaresi de kaldırıldı.

 Meclis izin kararında bu yetkilerden bazılarını geçici veya sürekli olarak vermeyebilecek. Meclis'in izin kararı, isnad olunan suçla sınırlı olacak. Kasten insan öldürmeye ilişkin suçüstü hali dokunulmazlık kapsamı dışında tutulacak. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen Meclis'e bildirecek.

Meclis 90 gün içinde  karara bağlamamışsa

Dokunulmazlığın kaldırılması talebi 90 gün içinde Meclis tarafından karara bağlanmamışsa reddedilmiş sayılacak.

Milletvekili hakkında, milletvekili seçilmeye engel bir suçtan dolayı kesin hüküm giyme hali dışında seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, milletvekilliğinin sona ermesine bırakılacak. Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclis'in yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlı olacak.

TBMM'deki siyasal parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamayacak ve karar alınamayacak.

Yazım Komisyonu’nun müzakere ettiği  maddeler şöyle:

Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı

Milletvekilleri Meclis çalışmaları ile ilgili oy, söz ve düşüncelerinden dolayı sorumlu tutulamaz.

 (MHPP Önerisi) Milletvekilleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerinden ve bunları Meclis dışında tekrarlamalarından dolayı sorumlu tutulamaz.

Not: MHP, kürsü dokunulmazlığı eliyle cezai sorumsuzluk alanının genişletilmesine karşıdır.

  Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili Meclisin gizli oyla vereceği bir izin kararı olmadıkça yakalanamaz, gözaltına alınamaz,  tutuklanamaz, sorgulanamaz (AK Parti-BDP Önerisi: ve yargılanamaz). (CHP Önerisi: Milletvekilleri yasama işlevini aksatmayacak biçimde tutuksuz olarak yargılanırlar.) Meclis izin kararında bu yetkilerden bazılarını geçici veya sürekli olarak vermeyebilir. Meclisin izin kararı, isnad olunan suçla sınırlıdır. Kasten insan öldürmeye ilişkin suçüstü hali dokunulmazlık kapsamı dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen Meclise bildirir.

(MHP Önerisi) Suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisi kararı olmadıkça hakkında gözaltına alınma ve arama kararı verilemez, sorguya çekilemez ve tutuklanamaz. Milletvekili hakkında verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, milletvekilliği sıfatının sona ermesine bırakılır ve milletvekilliği süresince zamanaşımı işlemez. Tekrar seçilen milletvekili hakkında aynı hüküm uygulanır.

Terör suçları ile suçüstü halinde ağır ceza mahkemesinin görevine giren kasıtlı suçlar dokunulmazlık kapsamı dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirir.

(BDP Önerisi) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlarda suçüstü hali ile cinsel istismar, kadınlara ve çocuklara yönelik şiddet, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflâs, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma ve edimin ifasına fesat karıştırma suçlarından dolayı bir milletvekilinin sorguya çekilmesi ve yargılanması için Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararı aranmaz.

(MHP ve CHP Önerisi) Suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nca, kovuşturma Yargıtayca yapılır. Soruşturmayı yürütecek Cumhuriyet Savcıları ile davaya bakacak heyetin üyeleri ceza daireleri üyeleri arasından ad çekme suretiyle belirlenir. Heyetin başkanı en kıdemli üyedir. Buna ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. (AK Parti ve BDP, bu konunun genel hükümlere tabi olduğu görüşündedir)

Dokunulmazlığın kaldırılması talebi doksan gün içinde Meclis tarafından karara bağlanmamışsa reddedilmiş sayılır.

 Milletvekili hakkında, milletvekili seçilmeye engel bir suçtan dolayı kesin hüküm giyme hali dışında seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, milletvekilliğinin sona ermesine bırakılır. Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclis'in yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.

Milletvekilliği süresince zamanaşımı işlemez.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasal parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.