ABD'nin Türkiye'ye yaptırım uyarılarında ikinci aşama

*Erdal Sağlam

ABD yönetiminin Rusya'ya uyguladığı yaptırımların delinmemesi konusunda Türkiye'ye uyarıları devam ediyor. Ankara ve İstanbul'da iki gündür özel sektör temsilcileriyle toplantılar yapan ABD'li bir üst düzey heyet, "kabuk şirketler" adı verilen ve yaptırımlardan kaçınmak üzere Türkiye'de faaliyet gösteren şirketler ve dikkat edilmesi gereken sektörlere ilişkin bilgilendirmeler yaptı.

ABD'nin terörün finansmanından sorumlu Hazine Bakan Yardımcısı Elizabeth Rosenberg ile ABD Dışişleri Bakanlığı'nın terörle mücadeleden sorumlu Müsteşar Yardımcısı Erik Woodhouse, Pazartesi günü Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'ni (TOBB), Salı günü de Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu'nu (DEİK) ziyaret ederek Türk şirketlerinden yaptırımların delinmesine dahil olmamalarını istedi.

Yaptırım uyarısı bu kez özel şirketlere

ABD Hazine Bakanlığı'ndan birkaç ay önce Türkiye'ye gelen yaptırım uyarısının ardından Washington'ın uyarılarında bir sonraki aşamaya geçtiği gözleniyor. İlk uyarıdan sonra şüpheli ticari işlemler ve Rusların Türkiye'deki faaliyetlerini yakından izleyen ABD Hazinesi, bu kez de özel şirketlere yönelik uyarılarını detaylandırdı.

Bakan Yardımcısı Rosenberg'in özel şirketleri uyarma nedenini "ABD bankaları ve ABD'li şirketler, Türkiye'de iş yaptıkları şirketlerin, yaptırımların delinmesine aracı olup olmadığı konusunda emin olmak istiyorlar, bizler de karar vermelerine yardımcı olacak mevcut durumun tespiti için buradayız" şeklinde açıkladığı öğrenildi. Bu sözler özel sektör temsilcileri tarafından "ABD'nin yaptırım kapsamına alacağı şirketler olabilir, bunları belirlemeye çalışıyoruz" biçiminde, yani "oldukça sert bir uyarı" olarak yorumlandı.

ABD'li heyetin üzerinde durduğu konuların başında sektör faaliyetleri geldi. Yaptıkları incelemeler doğrultusunda özellikle gemicilik, hava ulaşımı, gayrimenkul ve teknoloji şirketlerine dikkat çeken yetkililer, bu alanlarda faaliyet gösteren şirketlerden yaptırımların delinmemesi konusunda dikkatli olmalarını istedi.

Türkiye ile Rusya ticari ilişkilerinde TL ve rublenin kullanımı konusuna esnek baktıkları görülen ABD'li yetkililerin Türkiye'nin özel durumunu anladıklarını, ancak yaptırımların delinmemesi konusunda hassas olunmasının altını çizdikleri öğrenildi. TOBB yetkilileri de kendi bünyelerindeki şirketlerin daha çok küçük ve orta boy işletmeler olduğunu ve bu şirketlerin yaptırımlara ilişkin detaylı bilgiye sahip olmalarının zor olduğunu aktardı.

Alınan bilgilere göre, toplantıda Türk şirketlerinin yaptırımlara ilişkin detaylı bilgi alabilecekleri bir danışma ve iletişim kanalının kurulması konusunda mutabık kalındı. Şirketlerin konuyla ilgili sorularının toplanarak ABD Hazinesi tarafından yanıtlanmasını sağlayacak bir mekanizmanın kurulacağı belirtildi.

Türkiye'ye tavan fiyata geçmesi önerisi

ABD Hazine Bakan Yardımcısı Elizabeth Rosenberg ile ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Erik Woodhouse'ın toplantılarda Rusya'dan petrol alımında devreye sokulan "tavan fiyat" uygulaması üzerinde de durdukları ve Türkiye'nin tavan fiyat uygulamasına geçip enerji maliyetlerini azaltılabileceğini söyledikleri de öğrenildi.

Bu mekanizmanın işleyişi konusunda da daha fazla bilgilendirme yapılmasının planlandığı belirtiliyor.

"Kabuk şirketlere" dikkat

Alınan bilgilere göre, ABD'li yetkililer yaptırımlar kapsamında Ruslarla iş yapan Türk şirketlerinin yanı sıra Türkiye'de kurulan Rus şirketlerinin üzerinde de önemle durdu. ABD'nin Rusya'da yaptırıma tabi olan şirketler ve kişilerin, yani oligarkların, yaptırımları delmek için aracı şirketler kullanmasını yakından izlediği biliniyor. ABD'liler Rus sermayeli bu şirketleri "kabuk şirketler" olarak adlandırıyor. Aynı kapsamda bazı Azeri ortaklı gözüken bazı şirketlerin de yaptırımları delmek amacıyla kurulduğuna ilişkin ABD'lilerin "ciddi" endişeler taşıdığı belirtiliyor.

Türkiye'de son dönemde kurulan Rus şirketlerindeki sayısındaki artış nedeniyle ABD'nin "kabuk şirketler" konusunda Türkiye'yi de yakın takibe aldığı gözleniyor. Türkiye'de yeni kurulan Rus şirketlerin sayısı daha önceki yıllarda yüzlerle ifade edilirken bu yılın ilk 8 ayında kurulan Rus şirketi sayısı 729 olarak belirlendi.

Rus şirketlerinin sayısı artıyor

Dünya Gazetesi'nde 17 Ekim Pazartesi günü yer alan, Merve Yiğitcan imzalı "Savaş Rus sermayesini Türkiye'ye yönlendirdi" başlıklı haberde de yeni kurulan Rus şirketleriyle ilgili detaylı bilgi yer aldı. Bu yıl Nisan ayından başlayarak Rus şirketlerinin sayısında büyük artış yaşandığı belirtilen haberde, 2022 Ocak-Ağustos 2022 döneminde 14 bin 90'ı yabancı sermayeli şirket kurulduğu, ilk sırada 874 şirketle İran'ın bulunduğu, ikinci sırayı ise 729 Rus sermayeli şirketlerin aldığı kaydedildi.

Bundan önceki yıllarda Rusya'nın ancak ilk 10 ülke içinde olduğuna, bu yıl ikinci sıraya yükseldiğine işaret edilen haberde, bu sayının geçen yılın tümünde 177, 2020'de 115 olduğu hatırlatıldı. Yılbaşından bu yana kurulan 729 Rus sermayeli şirketin toplam sermayesinin 360 milyon TL olduğu, bu şirketlerdeki yabancı sermaye payının ise 320,5 milyon TL olarak kayıtlarda yer aldığı görülüyor. 729 şirketin 136'sı anonim şirket, 593'ü ise limited şirket statüsünde.

Sektörel dağılımlara bakıldığında Rusların toptan ve perakende ticarette 410 firmayı faaliyete soktukları, ikinci sektör olarak öne çıkan bilgi ve iletişim sektöründe 73 Rus sermayeli şirket açıldığı belirtiliyor. Habere göre Rus sermayeli şirket kuruluşlarının en fazla yapıldığı iller ise geçmiş yıllarda olduğu gibi yine İstanbul ve Antalya.