Afganistan'da hasta oğulları için 5 yaşındaki kızlarını 3 bin 500 dolarlık başlık parasına evlendiren aile

Nazenin beş yaşında nişanlandı. 10 yaşına geldiğinde, birinin karısıydı artık. 12 yaşındaki kocasının ailesi, altı yıl önce Nazenin'i 3 bin 500 dolara satın almıştı.

Anne ve babası, hasta oğullarını, Nazenin'in kardeşini tedavi ettirmek için onu satmıştı.

Afganistan'ın batısındaki Herat kenti yakınlarında bulunan Şakrak e Sabz mülteci kampında yaşayan Nazenin'in annesi "Oğlumun acısı katlanılmazdı. Yüzüne baktığımda, parayı almam gerektiğini düşündüm. Nazenin'in babası isteksizdi ama onu kızımız karşılığında parayı alması için ikna ettim." diyor.

Nazenin'in anne ve babasının üçü kız, dördü erkek yedi çocukları var. Hiç okula gitmemişler ve okuma yazma bilmiyorlar. Paraları ve işleri yok.

BBC Dünya Servisi'nden İnayetulhak Yasini, anne ve babayla kızlarını satma kararlarını konuştu.

Pişmanlık

Nazenin'in babası "Oğlumuz dört yaşından bu yana epilepsi hastasıydı ve tedavisine verecek paramız yoktu" diyor.

Aile, oğullarını kurtarmak için çaresiz kalınca, kızlarını satmaya karar verdi.

Anne "Parayı aldım ve en büyük çocuğum Nazenin'i evlendirmeyi kabul ettim. Parayı oğlumun tedavisi için kullandım. Ama oğlum iyileşmedi, kızımı da elimde tutamadım." diyor.

Baba ise araya girip "Birisi küçük çocuğunu satarsa, elbette pişmanlık olur. Ben de pişmanım ama bir faydası yok." diye konuşuyor.

Çocuk yaşta evlilikler

Afganistan'da yasal evlilik yaşı kızlarda 16, erkeklerde ise 18. Ancak birçoğu daha ufak yaşta evleniyor.

2018'teki bir Unicef raporuna göre, Afgan kızların yüzde 35'i 18 yaşına gelmeden, yüzde 9'u da 15 yaşından önce evlendiriliyor.

Genç kızların yüzde 76'sının 18 yaşına gelmeden evlendirildiği Nijer ise bu alanda en kötü ülke. Rapora göre, son yıllarda önemli bir ekonomik ilerleme kaydeden Bangladeş'te ise bu oran yüzde 56.

"Başlık parası"

Afganistan on yıllardır süren bir savaşın pençesinde ve yakın geçmişte büyük bir kuraklık da yaşadı. Bu nedenle birçok aile herhangi bir iş yapamaz hale geldi ve büyük bir sefalet yaşamaya başladı.

Nazenin'in annesi "Bizim aşiret geleneklerimizde, çocuklarımız çok küçükken bile bir evlilik anlaşması yapmak tabu değil. Ancak çoğu, sadece kızlar 18 yaşına geldiğinde evlenir." diyor.

İslam hukukuna göre, evlilik anlaşması yapıldığında damat tarafı bir hediye, çoğunlukla da para vermek zorunda. Buna mehir deniyor ve kıza ait oluyor.

Ancak mehire ek olarak, gelinin babası ya da en büyük ağabeyi de, damadın ailesinden düğünden önce 'başlık parası' isteyebiliyor.

Afganistan Analistler Birliği'nden araştırmacı Faysal Muzhari'ye göre başlık parası bir Afgan geleneği ve İslam hukukunda yeri yok.

İstenen para, ailenin statüsü, gelinin güzelliği, yaşı ve eğitimi gibi farklı faktörlere göre değişiyor. Birkaç yüz dolardan, 100 bin dolara kadar çıkabiliyor.

Kişi başına düşen milli gelirin 600 dolardan az olduğu bir ülkede, başlık parası bazı aileler için çok büyük bir öneme sahip olabiliyor.

Kuraklık

Nazenin'in ailesi, geçen yıl Afganistan'ın büyük kısmına hakim olan kuraklıktan etkilendi.

Baba "Tarlalarda çalışıyorduk. Birkaç hayvanımız da vardı. Ama her şeyi bırakmak zorunda kaldık." diyor.

Hayvanları susuzluktan öldü ve aile kuzeybatı Afganistan'daki Badghis bölgesinde bulunan köylerini terk etti ve Herat yakınlarındaki kampa yerleşti.

BM'ye göre Afganistan'ın batısında 275 bin kişi, kuraklık nedeniyle evlerinden oldu. Birçok yerel ve uluslararası yardım kuruluşu bölgede faal, ancak Nazenin'in babası hala önemli bir yardım alamadıklarını söylüyor.

