5 soruda Facebook verilerini 'usulsüz kullanmakla' suçlanan Cambridge Analytica

İngiltere Bilgi Komisyonu, Facebook'ta 50 milyon kullanıcı profiline ait verileri usulsüz kullanmakla suçlanan Londra merkezli Cambridge Analytica adlı veri analiz şirketi hakkında soruşturma başlatmaya hazırlanıyor.

Komisyon, şirketin ofislerinde arama yapılması için mahkemeye başvurdu.

Şirket hakkındaki usulsüzlükler Channel 4 televizyon kanalı ile The Observer gazetelerinin haberleriyle gündeme geldi.

Bu şirket ve iddialarla ilgili bilinenleri derledik:

Cambridge Analytica nedir?

Cambridge Analytica, 'tüketici, takipçi, seçmen davranışlarını değiştirmek isteyen' iş dünyası ve siyasi partilere hizmet sunan bir veri analiz şirketi.

Şirket, tüketici verilerini analiz edip, davranış bilimini kullanarak kuruluşların pazarlama araçlarıyla hedef kitlesi olarak belirleyeceği kişileri tespit edebildiğini iddia ediyor.

Ana merkezi Londra'da olan Cambridge Analytica, SCL Group'un yan şirketi olarak 2013'te kuruldu. Tüm dünya genelinde benzer faaliyetler yürütüyor.

Şirketin kurucusu Alexander Nix, 'Contagious' adlı internet sitesine açıklamasında, kuruluş amaçlarının 'ABD Cumhurbaşkanlığı siyasi pazarındaki boşluğu doldurmak' olduğunu söylemiş ve bu boşluğun da Cumhuriyetçi aday Mitt Romney'nin 2012 başkanlık seçimlerinde Demokrat rakiplerine karşı aldığı mağlubiyetle görünür hale geldiğini ifade etmişti.

Nix, "Demokratlar teknoloji devriminde öncülük ediyordu, veri analizleri ve dijital dünya ve Cumhuriyetçilerin rekabet etmekte başarısız olduğu alanlardı. Biz de bunu bir fırsat olarak gördük" demişti.

Şirket hakkındaki iddialar neler?

İngiliz The Observer gazetesi, 2014 yılında 50 milyon Facebook kullanıcı profilinin İngiltere merkezli akademisyen Aleksandre Kogan ve şirketi Global Science Research tarafından toplandığını yazdı.

Aleksandre Kogan, bilgileri internet sitesindeki bir uygulama aracılığıyla topladı. Kişilik testini yapmaları için ücret ödenen Amerikalıların ve bu kişilerin Facebook arkadaşlarının verileri ele geçirildi.

Kogan, Cambridge Analytica'yla bu bilgileri paylaşmak için bir anlaşma yaptı. Ama Facebook'ta usulsüz veri toplandığı iddialarını ifşaa eden Christopher Wylie, bu kişisel bilgilerin çoğunun izinsiz ele geçirildiğini söylüyor.

Wylie, Cambridge Analytica'nın seçim sandıklarındaki tercihleri etkileyebilecek ve öngörebilecek güçlü bir yazılım kullandığını ifade etti ve sistemi 'tam teşekküllü propaganda makinesi' olarak tanımladı.

Şirketin CEO'su Nix ise, Şubat ayında İngiliz milletvekillerine Cambridge Analytica'nın çalışmalarında Facebook verilerini kullanmadığını söylemişti.

Şirket Cumartesi günkü açıklamasında usulsüzlük yaptıkları iddialarını reddetti ve verilerin hiçbirinin ABD'de 2016'daki başkanlık seçimlerinde kullanılmadığını söyledi. Facebook'un hizmet kullanım şartlarına tam uyduklarını söyleyen Cambridge Analytica, elde ettikleri verilerin de hepsini sildiklerini duyurdu.

Şirketin ayrıca, İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılma (Brexit) referandumunda da etkili olduğu iddia edilmişti.

Cambridge Analytica, Brexit kampanyasında yabancı bağışçılardan mali destek sağlanması için çalışmakla suçlandı.

Nix'in Kasım ayında da Hillary Clinton'ın e-postalarının ifşaa edilmesine yardım etmesi için WikiLeaks kurucusu Julian Assange'la iletişime geçtiği bildirildi.

İngiliz Channel 4 televizyonu, Pazartesi günü yayımladığı haberinde, Sri Lanka'da yerel seçimlerde adayının kazanmasını isteyen bir Sri Lankalı müşteri kılığına giren muhabirleriyle Nix'i gizli kameraya çekti.

