5 soruda Almanya'nın Türkiye'ye silah satışı
Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyindeki Afrin'e yönelik askeri operasyonu sürerken, operasyonda Alman üretimi Leopard 2 tanklarının kullanıldığının ortaya çıkması Alman kamuoyunda Türkiye'ye yapılan silah ve savunma sanayi ürünleri ihracatına ilişkin yeni bir tartışma başlattı.
Muhalefetteki Sol Parti ve Yeşiller, Türkiye'ye silah satışının durdurulması talebini yineledi. Peki, Almanya'da sık sık gündeme gelen silah ihracatında durum nedir?
Türkiye'ye silah ihracatı neden gündemde?
Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel, iki hafta önce Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşme sırasında Türkiye'deki Leopard tanklarının modernizasyonu ve iki ülkenin birlikte savaş uçakları için mühimmat üretme planlarına yönelik taahhütte bulunmuştu.
Gabriel, "Çok açık söylemem gerekirse, bunu yapmamızı engelleyecek doğru argümanlar göremiyorum" demişti. Gabriel'in açıklamalarının ardından yeniden başlayan tartışma, Türk hükümetinin Suriye topraklarındaki Afrin'e operasyon başlatmasının ardından da devam ediyor.
Alman basınında, Alman marka iki adet Leopard 2 tankının Suriye'deki operasyonda kullanıldığına ilişkin iki fotoğraf yayınlandı. Alman hükümetinden pazartesi günü konuya ilişkin açıklamada, "Tankların kullanıldığına dair bilgimiz yok” denildi.
Ancak bu açıklama muhalefet partilerini tatmin etmedi. Muhalefetteki Sol Parti ve Yeşiller, Türkiye'ye silah ihracatının durdurulmasını ve Alman tanklarının "Suriye'de Kürtlere karşı kullanılmasının engellenmesi" talep etti.
Koalisyon ortağı Sosyal Demokrat Parti cephesinden ise konuya ilişkin açıklama partinin dış politika uzmanı Rolf Mützenich'den geldi. Mützenich, Türkiye'deki Leopard 2 tanklarının modernizasyonuna ilişkin "Şu andaki zamanlamayla bunun yanlış bir mesaj vereceğini düşünüyorum" dedi.
Almanya Türkiye'ye kaç adet Leopard tank ihraç etti?
Türkiye'ye Leopard tanklarının ihracatı 35 yıl önce başladı. Federal hükümetin verilerine göre, 1982 ile 1993 yılları arasında Türkiye'ye 391 Leopard 1 model tank gönderildi.
Almanya Türkiye’ye ilk olarak 1982 ile 1984 yılları arasında 71 adet, 1990 ile 1993 yılları arasında ise 320 adet daha Leopard 1 model tank sattı.
NATO üyesi Türkiye'ye tank satışı sonraki yıllarda üst modellerle devam etti. Berlin Ankara'ya, 2006 ile 2011 yılları arasında 354 adet Leopard 2A4 tankı sattı.
2005 yılında iki ülke savunma bakanları arasındaki anlaşma uyarınca, Almanya Türkiye'ye, kendi izni olmadan tankları üçüncü bir ülkeye kullandırmak ya da satmayı yasakladı. Bunun dışında da bir sınırlama getirilmedi.
Ayrıca, Türkiye'ye ihraç edilen Leopard 1 modeli tanklar için geçerli olan "sadece savunma durumunda" kullanılabilir sınırlaması yeni model Leopard tanklarda kaldırıldı.
Tank dışında Türkiye'ye hangi silahlar satılıyor?
Almanya Ekonomi Bakanlığı'nın verilerine göre, 2017 yılında Türkiye'nin onaylanan taleplerinden açık ara en yüksek değerde olanları, "bomba, torpido ve uçuş gövdesi" kategorisinde.
Bu kategoride yaklaşık 18 milyon euroluk satış yapıldı. Bakanlık açıkladığı verilerin sadece onaylanan talepler olduğu ancak ihraç edilen malzeme sayısını kapsamadığına dikkat çekti.
