Adalet Bakanı yeni ceza paketini açıkladı; KHK'ları sürekli hâle getirecek taslakta neler var?

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ yeni ceza paketini açıkladı. Bakanların imzasına açılan pakette savcı ve polislerin yetkisi arttırılıyor. Adalet Bakanlığı, yeni yargı paketiyle Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve Türk Ceza Kanunu’nda, savcı yerine polise aynı olayla ilgili doğrudan yeniden ifade alma yetkisi tanınıyor. Darbe girişiminin ardından ilan edilen olağanüstü hâl (OHAL) kapsamında çıkarılan kanun hükmünde kararnameler (KHK) ile yetkisi arttırılan polisin yeniden ifade alma yetkisi, CMK’ya taşındığı için sürekli hale gelecek. Firari darbe sanıklarına ilişkin soruşturmada mallarına el koyma, şirketlerine kayyum atama yetkisi de CMK’ya taşındı. TCK 282’deki ‘Suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama suçu’, nispi terör suçları kapsamına alındı.

Hürriyet'ten Oya Armutçu'nun haberine göre, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın açıkladığı ve bakanların imzasına açılan taslak özetle şöyle:

Yargısız dava nakli

Şu anda ancak yargı hükmüyle davanın başka yere nakline karar verilebiliyor. Kamu güvenliği için tehlikeli olursa, davanın naklini Adalet Bakanı Yargıtay’dan istiyor. Darbe davalarında kolaylık için madde değişti. Duruşmalar il sınırları içinde başka bir yerde yapılabilecek.

Tahliye talebi 15 günde değerlendirilecek

Örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlardan dolayı tutuklu olanların tahliye talepleri artık 3 gün yerine 15 gün içinde değerlendirilebilecek.

Askeri darbe suçundan polis alacak

Terör ve darbeye teşebbüs suçlarından yakalanan asker kişiler, adli kolluk görevlilerine teslim edilecek ve emniyetin nezarethanelerinde kalacak. Artık CMK gereği terör ve darbe suçundan yakalanan askerler Emniyet’e alınıp sivil cezaevine konacak.

Hırsızlık suçunda da uzlaşma

Uzlaşma kapsamındaki suçlar genişletildi. Etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı suçlar da kapsama alındı. Uzlaşmanın uygulanacağı suçlar arasına tehdit, hırsızlık ve dolandırıcılık da eklendi. Suça sürüklenen çocuklar için lehe düzenleme getirilerek, üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda uzlaştırma girişiminde bulunulacağı öngörüldü.

Ad yerine sicil yazacak

Yüksek güvenlikli ceza infaz kurumlarında kalan tutuklu ve hükümlüler hakkında düzenlenen tutanaklara görevlilerin açık kimliği yerine sicili yazılacak. Bu görevlilere yönelik tebligatlar işyeri adresine yapılacak.

TCK 228. maddedeki kumar oynanması için yer ve imkân sağlama suçunun alt sınırı 1 aydan 1 yıla, üst sınırı ise 1 yıldan 3 yıla yükseltildi. Aynı suçun adli para cezasının alt sınırı da 5 gün yerine 200 gün olarak belirlendi.

Fuhuş reklamına ceza

Fuhuşun reklamını yapmak amacıyla hazırlanmış görüntü, yazı ve sözleri içeren ürünleri verme, dağıtma veya yayma eylemi de TCK’nın 227. maddesi kapsamında suç olarak düzenlendi.

Adli Sicil Kanunu'nda yapılan değişikler

TCK’nın hükümleri gereğince akıl hastalığı nedeniyle hükmedilen güvenlik tedbirine ilişkin bilgilerin adli sicil kaydına tesisinin yasal dayanağı yoktu. Adli Sicil Kanunu’nun 4. maddesinde yapılan değişiklikle bu kayıtlar silinecek.

Yurt dışı adli sicil kaydı

Adli Sicil Kanunu’ndaki değişiklikle, Türk vatandaşları hakkında yabancı ülke mahkemelerince verilerek kesinleşmiş ve Türk kanunlarına göre suç sayılan fiillerden dolayı ceza veya güvenlik tedbirlerine ilişkin mahkûmiyet kararları, adli sicilde bunlara mahsus bir sisteme kaydedilecek. Bu mahkûmiyet kararlarının adli sicile kaydedilmesi ve hak mahrumiyeti doğurması için TCK 17’nci maddesi uyarınca tanınması gerekecek. Bu kayıtlar da diğerleri gibi yargı mercileri ile kamu kurum ve kuruluşlarına verilebilecek. Koşulların gerçekleşmesiyle adli sicil ve arşiv kayıtlarından tamamen silinebilecek.

Hukuk davalarında parasal sınır yükseltildi

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen, istinaf kanun yoluna başvuru sınırı 1500 TL’den 7 bin TL’ye; temyiz kanun yoluna başvuru sınırı 25 bin TL’den 50 bin TL’ye çıkarıldı. İş Mahkemeleri Kanunu’nda, istinaf kanun yoluna başvuru sınırı 1000 TL’den 7 bin TL’ye; temyiz kanun yoluna başvuru sınırı 5 bin TL’den 50 bin TL’ye çıkarıldı. Parasal sınırlar her yıl yeniden değerleme oranında arttırılacak.

Savcılara bilgisayara el koyma yetkisi

Savcılar, bilgisayarlarda arama el koymaya ilişkin 134. maddeye göre mahkeme kararı olmadan bilgisayar ve verilere el koyabilecek. 