Görüntülerde Nix, siyasetçilerin nasıl itibarsızlaştırılacağı ve haklarında ne gibi kampanyalar yürütüleceğini anlatırken görülüyor. Önerdiği taktikler arasında 'Ukraynalı kızlarla şantaj yapıp tuzağa düşürmek ve rüşvet' de var.

Şirket bu iddialar için de "saptırılmış" açıklaması yaptı.

Facebook ne diyor?

Facebook, soruşturma boyunca Cambridge Analytica ve bazı bireylerin sitedeki faaliyetlerini askıya aldı. Veri ihlali yapıldığı iddialarını reddeden Facebook, Kogan'a bilgilere erişebilmesi için izin verildiğini söylüyor.

Fakat Kogan, verileri Cambridge Analytica'yla paylaşarak ticari amaçla kullanıp ruhsat şartlarını da ihlal etmiş oldu.

Facebook, "İnsanlar bilerek bilgilerini paylaştılar, herhangi bir sisteme girilmedi, şifreler ve hassas bilgiler çalınmadı veya hacklenmedi" dedi.

Sosyal paylaşım ağı, meseleden 2015 yılında haberdar olduklarını belirtip uygulamayı kaldırdıkların söyledi, verilerin de silinmesi talebinde bulundu.

Cambridge Analytica'nın Donald Trump'la ilişkisi nedir?

Trump destekçisi ve kampanyasının en büyük bağışçılarından Robert Mercer, Cambridge Analytica'nın kuruluşunda 15 milyon dolar mali kaynak sağladı.

Sağcı Breitbart internet sitesinin de kurucusu olan Mercer'i şirketle tanıştıran isim ise Steve Bannon.

Bannon, 2014-2016 yılları arasında şirketin yönetim kurulundaydı. Daha sonra Trump'ın seçim kampanyasına geçti ve baş stratejisti olarak çalıştı.

Şirket, Trump'ın başkanlık kampanyasında çalıştı. İnternet sitesinde, milyonlarca veriyi analiz edip en çok ikna edilebilecek seçmenlerin tespit edildiği, ilgilendikleri meselelerin belirlendiği ve 'kişiyi hedef alan' mesajlarla 'harekete geçirildikleri' yazıyor.

ABD'de 17 eyalette her gün anket yapıldı ve internet reklamcılığı, sosyal medya aracılığıyla bu kitleye mesajlar atıldı. Şirket bu yöntemle bağışları, katılımı artırdıklarını ve Trump'ın zaferine katkıda bulunduklarını söylüyor.

Verilerinizi nasıl koruyabilirsiniz?

Verilerinize erişimi kısıtlamak istiyorsanız farkında olmanız gereken birkaç mesele var:

Mobil uygulamalara karşı dikkatli olun, özellikle de Facebook hesabınızla giriş yapmanızı isteyen uygulamalarda. Genelde çok geniş kapsamlı izin yetkileri oluyor ve çoğu verilerinizi ele geçirmek için özellikle tasarlanıyor.

Reklamları sınırlamak için 'reklam engelleyici' kullanın.

Facebook güvenlik özelliklerinize bakın ve hangi uygulamalara izin verdiğinizi görün. Ayrıca her bir uygulamanın ayrı ayrı özelliklerine bakıp sizin verilerinizin yanı sıra arkadaşlarınızın da verilerine erişim verilip verilmediğini kontrol edin.

Facebook'un sizinle ilgili elde ettiği verileri indirebilirsiniz. Ama çok anlaşılır değil. Genel Hesap Özellikleri (General Account Settings) bölümün altında 'indirin' (download) tuşu var. Ama unutmayın, verilerinizi Facebook serverları (sunucuları) yerine dizüstü bilgisayarınızda tutmak daha riskli. Cihazınız siber saldırıya uğrayabilir.

Ve evet, en kolayı Facebook'tan çıkın. Privacy International adlı grup, gizlilik kaygılarının sosyal ağların da dışına çıktığı uyarısında bulunuyor.

Grubun sözcüsü "Mevcut odak, verilerinizi üçüncü tarafların istismarından korumak ama verileriniz her zaman istismar ediliyor. Telefonunuzdaki birçok uygulamanın, konum veriniz ve tüm telefon rehberinize erişim izni olacak. Bu buzdağının yalnızca görünen yüzü" diyor.