5 soruda Venezuela krizi

Güney Amerika ülkelerinden Venezuela'da yeni anayasayı yazacak Kurucu Meclis'in üyelerinin belirlenmesi için Pazar günü seçimler yapılacak.

Muhalefetin grev ve eylem çağrıları sonrası ise ülkede gerilim arttı.

Ülkede dün başlayan genel grev, bugün de sürüyor. Cuma günü için ise bugünden yolların kapatıldığı başkent Caracas'ta gösteri çağrısı yapıldı.

Polis ile göstericiler arasında çıkan çatışmalarda, biri 16 yaşında iki protestocu öldü.

ABD yönetimi, Venezuela'da kurucu meclis seçimlerinin düzenlenmesine katıldığı veya ülkedeki protestoların şiddetle bastırılmasında rol aldığı gerekçesiyle 13 üst düzey yetkiliye yaptırım kararı aldı.

Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, ABD'nin yaptırım kararının "yasadışı, küstah ve eşi benzeri görülmemiş" bir hareket olduğunu söyledi.

Yeni anayasanın yazım sürecini Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun gücünü artırma hamlesi olarak gören muhalefetin talepleri, anayasayı değiştirme planlarının ve Pazar günü yapılacak seçimlerin rafa kaldırılması.

Maduro ise yeni anayasanın ülkeye istikrar getireceğini savunuyor. Muhalefetin boykot çağrıları nedeniyle Pazar günü seçimin yapılması halinde oluşacak Meclis'te Maduro yanlılarının çoğunluğu oluşturması bekleniyor.

İşte 5 soruda Venezuela krizi:

30 Temmuz Pazar günü ne olacak?

Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, anayasayı yeniden yazacak bir Kurucu Meclis için ulusal çapta seçim yapılacağını açıkladı.

Meclis'in 364 üyesi, kayıtlı seçmenlerin kullanacakları oylara göre belirlenecek. Kalan 181 üyesi ise emekliler, yerliler, iş dünyası, köylüler ve öğrenciler gibi grupların oluşturduğu yedi sosyal kesimin üyeleri tarafından seçilecek.

Muhalefet, seçimleri boykot edecek. Bu da, katılımın düşük ancak sandığa gidenlerin büyük kısmının iktidar destekçisi olacağı anlamına geliyor.

Maduro'ya şu anda halk desteği yüzde 20 düzeylerinde bulunuyor.

Venezuela'da mevcut anayasa, 1999 yılında Maduro'nun selefi Hugo Chavez döneminde seçilen Kurucu Meclis tarafından yazıldı. Ancak, o dönemde Chavez, anayasa değişikliğini halk desteğinin yüksek olduğu bir dönemde yapmış ve öncesinde yeni meclisin oluşturulmasıyla ilgili karar için referanduma gitmişti.

Bu kez, Maduro, konuyu halka götürmeden, yayımadığı kararname ile Kurucu Meclis oluşturulmasına karar verdi.

16 Temmuz'da Maduro'nun anayasa değiştirme kararıyla ilgili muhalefet tarafından düzenlenen sembolik oylamaya 7 milyon insan katıldı. Bu sayı, Maduro'nun 2014 seçimlerinde aldığı oy miktarından fazla.

Maduro, artan baskılar sonucunda geçen ay içerisinde, yazım aşamasının tamamlanmasının ardından yeni anayasanın onay için referanduma sunulacağını açıkladı.

Ancak ne Maduro ne de Venezuela Seçim Konseyi, bu sürecin ne kadar süreceği ve bu zaman içerisinde şu anda muhalefetin kontrolü altında bulunan mevcut yasama organına ne olacağını söylemiş bulunuyor.

Muhalifler, kurucu meclisin, mevcut parlamentoyu etkisizleştirme girişimi olduğunu ve fiilen Küba'daki gibi, görevi yürütmenin verdiği kararları onaylamaktan ibaret olan bir Kongre'nin oluşturulduğunu savunuyor.

Maduro neden anayasayı değiştirmek istiyor?

Venezuela'da Mart 2017'de hükümetin parlamentonun yasama yetkisini elinden almaya çalışmasından bu yana aralıksız gösteriler düzenleniyor. Daha sonra hükümet kısmen geri adım atmış olsa da hükümet karşıtı eylemler devam etti.

Muhalifler, ülkedeki ekonomik sıkıntılardan ve suç oranındaki artıştan hükümeti sorumlu tutuyor.

Protestoların birinci ayının dolduğu 1 Mayıs'ta Maduro da ülkede "barışın yeniden tahsisinin tek yolu" olduğunu söyleyerek, yeni yasanın yazılmasına karar verdiğini açıkladı.

