ABD'de aşırı sağ ve ırkçılık yükseliyor mu?
ABD'nin Virginia Eyaleti'ndeki Chalottesville kentinde bir kişinin ölümü, çok sayıda kişinin de yaralanmasıyla sonuçlanan saldırı ve çatışmalar, ülkede aşırı sağın yeni bir ivme kazandığı bir dönemde yaşandı.
Donald Trump'ın başkanlığa seçilmesi, sol ideolojiler ve ana akım muhafazakârlığı reddeden aşırı sağcı ve ırkçı grupların yeni bir enerji bulmasındaki faktör olarak görülüyor.
Sosyal medyanın da bu görüşlerin yayılmasında rol oynadığı belirtiliyor.
Southern Poverty Law Center (SPLC) adlı önde gelen vatandaşlık hakları örgütü, ülkedeki 1600'den fazla aşırı sağcı hareketi takip ettiklerini söylüyor.
Peki bu gruplar kimler, ne ölçüde popülerler ve amaçları ne?
Kısaca (alt-right) diye bilinen Alternatif Sağ, siyaseten doğru davranmaktan nefret eden, Başkan Trump'ı seven ve aslında birbirine pek de benzemeyen provokatör gruplardan oluşuyor. Karşıtları bu grubu "bağnaz beyaz milliyetçiler" diye tanımlıyor.
Hareketin son dönemdeki yükselişini, kısmen Trump'ın geçen yılki başkanlık seçimi kampanyasına borçlu olduğu söyleniyor. Başkan Trump'ın seçim kampanyası ırkçılık, Yahudi ve İslam karşıtı bağnazlıkla suçlanmıştı.
Trump ise Kasım 2016'da hareketi kınamış ve görüşlerini paylaşmadığını söylemişti.
"Alt-right" ifadesi, Cumhuriyetçi Parti'nin başkan adayı olduğu Temmuz 2016'da Hillary Clinton'ın altı köşeli Davut Yıldızı'na benzeyen bir figürle beraber gösteren, "Gelmiş geçmiş en yozlaşmış aday!" yazılı resmiyle birlikte paylaştığı tweetin ardından ana akım medyada yer almaya başlamıştı.
Breitbart'tan Allum Bokhari ve Milo Yiannopoulos'un yazdığı rehbere göre Alt-right "entellektüeller", "doğal muhafazakârlar" ve internette trollük yapmaya meyilli gençlerden oluşuyor.
2008'de "Alternatif Sağ" adını ilk kullanan Richard Bertrand Spencer'a göre grubun idealleri "beyaz kimlik" ve "geleneksel batı medeniyetinin korunması" üzerinde odaklanıyor. Özgürlük, ifade özgürlüğü ve genel olarak rahatsız etme özgürlüğü mihenk taşları olarak görülüyor.
Karşıtları grubu ırkçı, kadın ve Yahudi düşmanı olarak görüyor.
Üye sayıları Büyük oranda internet üzerinde örgütlenen bir hareket olduğu için resmi bir üyeliği yok, dolayısıyla üye sayılarını tam olarak belirlemek zor.
Neredeler? İnternet üzerindeki bu "amorf" hareketin ülke genelindeki popülerliğinin arttığı belirtiliyor.
Hareket büyüyor mu? Görece yeni bir siyasi hareket olarak Trump'a verdikleri destek sayesinde görünürlükleri arttı. Ancak güçlerini tahmin etmek zor.
Ku Klux Klan (KKK)
ABD'nin en kötü şöhretli beyazların üstünlüğünü savunan grubu KKK, 1865'teki Amerikan İç Savaşı'ndan sonra ülkenin güney eyaletlerinde eski Konfederasyon subayları tarafından kurulmuştu.
Başta güney eyaletlerinde büyüyen KKK, 1900'lü yıllarda ülke geneline yayıldı.
Örgütün farklı şubeleri, siyah Amerikalılar, Yahudiler ve göçmenler ve son dönemde de eşcinsellere karşı ayrımcılıktan yana.
Özellikle kıyafetleriyle tanınan KKK üyeleri, güney eyaletlerinde beyazların üstünlüğü düşüncesine karşı çıkanlara karşı giriştikleri linç ve çeşitli şiddet olaylarıyla biliniyor.
Grubun çeşitli fraksiyonları hareketi "Kökleri 20'inci yüzyılın başındaki Ku Klux Klan hareketine dayanan "beyaz, vatansever ve Hristiyan bir örgüt" diye tanımlıyor.
Üye sayıları KKK üyeleri çoğu ABD eyaletinde aktif ve SPLC'ye göre üye sayıları tahminen 5 ila 8 bin arası.
Neredeler?
New Jersey'den Los Angeles'a onlarca KKK grubu bulunuyor. Bunlara Konfedere Beyaz Şövalyeler ve Gelenekçi Amerikan Şövalyeleri adlı gruplar da dahil.
Büyüyorlar mı? KKK geçen yıl "Güney eyaletlerindeki üye sayılarında büyük bir artış olduğunu" açıklamşıtı.
Neo-Nazi gruplar
Neo-Nazi terimi Yahudi karşıtı ilkelere bağlı, Adolf Hitler'i ve Nazi Almanyası'nı seven, ayrılıkçı gruplar için kullanılıyor.
ABD'deki Neo-Nazi grupların görüşleri Anayasa'nın birinci maddesiyle koruma altında.
Çok tartışılan bir davada ABD Yüksek Mahkemesi, bir neo-Nazi grubun, nüfusunun çoğunluğunu Yahudiler'in oluşturduğu İllinois eyaletindeki Skokie kentinde, gamalı haçlar taşıyarak yürümesinin, Anayasa'nın birinci maddesi uyarınca hakları olduğuna karar vermişti.
Üye sayıları ABD'de birkaç iyi tanınan neo-Nazi örgüt var. Bunlar arasında Amerikan Nazi Partisi ve Nasyonel Sosyalist Hareket var. En görünürleri ise National Alliance (Ulusal İttifak) hareketi. Ulusal İttifak'tan ayrılan Vanguard America (Öncü Amerika) grubu Charlottesville'de bir kişinin ölümü, onlarca kişinin de yaralanmasıyla sonuçlanan "Unite the Right-Sağı birleştir" yürüyüşünde yer aldı. National Alliance'ın 2012 yılı itibariyle en az 2500 üyesi olduğu sanılıyor. Nasyonel Sosyalist Hareket'in ise 400 üyesi olduğu sanılıyor.
Neredeler?
Bu grupların bir kısmı önce Virgina'da kuruldu. Son yıllarda daha da yayıldılar ve Nasyonal Sosyalist Hareket gibi gruplar 32 eyalette aktif.
Büyüyolar mı?
Veri ve Toplum Araştırma Enstitüsü'ne göre ana akım medyadaki manipülasyonlar aşırı sağcı neo Nazi hareketindeki yükselişle ilgili. SPLC'ye göre de ABD ve Avrupa'daki neo-Naziler arasındaki bağlar da güçleniyor.