9 soruda Türkiye sokaklarında Kobanê gerilimi

Türkiye'nin birçok ilinde 35 kişinin yaşamını yitirdiği Kobanê protestoları nasıl ve neden başladı? Sokaklarda karşı karşıya gelen göstericiler ne istiyor?

BBCTürkçe'nin 9 soruda incelediği Kobanê gerilimi şöyle:

1. Göstericiler kim ve ne istiyorlar?

Göstericiler ağırlıklı olarak Kürt yurttaşlar. Kürtlerin yoğun yaşadığı iller dışındaki eylemlere bazı sosyalist partiler, sol örgütler, sendikalar, öğrenci grupları, kadın örgütleri ve aydınların da destek verdiği görülüyor.

Eylemlerde dillendirilen temel talepler şunlar: "Suriye'nin kuzeyindeki diğer bölgeler ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi üzerinden gelecek askeri yardımın ulaşması Türkiye toprakları üzerinden Kobani'ye doğru bir koridor açılsın. Türkiye IŞİD'e verdiği (iddia edilen) desteği kessin. Türk ordusu Kobani'ye kara harekâtı yapmasın."

2. Kürt siyasetçilerin eylemlere yaklaşımı ne?

HDP yetkilileri krizin başından bu yana Türk yetkilerle çeşitli görüşmelerde bulundu. HDP ve DBP'nin çağırısıyla çeşitli yerlerde eylemler düzenlendi. 'IŞİD'in Kobani içine girmesi ve Türkiye'den beklenen adımların atılmaması üzerine' HDP, 7 Ekim'de ülke çapında sokak eylemi çağrısı yaptı.

Eylemlerde ölümlerin ve şiddet olaylarının yaşanması ardından 9 Ekim'de HDP'li bir heyet Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan'la görüştü, ardından basın açıklaması yapıldı. Açıklamada yaşananlardan dolayı hükümet eleştirildi ancak "Şiddet, yakma, yıkma asla olmamalıdır" denildi.

KCK'den yapılan açıklamada ise eylemler desteklenirken Atatürk büstü, Türk bayrağı ve okullara saldırılması ile yağma olayları eleştirildi.

3. Hükümet, göstericilerin taleplerine ne yanıt veriyor?

Öncelikle Türkiye IŞİD'e destek verdiği iddialarını kesin bir dille reddediyor. Kobani'ye silah yardımı ise her şeyden önce YPG'nin, Türkiye'nin yıllardır savaştığı PKK ile bağlantılı olması nedeniyle gündemde değil. Hatta PYD de bazı resmi açıklamalarda 'terörist unsur' olarak tanımlanıyor.

PYD ve HDP'li yöneticiler yardım için bir koridor açılması konusunda Türkiye'nin önce olumlu sinyaller verdiğini ancak daha sonra adım atmadığını iddia ediyor. Dolayısıyla şu an için Türk hükümeti göstericilerin taleplerine olumlu yaklaşmıyor gibi görünüyor.

Türkiye bir tampon bölgeyi savunuyor. Diğer yandan hükümetin PYD'den Suriye yönetimine karşı savaşması ve ÖSO'yu desteklemesi ile kantonlara dayalı öz yönetim sisteminden vazgeçilmesini istediği de görülüyor.

4. Eylemler nasıl ölüm ve yaralanmaların yaşandığı çatışmalara dönüştü?

Eylemlerde hem güvenlik güçleriyle göstericiler hem de bazı yerlerde göstericilerle onlara karşı çıkanlar arasında çatışmalar yaşandı. Güvenlik güçleri yer yer gerçek mermi de kullanarak müdahale etti, göstericiler ise taş, sopa, molotof kokteyli ve havai fişek kullandı. Göstericilerle onlara karşı olanlar arasında patlak veren çatışmalarda ise her iki taraftan da taş, sopa, kesici alet ve silah kullanıldığı görüldü. Bu durum çok sayıda ölüm ve yaralanmaya sebep oldu. Ölümlerin bir bölümü eylemcilerle Hüda-Par yanlıları arasındaki çatışmalardan kaynaklandı.

5. Hüda-Par nedir?

Hür Dava Partisi 2013 yılında kurulmuş, ağırlıklı olarak Kürt illerinde faaliyet gösteren ve İslami çizgiye sahip bir siyasi parti. Kamuoyunda Hizbullah örgütünün partisi olarak biliniyor, parti ise bu nitelendirmeyi kabul etmiyor. Ancak partinin kurulması Mustazaf-Der adlı derneğin Hizbullah örgütüyle bağlantılı olduğu gerekçesiyle kapatılması ardından gerçekleşti. Partinin genel başkanı ve kurucu kadroları da derneğin yöneticileri oldu.