Federal hükümetin bu konuda verdiği bilgiye göre ise yapılan ihracat, donanma gemilerine yönelik füzesavar sistemlerini de kapsıyor.
Ekonomi Bakanlığı verilerine göre 2017 yılında ayrıca 1 milyon 860 bin euroluk kızılötesi tarama cihazları, 1 milyon 850 bin euroluk donanma gemisi teçhizatı ve 1 milyon 380 bin euroluk askeri uçak teknolojilerine yönelik talebe onay verildi.
Ayrıca 1 milyon euro sınırı altında kalan ve ABC koruma silahları ile göz yaşartıcı gazın da yer aldığı askeri elektronik malzemelerin de onaylanan talepler arasında olduğu bilgisi verildi.
Türk hükümetinin cephaneye ilişkin taleplerine yönelik ihracat değeri verisi sunulmazken, bu kalemin patlayıcı madde, yanıcı madde ve balistik koruma silahlarını kapsadığı belirtildi.
Almanya, Türkiye'ye ne kadar silah satıyor?
Türkiye, son 20 yıldır Almanya'nın silah ticareti yaptığı en önemli ülkelerden biri konumunda. Örneğin 1999 yılındaki silah alımıyla Türkiye, Almanya'nın ihracat listesinde birinci sıradaydı.
Verilere göre, Türkiye'nin en çok silah aldığı 1999 yılında Almanya 976 milyon euroluk ihracat geliri elde etti.
Bu gelir, 2000'li yıllarda düşüşe geçti. Türkiye'ye silah satışından elde edilen gelir 2003 yılında 440 milyon euro, 2008 yılında ise 44 milyon euro oldu.
Türkiye ile Almanya arasındaki silah ticareti 2010 yılında yeniden artışa geçti. Federal hükümet 2010 yılında 199 milyon euroluk savunma ihracatına onay verdi. Bu onay ile birlikte Türkiye, Almanya'nın en fazla savunma sanayi ihracatı yaptığı ülkeler arasında altıncı sıraya yerleşti.
Almanya 2015 yılında Türkiye'ye sattığı silahlardan 39 milyon euro ihracat geliri elde ederken, 2016 yılında bu oran iki kattan fazla arttı. 2016 yılında Türkiye Almanya'nın savunma sanayi ihracatı yaptığı ülkeler arasında 20'nci sırada yer alırken, Berlin 84 milyon euroluk bir ihracat geliri elde etti.
Siyasi krizler silah ticaretini ne kadar etkiledi?
Türkiye ile Almanya arasında on yıllardır süren köklü ilişkiler, art arda yaşanan siyasi krizler nedeniyle kopma noktasına geldi. İncirlik'i ziyaret krizi, Federal Meclis'in Ermeni Soykırımı kararı, referandum etkinliklerinin iptali, Almanya'ya yönelik Nazi benzetmeleri ve Alman vatandaşlarının Türkiye'de tutuklanması gibi gerekçelerle Almanya, Türkiye politikalarını sertleştireceğini açıkladı.
Bu kapsamda federal hükümet, Türk hükümetinin savunma ürünleri ithalatına yönelik birçok talebini onaylamadı.
Ekonomi Bakanlığı 2016 yılında, Türkiye'de "insan haklarının durumu" ve "silahların ülke içinde baskı aracı ya da Kürtlere karşı kullanılabilme riski" olduğuna işaret etmişti.
Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sigmar Gabriel de açıklamasında, "Türkiye'nin şu sıralar bize silah satışına yönelik yaptığı başvuruları, ki bunların sayısı hiç az değil, beklemeye aldık" demişti.
Ancak tüm yaşanan krizlere karşın Türkiye'ye 2017 yılında yine de silah satıldı. Resmi verilere göre, Almanya 2017 Kasım ayı başına kadar Türkiye'ye yaklaşık 30 milyon euroluk silah satışına onay verdi.
Gezal Acer © Deutsche Welle Türkçe