Ancak ülkede hem şiddet olayları hem de devlet baskısı o tarihten bu yana giderek arttı.

En az 100 kişi yaşamını yitirdi ya da tutuklandı.

Muhalefetin görüşü ne?

Muhalif grupların oluşturduğu Demokratik Birlik Masası (İspanyol adının kısaltması olan MUD olarak da biliniyor) koalisyonu, tüm bu girişimleri en başından bu yana reddediyor.

Ancak hükümete yöneltilen eleştiriler, yapılan politikalar ya da siyasi kararlara itirazın çok daha ötesine geçmiş bulunuyor.

Yapılan bir kamuoyu yoklaması, Venezuela halkının yüzde 80'ininin yeni anayasaya karşı olduğunu ve bunun yerine genel seçimlerin yapılmasını istediğini ortaya koyuyor.

Ayrıca, Maduro'nun selefi Chavez'in destekçileri arasında da son yaşananlara itiraz edenler bulunuyor. Bu kesim Maduro'nun Chavez'in bıraktığı siyasi mirasa ihanet ettiğini düşünüyor.

Bu kesim arasında başı çekenlerden birisi de Adalet Bakanı Luisa Ortega. Yüksek Mahkeme tarafından büyük tepki çeken Ortega'nın görevden alınması söz konusu.

Bundan sonra ne olacak?

İki günlük grevin, zaten yüksek olan tansiyonu daha da artırması bekleniyor. Çarşamba ve Perşembe yapılacak genel grevlerin ardından Cuma günü için de "Caracas'ı alma" gösterilerinin düzenlenmesi öngörülüyor.

Maduro, göstericileri "terörist" olarak nitelendiriyor ve hükümetinin "her türlü senaryoya hazır olduğunu" söylüyor.

Gelen tepkilerin ardından Maduro'nun geri adım atması halen olasılık dahilinde görülüyor. Ancak bunun olmaması halinde ülkenin daha otoriter, yeni bir döneme gireceğini düşünenler de var.

Maduro, yeni anayasanın içeriği konusunda çok net açıklamalar yapmadı. Bu da, yeni anayasayı ülkedeki mevcut bazı sorunlara çözüm getirmek yerine gücünü artırmak için kullanacağı yönünde kaygıların oluşmasına neden oluyor.

Maduro, Temmuz ayı başında yapılan 24 saatlik grevin ardından muhalefetin iki önde gelen ismini "anavatana ihanet" suçlamasıyla hapse atmakla tehdit etmiş ve yeni anayasanın en önemli hedeflerinden birinin de ülkede istikrarsızlık yaratmaya çalışanlara yargı önüne çıkarılmasının önünü açmak olduğunu söylemişti.

İnsan hakları örgütlerine göre, Venezuela'da şu anda hapishanede 100'den fazla siyasi tutuklu bulunuyor. Protestoların ilk 3 ayında ise 1000'den fazla kişi tutuklanırken, 400'e yakın sivil de askeri mahkemeler de yargılandı.

1999'daki Kurucu Meclis sırasında, parlamento da geçici olarak kapatılmış ve yeni anayasa çalışmaları 6 ay sürmüştü.

Venezuela'da bir sonraki başkanlık seçimlerinin 2018 yılında yapılması öngörülüyor. Ancak, yeni anayasa kapsamında seçimlerin de planlandığı şekilde yapılıp yapılmayacağı netliğe kavuşmuş değil.

Aralık 2016'da yapılması öngörülen yerel seçimler de bu yılın sonuna ertelenmişti. Ancak bu seçimlerin tarihinin de yeni anayasayla değişebileceği belirtiliyor.

Uluslararası kamuoyunun tepkisi ne düzeyde?

Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), Venezuela'ya diplomatik yollardan defalarca sert tepki gösterdi.

Ancak Venezuela hükümeti, yaptırım ya da daha somut adımlar içeren kararların oylamasında petrol üreticisi olmaktan kaynaklanan avantajını kullanarak, bazı küçük Karayip devletlerinin çekimser kalmasını ya da ret oyu vermesini sağladı.

Son olarak, ABD yönetimi de Perşembe günü Venezuellalı 13 yetkiliye yaptırım uygulamaya karar verdi.

Ancak bunun ötesinde ABD'nin bir de petrol ambargosunu gündeme getirebileceği konuşuluyor. Ancak bazı uzmanlar, bu ambargonun ters tepebileceği görüşünde.

Dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip olan Venezuela, toplam gelirinin yüzde 95'ini de bu sektörden sağlıyor.

Bu gelirlerin azalması ülkede zaten kötü olan insani durumun daha da kötüye gitmesine neden olabilir.