7 soruda uzay üsleri

Rusya Baykonur'u neden bırakıyor?

Baykonur Kazakistan sınırları içinde yer alıyor. SSCB döneminde bu sorun değildi. Ancak Sovyetler Birliği tarihe karıştıktan sonra Baykonur da fiilen yurtdışında kaldı. Yerel Kazak makamlarıyla Rus uzaycılık kurumu Ruskosmos görevlileri arasında sık sık sürtüşmeler yaşanıyor. Rusya bu alanda özerk olmak istiyor. Baykonur ayrıca yıllık 117 milyon dolarlık kira bedeliyle de dikkat çekiyor. Bu, Ruskosmos'un bütçesinin yaklaşık yüzde 5'ini meydana getiriyor.

Yeni uzay üssü nerede kuruldu?

Vostoçni, Sibirya'nın doğusundaki Amur bölgesinde. Uzay üssü Moskova'ya yaklaşık 6 bin kilometre uzaklıkta. Vladivostok kentinin bin kilometre kuzeybatısında bulunuyor. Çin sınırı, üsse 100 kilometre mesafede.

Yeni üsten hangi roketler fırlatılacak?

Vostoçni üssünde şimdilik yalnızca Soyuz roketleri için fırlatma istasyonları bulunuyor. Son 50 yıl içinde 2 binden fazla Soyuz roketi fırlatıldı. Soyuz Vostoçnıy'dan insansız fırlatılacak.

Uzaya insanlı uçuşlar için ise Angara roketleri öngörüldü. Angara, Federasyon (Federazija) adını taşıyan bir başka roket gibi henüz geliştirme safhasında. Angara'nın fırlatma rampasının inşaatına dahi henüz başlanmadı. Uzmanlar Angara'nın 2023'ten önce sefere çıkmasını beklemiyor.

Rus uzaycılığının günümüzdeki resmi hedefi, 2029 yılında insanlı uzay yolculuğu yapmak olarak belirlendi.

Bir uzay üssü hangi özelliklere sahip olmalı?

Çevresi yerleşim yerleri açısından tenha olmalı. Florida'daki Kennedy uzay üssünde olduğu gibi doğu tarafında deniz olmalı. Böylece bir roket fırlatılmayı izleyen ilk kritik bir dakika içinde patladığında yerdeki insanlar açısından bir tehdit oluşturması önleniyor. Dünya kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döndüğünden roketler hep doğu istikametinde fırlatılır.

Baykonur yakındakapatılacak mı?

Baykonur büyük ihtimalle önümüzdeki 10 yıl içinde önemini kaybedecek. Ancak Uluslararası Uzay İstasyonu'na insanlı uçuşlar en az 2023 yılına kadar -hatta belki daha uzun süreyle- buradan yapılmaya devam edecek. Rusya'nın Kazakistan'la Baykonur için imzaladığı kira kontratının süresi 2050'de doluyor.

Ruslar daha önce çekilmeyi dahi kararlaştırsa Baykonur uzay üssü görevi yapmaya devam edecek. Rus ve Kazak uzmanlar Bayterek adı verilen bir ortak proje üzerinde çalışıyor. Kazakistan, Baykonur'u Rusya olmadan da işletmeye hazırlanıyor.

Dünyanın en önemli uzay üsleri hangileri?

Baykonur listenin ilk sırasında yer alıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu'nda görev yapacak mürettebat Soyuz roketleriyle Baykonur'dan fırlatılıyor.

Florida Cape Canaveral'daki Kennedy, tanınmış bir başka üs. Ay'a insanlı uçuşların yapıldığı Apollo misyonları ve uzay mekikleri buradan fırlatıldı. Çok sayıda uydu ve gezegen araştırma aracı da buradan yollandı.

Üçüncü sırada Çin'e ait Jiuquan var. Gobi çölündeki uzay üssünden insanlı uçuşlar için roketler fırlatıldı.

Avrupa'nın uzay üssü Güney Amerika'da, Fransız Guayana'sındaki Kourou'da. Buradaki üsten Ariane roketleri fırlatılıyor.

Japonya, özellikle ülkenin güneyindeki Tanegashima uzay üssünü kullanıyor. Buradan Uluslararası Uzay İstasyonu'na yük taşıyan birçok roket ve araştırma amaçlı uzay araçları fırlatıldı. Küçük bir adaya kurulan Tanegashima, dünyanın en güzel manzarasına sahip uzay üssü olarak anılıyor.

Hindistan, roketlerini Andhra Pradesh eyaletindeki uzay üssü Sriharikota'dan fırlatıyor.

Uzay üsleri mümkün olduğunca ekvatora yakın mı olmalı?

Fırlatılan roket ekvator çizgisine ne kadar yakınsa roket o kadar az enerji ile yükselebiliyor. Dünyanın dönüş hızı 1600 km/saat ile ekvatorda en yüksek noktasına ulaşıyor. Kıyaslama için: Avrupa'da dönüş hızı dönüş hızı 1000 km/saat.

Ekvator'a en yakın uzay üssü 5 derece kuzey paraleli üzerinde yer alan Kourou'dur. Diğerleri ekvator çizgisine çok daha uzaktır: Cape Canaveral auf 28,5 derece kuzey, Baykonur 46 derece kuzey, Vostoçnıy 52 derece kuzey paraleli.

Fırlatma işlemi sırasında enerji maliyetinin düşük tutulması özellikle iletişim ve meteoroloji uydularının ekvator çizgisinden yaklaşık 36 bin kilometre irtifaya yerleştirilmesinde önem taşıyor. Kutup yörüngesinde dolanması öngörülen uydular için ise durum tam tersi. Ekvator çizgisine yakın bir üsten fırlatılan uydunun kutup yörüngesine ulaşabilmesi için keskin bir viraj alması ve yüksek yakıt sarf etmesi gerekiyor. O nedenle Rusya Arktik Okyanusu'na yakın bir noktada (63 derece kuzey) Plesetsk uzay üssünü işletiyor. Buradan fırlatılan binden fazla gözlem ve istihbarat uydusu kutup yörüngesinde görev yapıyor.