6. Hüda-Par ile PKK geriliminin arkasında ne var?

Hizbullah ile PKK arasında 1990'lı yıllarda yoğun çatışmalar yaşandı. PKK Hizbullah'ın bu dönemde devlet tarafından kendisine karşı kullanılan bir örgüt olduğunu öne sürüyor ve örgütten kontrgerilla tabirini anımsatacak şekilde Hizbulkontra diye bahsediyor.

Hüda-Par'lılar ise PKK'yı, Kürt illerinde kendilerinden olmayan siyasi yapıların çalışmalarına engel olmakla, baskı kurmakla suçluyor.

Hüda-Par ile de Kürt siyasi hareketi destekçileri arasında dönem dönem gerilimler yaşanıyordu. Bu gerilimlerin zaman zaman Diyarbakır, Batman gibi kentlerin mahallelerinde zaman zamansa üniversitelerde kavgalara dönüştüğü olmuştu.

Hüda-Par sık sık PKK'nın kendisine saldırdığını öne sürmüştü, PKK'lılar ve BDP'lilerse tam tersini. Son çatışmalarda da iki taraf da olaylardan karşı tarafı sorumlu tuttu.

7. Eylemler Batı kentlerinde nasıl bir etkide bulundu?

Güvenlik güçleri Batı kentlerinde de birçok gösteriye müdahale etti ve çatışma görüntüleri ortaya çıktı. Bazı kentlerde göstericilerle, milliyetçi bazı kesimlerin öncülüğünü yaptığı düşünülen bazı karşı göstericiler arasında kavgalar yaşandı. Gaziantep'te de benzer bir durum yaşandı.

Batı kentlerindeki karşıt eylemlerde atılan sloganlar, bozkurt işaretleri ve bayraklar, bunlara MHP'lilerin, ülkücülerin öncülük ettiğini düşündürüyor. MHP'den yapılan açıklamada 'ülkücü-milliyetçi hareketin kavga ve çatışmadan uzak durması' istendi. Kürt siyasetçilerse eylemlerin planlı bir şekilde, güvenlik güçlerinin de göz yummasıyla yapıldığını iddia ediyor.

8. Eylemler sürer mi?

KCK, 8 Ekim'de yaptığı açıklamada eylemlere devam edilmesini istedi. 9 Ekim'de HDP'liler tarafından yapılan açıklamada eylemlerin öneminden bahsedilirken şiddetten uzak durulması istendi. HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, Abdullah Öcalan'ın kendisine gönderdiği mesajında ise diyalog ve müzakereye hız verilmesini önerdiğini açıkladı.

Eylemler devam edecek gibi görünüyor. Ancak eylemlerin boyutunun ve eylem yöntemlerinin Türkiye'nin Kobani'yle ilgili izleyeceği politikalara ve Kürt siyasetçilerin politikalarına bağlı olduğu düşünülüyor.

9. Eylemler çözüm sürecini nasıl etkileyecek?

Kobani krizinin zaten hassas bir zeminde yol aldığı düşünülen çözüm sürecini olumsuz etkilediği ortada. Öyle ki PKK liderinden Murat Karayılan 23 Eylül'de yaptığı açıklamalarda Kobani'deki saldırılar nedeniyle Türkiye'yi suçladıktan sonra "Bizim için süreç bitmiştir" dedi.

Abdullah Öcalan kardeşi Mehmet Öcalan'la ilettiği bir önceki mesajında ortada bir müzakere süreci olmadığını belirtti ve "Çözüm için 15 Ekim'e kadar biz bekleriz" dedi. Öcalan'ın 9 Ekim mesajında ise müzakere ve diyaloğa çağrı vardı. Hükümet tarafından yapılan açıklamalarda ise eylemlerin çözüm sürecini tehlikeye attığı belirtilerek Kürt tarafı sert dille eleştirildi. Hükümet yetkilileri sürece bağlı olduklarını da söyledi.

Çözüm sürecinin nereye evrileceği sadece Kobani'ye bağlı değil ama bugünkü aşamada en önemli sıcak gündemin Kobani olduğu görülüyor. Kobani krizinde öncelikle hükümetin ve sonrasında Kürt tarafının politikalarının sürecin nasıl bir seyir alacağını ve hatta bitip bitmeyeceğini etkileyeceği düşünülüyor.