Savcının gecikmesinde sakınca olması halinde bile hâkim kararı olmadan bilgisayar ve kütüklerinde arama ve el koyma yetkisi yoktu.

Bilgisayar ve kütüklerinde arama ve el koyma tedbirine gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı tarafından karar verilebilecek. Kopyalama işleminin uzun sürecek olması veya teknik zorlukların bulunması durumunda, bilgisayar ve kütüklerine el konulabilecek. İşlem tamamlandıktan sonra bu araçlar iade edilecek.

CMK Madde 135 iletişimin tespiti

Böyle bir düzenleme CMK’da şu anda yok. Organ veya doku ticareti, nitelikli dolandırıcı ve tefeci de teknik takiple yakalanacak.

‘Nitelikli dolandırıcılık’ suçunu işleyenler hakkında CMK’nın iletişimin tespiti ve teknik takibi düzenleyen 135 ve 140. maddelerindeki telefon dinleme, kayda alma, görüntü kaydı gibi koruma tedbirleri uygulanabilecek.

TCK 157. maddeye göre şu anda nitelikli dolandırıcılık katalog suç değil. Cezaları daha az.

Dolandırıcılık suçunun basit hali cezasının alt sınırı 1 yıldan 2 yıla; nitelikli halinin cezasının alt sınırı 2 yıldan 3 yıla çıkarıldı. Failin kendisini polis, hâkim, savcı, banka,sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması, bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi de nitelikli dolandırıcılık sayılacak ve en az 4 yıl hapis cezası verilecek.

CMK 307, davaya yeniden bakacak mahkeme işlemleri

Şu anda mahkemelerin verdiği direnme kararlarına Yargıtay Ceza ve Hukuk Genel Kurulları bakıp karara bağlıyor.

Yargıtay bozma kararları üzerine mahkemelerce verilen direnme kararları kurullar yerine ilgili daireye gidecek.

CMK 128, taşınmazlara hak ve alacaklara el koyma

Doku ticareti ve tefecilik suçlarında taşınmaz hak ve alacaklara el koyma tedbiri yoktu. İlk kez taslakla getiriliyor.

Taşınmazlara, hak ve alacaklara el koyma tedbiri organ veya doku ticareti ve tefecilik suçlarında da uygulanabilecek. Bu tedbire sulh ceza hâkimliği tarafından karar verilecek.

CMK 139, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi

Sulh ceza hâkimliğinin kararıyla gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbiri, bireysel işlenen uyuşturucu madde ticareti suçunda da uygulanabilecek.

CMK 140, teknik araçlara izleme

Teknik araçlarla izleme tedbiri organ veya doku ticareti, nitelikli dolandırıcılık ve tefecilik suçlarında da uygulanabilecek. Bu tedbire sulh ceza hâkimliğince karar verilecek. Ayrıca, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcısı tarafından karar alınabilecek.

CMK 148, ifade alma

Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlemi ancak savcı yapabiliyor.

Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması gerekmesi halinde, bu işlem artık doğrudan kolluk tarafından yapılabilecek.

CMK 178, tanık ve uzmanın doğrudan davaya getirilmesi

Mahkeme sanığın veya katılanın gösterdiği tanık veya uzman kişinin çağrılması hakkındaki dilekçeyi reddettiğinde, sanık veya katılan o kişileri mahkemeye getirebiliyor. Bu kişiler duruşmada dinleniyordu.

Mahkeme başkanı ya da hâkim bunun davayı uzatmak amacıyla yapıldığının tespiti halinde talebi reddedecek. Bu kişiler dinlenmeyecek.

CMK 188, duruşmada hazır bulunacaklar

Duruşma için hâkim, savcı, zabıt katibi gibi zorunlu müdafi şart.

Zorunlu müdafiin mazeretsiz olarak duruşmayı terk etmesi durumunda sadece bu duruşmaya devam edilebilmesi sağlandı.

CMK 191, duruşmann başlaması

İddianame veya yerine geçen belge okunuyor. Bazen özetleniyor.

Darbe yargılaması gibi örgüt suçlarına da dönük olarak yargılamanın hızlandırılması amacıyla, iddianamenin okunması kaldırıldı. İsnada konu eylemlerin, delillerin ve hukuki nitelendirmenin anlatılmasıyla yetinilecek.

CMK 232, hükmün gerekçesi

Karşı oy gerekçesinin yazılması için 15 günlük süre şartı getirildi.

CMK 247-248, kaçaklar

CMK’da böyle bir düzenleme yoktu. Hakkındaki kovuşturmanın sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurtiçinde saklanan veya yabancı ülkede bulunan ve bu nedenle mahkeme tarafından kendisine ulaşılamayan kişiye kaçak deniyordu. Ancak, kovuşturma sırasında tedbire başvuruluyordu. OHAL KHK’sı ile kaçakların mallarına el koyma düzenlemesi yapılmıştı.

Kaçaklara ilişkin bu hükümlerin soruşturma aşamasında da uygulanabileceği, CMK’ya taşındı. Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar bakımından da kaçaklara ilişkin hükümler OHAL sonrası da CMK’ya taşındığı için uygulanmaya devam edilecek. Hakkında darbe suçundan soruşturma açılan kaçak sanığın duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına amaçla orantılı olarak mahkeme kararıyla el konulabilecek. Gerektiğinde idaresi için kayyum atanacak.