4. Yargı Paketi: AKP'nin Meclis'e sunmaya hazırlandığı teklifte neler var?
Ayşe Sayın
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 30 Mayıs 2019'da açıklanan "Yargı Reformu Strateji Belgesi" çerçevesinde hazırlanan dördüncü yargı paketi ile ilgili çalışmayı tamamladı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay'ın başkanlığında geçen Salı günü, AKP Meclis grup yöneticilerinin katılımıyla yapılan toplantıda, 35 madde olarak planlanan paketten bazı düzenlemeler çıkarıldı ve 32 maddeye düşürülen teklifin TBMM Başkanlığı'na sunulması kararlaştırıldı.
Paketin önümüzdeki hafta içerisinde TBMM Başkanlığı'na sunulması bekleniyor.
Yargıya erişme, vergi suçları, adli kontrol sistemine ilişkin yeni düzenlemeler içeren pakette, "soruşturmanın amacını tehlikeye düşürecek somut delillerin bulunması" halinde, avukatın müvekkiliyle görüşmesinin "bekletilmesi" öngörülüyor.
Avukat görüşüne "soruşturmayı tehlikeye düşürme" kriteri
BBC Türkçe, AKP'nin TBMM Başkanlığı'na sunmaya hazırlandığı dördüncü yargı paketinin ayrıntılarına ulaştı.
Boşanmış eşe karşı suçlar da "nitelikli suçlar" kapsamına giren eşe karşı işlenen suç kapsamına alınarak, ceza artırımı yolu açılacak. Buna göre, boşandığı eşini öldürenler için de, eşe karşı işlenen suçlarda olduğu gibi "ağırlaştırılmış müebbet hapis" cezası verilebilecek.
Paketin en dikkat çekici bölümlerinden birisini ise avukatın müvekkiliyle görüşmesine yeni kriter getirilmesi oluşturuyor.
Teklif aynen yasalaşırsa, "soruşturmanın amacını tehlikeye düşürecek somut varlıkların bulunması halinde", avukatın müvekkiliyle görüşmesi "bekletilebilecek", yani gerekçe ortadan kalkana kadar izin verilmeyecek.
Adli kontrol sistemi yeniden düzenleniyor. Buna göre adli kontrol kararının üst sınırı 2 yıl olacak. Adli kontrol kapsamında yurtdışı yasağı konulması halinde, her 4 ayda bir gözden geçirme yapılacak, buna göre sakıncalı olmadığına hükmedilirse, yurtdışı yasağı kaldırılabilecek.
Adli kontrol kapsamında verilen "konutu terk etmeme" kararı halinde, kişinin evde geçirdiği her iki gün, mahkumiyet süresinden bir gün olarak düşürülecek.
Vergide etkin pişmanlık indirim nedeni
Türk Ceza Kanunu'ndaki "etkin pişmanlık" ilkesinin benzeri, vergi suçları için de uygulanacak. Vergi Usul Kanunu'nda yer alan "pişmanlık ve ıslah" düzenlemesine göre, suç konusu eylem, örneğin vergi kaçakçılığı, kamu makamlarının bilgisine girdikten sonra kişi "pişmanlık" hükümlerinden faydalanamıyor.
Pakette yer alan düzenlemeye göre ise kişi suç konusu eylemin cezasına yönelik yargısal süreç başlamadan önce "etkin pişmanlık"tan yararlanırsa ödeyeceği ceza yüzde 50; yargısal süreç başladıktan sonra yararlanırsa yüzde 25 indirime tabi olacak.
Ancak bütün bu süreçlerde uzlaşma aranacak ve suçtan olumsuz etkilenen taraf istediğinde yargı yoluna başvurabilecek.
Tutuklama ve adli kontrol kararlarının denetimi
Sulh ceza mahkemelerinin tutuklama ve adli kontrol kararlarının denetimine de yeni düzenleme geliyor.
Buna göre sulh ceza mahkemelerinin verdiği tutuklama ve adli kontrol kararları için itiraz başvurusu, "dikey denetleme" çerçevesinde üst mahkeme olan ağır ceza veya asliye ceza mahkemeleri tarafından yapılacak.
Katalog suçtan tutuklamaya "somut delil" koşulu
Katalog suçlardan tutuklamalara "somut delil" kriteri getiriliyor.
Buna göre örneğin terör suçundan şüpheli görülen kişinin terör örgütü ile ilişkisi, somut delillerle kanıtlanmak durumunda kalacak.
Mevcut mevzuata göre terör, soykırım, insanlığa karşı suçlar, göçmen kaçakçılığı, insan ticareti, kasten öldürme, çocuğun cinsel istismarı, hırsızlık, yağma, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, suç işlemek için örgüt kurma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, düşmanla işbirliği yapma, anayasayı ihlâl, cumhurbaşkanına suikast ve fiili saldırı, yasama organına karşı suç, hükümete karşı suç, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine karşı silahlı isyanın da aralarında bulunduğu suçlar "katalog suç" kapsamında bulunuyor.
Otelde gözaltı yerine "taahhüt" koşulu
Genel bilgi toplaması (GBT) yapılan, otel, seyahat sırasında çevirme gibi durumlarda, ifade almak için gözaltı işlemi de yeniden düzenleniyor.
Buna göre, mesai saatleri dışında şüphelinin ifadesini almak için bir kereye özgü, tahhüt istenecek. Sözünü yerine getirmeyen kişiye ise bin lira para cezası kesilecek.
Mağdur olarak mahkemeye başvuran kişiye, şikayetçi olduğu dosya ile ilgili, mahkemeye çağrı kağıdının yanı sıra, iddianame de gönderilecek.
Mahkemeler ifade için, çağrı kağıdının yanı sıra ayrıca, e-posta, kısa mesaj yöntemlerini de kullanabilecek.
Kredi kartı aracılığıyla işlenen dolandırıcılık suçlarına, mağdurun bulunduğu yer mahkemesi bakacak. Bu düzenlemede ise, dolandırıcının sabit bir yerde bulunmaması ve bir çok mahkemenin bu nedenle "takipsizlik" kararı vermesi etkili oldu.
Suç iddiası dışındaki deliller iddianameye konulamayacak
Lekelenmeme hakkı çerçevesinde sanıkla ilgili sadece hakkındaki suçlamaya ilişkin deliller iddianameye konulacak. Beraat kararı verilmesi halinde tespit ve dinlemeye ilişkin kayıtlar imha edilecek.
İdareye yapılan başvurularda idarenin yanıt verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek.
"Yargı Reformu Strateji Belgesi"nde yer alan çocuk mahkemelerinde "cübbesiz" yargıç ve savcı düzenlemesi ise paketten çıkarıldı.
Edinilen bilgiye göre, bu düzenlemenin paketten çıkarılmasında, özellikle 15 yaş üzerindeki gençlerde "yargının otorite ve caydırıcılığı" algısını olumsuz etkileyeceğinin düşünülmesi etkili oldu.