ABD-Türkiye temasında masadaki diğer konular neydi?
ABD’li papaz Andrew Brunson’ın ev hapsine alınmasının ardından gerginleşen ilişkileri normalleştirmek adına Ankara-Washington arasındaki temaslar devam ediyor. Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal’ın başkanlığında 9 bürokrat dün Washington’da temaslarda bulundu.
Ancak son dönemde birbirlerini müttefik olarak nitelendiren ABD ve Türkiye arasındaki ilişkilerde gerilimin artmasına neden olan tek konu Andrew Brunson davası değil.
S-400 konusu
ABD tarafında, Türkiye bir NATO üyesi olarak Rusya'dan S-400 füze savunma sistemi satın alma planları ve yeniden uygulamaya konulan İran yaptırımlarına uymayıp, ticarete devam edeceğini açıklaması rahatsızlık yaratan diğer konular arasında yer alıyor.
Son olarak, Enerji Bakanı Fatih Dönmez, ABD'nin yaptırım uygulama kararının "tek taraflı" olduğunu söyledi ve İran'la yapılan doğalgaz ticaretinin mevcut kontrat hükümlerine göre devam edeceğini belirtti.
Türkiye ise 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin sorumlusu olarak gösterdiği Fethullah Gülen'in iade edilmemesinden ve Suriye'de de ABD'nin çoğunluğunu Kürt silahlı grup Halk Savunma Birlikleri'nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri'ne (SDG) verilen destekten duyduğu rahatsızlığı her fırsatta dile getiriyor.
Ne olmuştu?
İzmir'deki Protestan cemaatine ait Diriliş Kilisesi'nin ABD'li Papazı Andrew Craig Brunson, 2016’nın ekim ayında eşiyle birlikte ifadeye çağrılmış, ifadelerinin ardından gözaltına alınmışlardı. Eşi Norine Brunson, 13 gün sonra serbest bırakıldı; ancak Papaz Brunson 'FETÖ' üyesi olduğu iddiasıyla tutuklandı. İzmir F Tipi Cezaevi’nde yatmaktayken "Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasi veya askeri casusluk amacıyla temin etme", "Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek", "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmek" ve "Anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçlamaları da Brunson’ın davasına eklendi. Papaz, Ağustos 2017’de çıktığı ilk duruşmada suçlamaları reddettiğini dile getirdi.
35 yıla kadar hapsi istendi
Brunson hakkındaki iddianamenin hazırlanması 1.5 yıl sürdü. İddianamede Brunson’ın hem 'FETÖ' hem PKK adına suç işlediği öne sürüldü. Brunson hakkında "örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlediği" gerekçesiyle 15, "devletin gizli kalması gereken bilgileri siyasal veya askeri casusluk amacıyla temin etmek" suçlamasından 20, toplamda 35 yıla kadar hapis cezası istendi.
‘’Memnuniyetle karşılıyoruz ama yeterli değil’’
18 Temmuz 2018 tarihinde İzmir 2'nci Ağır Ceza Mahkemesi Papaz Brunson’ın ev hapsi ve yurtdışına çıkış yasağı ile tahliye edilmesine karar verdi. Bunu takiben ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, ‘kararı memnuniyetle karşıladıklarını ancak bu bu adımı yeterli bulmadıklarını’ açıkladı.
ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, ABD’de bir konferansta yaptığı konuşmada Brunson’ın "masum" olduğunu ve Brunson'a yöneltilen suçlamalarda "inandırıcı bir delil" olmadığını söylerken Türk yetkililerin darbe girişiminin ardından on binlerce gazeteci, aktivist, hakim, ordu mensubu ve öğretmeni tutukladığını dile getirdi ve Andrew Brunson'ın da bu çerçevede 2016 yılında tutuklandığını belirtti. Pence, Brunson'ın "hemen" serbest bırakılmaması halinde Türkiye'ye "ciddi yaptırım" uygulanacağını açıkladı.
ABD Başkanı Donald Trump da Twitter’dan "Amerika Birleşik Devletleri, çok iyi bir Hristiyan, aile adamı ve harika bir insan olan Papaz Andrew Brunson'ın uzun süreli tutukluluğundan ötürü Türkiye'ye büyük yaptırımlar uygulayacak. Çok acı çekiyor. Bu masum din adamı hemen serbest bırakılmalı!" paylaşımında bulundu.
Öte yandan ABD Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu da Türkiye’nin uluslararası kuruluşlardan kredi almasını kısıtlayan 'Türkiye Uluslararası Finansal Kurumlar Yasası'nı kabul etti.
Brunson'ın suçsuz olduğunu savunan ve serbest bırakılması için Türkiye'ye baskı uygulayan ABD'li yetkililer, Adalet Bakanı Gül ile İçişleri Bakanı Soylu'ya yaptırım uygulama kararı almıştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da ABD'nin içişleri ve adalet bakanlarının varsa Türkiye'deki mal varlıklarının dondurulacağını söyledi.
Yaşanan krizin ardından Türk Lirası'nın değeri, ABD Dolar'ı karşısında rekor düzeylere gerilerken; Türkiye Washington'a bir heyet gönderme kararı aldı. Washington'a giden heyette Dışişleri, Adalet ve Hazine ve Maliye Bakanlıklarından dokuz temsilci yer alıyor. Heyet, dün Sullivan'ın yanı sıra Hazine Bakanlığı yetkilileriyle görüşmeler yaptı.
ABD yönetimi, Brunson'ın suçsuz olduğunu söylüyor ve derhal serbest bırakılmasını istiyor. Türkiye ise bunun bir yargı süreci olduğu ve kararın da mahkeme tarafından verileceğini savunuyor.