Borç batağına saplanan anne ve babanın henüz 10 yaşına girmemiş diğer iki kızının da geleceği belirsiz.

Nazenin'in babası "Sefaletim devam ederse ve diğer iki kızım için de para verecek birilerini bulursam, aynısını yaparım. Alacaklılarım günde iki üç kez arayıp, para istiyor. Kızlarım şu anda sahip olduğum tek varlık" diyor.

Mutsuz evlilik

Kuraklık ve evlerinden olmaları nedeniyle, aile yiyecek masraflarını kısmak için Nazenin'i erkenden evlendirmeyi seçti.

Nazenin geçen yıl 10 yaşına girdiğinde evlendirildi ve düğüne 100'den fazla konuk geldi.

Baba "Kızıma verebileceğim ne varsa verdim. Aldığımız başlık parası da o kadar çok değildi." diyor.

Ancak düğün, mutlu bir olay olmaktan çok uzaktaydı.

Baba "O kadar çaresiz durumda olmasanız, bu kadar küçük yaşta bir kızı evlendirmeye razı olmazsınız. Yemin ederim yapmazdım, ama paraya ihtiyacım vardı. İhtiyaçlar nedeniyle mecbur kaldım. Ne yapabiliriz ki? Tek seçeneğim buydu. Bir tek ben de değilim, kuraklık ve mali sorunlar yüzünden birçok kişi aynı şeyi yaptı." diyor.

Risk altındaki grup

Norveç Mülteci Konseyi'nin 2015'teki bir araştırmasına göre, özellikle evlerinden olmuş ve kentsel bölgelerdeki kayıt dışı alanlarda yaşayan kadınlar, başlık parasını ödeme imkanı daha çok olan daha yaşlı erkeklerle evlendirilme riski taşıyor.

Ancak şimdi 11 yaşında olan Nazenin, daha yaşlı bir erkekle evlendirilmedi. Belki de bu küçük bir teselli.

Annesi "Kocasının ailesiyle birlikte iki ay kaldı. Kendi kızları gibi davrandılar. Kocası da 12 yaşında. O da çok utangaç ve pek konuşmuyor." diyor.

Rızası yok

Nazenin'e evlenmek isteyip istemediği hiç sorulmamış. Annesi ve babası evlilikte oynaması gereken rolleri ve sorumlulukları hakkında ona hiçbir şey söylememiş. Sonuçta hiç de sürpriz olmayan bir şekilde, Nazenin evlilik hayatına uyum sağlamakta sorlanmış.

Annesi "Hiçbir şey söylemiyor. Bizi özlediğinden mutsuz olduğunu düşündük. Kızımızın bir kaç yıl daha bizimle kalmasına izin vermelerini istedik." diyor.

Nazenin şimdi yine annesi ve babasıyla beraber. Kocasının ailesi, biraz daha büyüdüğünde, iki ya da üç yıl sonra Nazenin'i geri almaya söz vermiş.

Babası "Kayınvalidesi ve kayınpederine, kocasına nasıl davranacağını bilmiyordu, çünkü yaşı çok küçüktü. Nimruz bölgesinde yaşıyordu. 10 gün önce damadımız geldi ve bizimle birkaç gün kaldı." diyor.

Çocuk yaşta evliliklerde artış

Unicef, geçen yıl Temmuz ve Ekim ayları arasında Herat ve Baghdis'te 161 çocuk evliliğini belgeledi. Bunların 155'i kız, altısı ise erkekti.

Unicef Sözcüsü Alison Parker "Çocuk yaşta evlilikler, ülkenin bazı bölgelerinde iyice yerleşmiş bir norm. Bu durum savaş ve kuraklıkla daha da kötüleşti." diyor.

Parker ayrıca "Temmuz'dan Ekim'e dek çocuk yaşta evliliklerde büyük bir artış vardı. Ama o dönemden bu yana hükümet de güçlü bir şekilde müdahale etti ve bu evliliklerde büyük bir düşüş oldu." diye de ekliyor.

Afgan hükümeti, tüm küçük yaştaki ve zorla evlilikleri 2021'e dek sona erdirmeyi amaçlıyor. Kızların minimum evlenme yaşını 18'e yükselten bir yasa tasarısı da parlamentoda.

Yardım

Yardım kuruluşları, yerlerinden olan insanların geçim kaynaklarını yeniden oluşturmaya çalışıyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü, birçok bölgede tarımı yeniden başlaltmak için bedava tohum dağıtıyor.

Unicef Çocuk Koruma Görevlisi Alfred Mutiti "40 yıl süren iç savaş, başka ülkelerde göreceğiniz temel sosyal yapıları tahrip etti. Ülkenin birçok kesiminde kırsal kesimin krediye erişimi yok. Çalkantılı bir ortam ve kimse yatırım yapmak istemiyor." diyor.

Mutiti ayrıca "Evlerinden olan ailelerin çoğu büyük borç batağında. Borçlarını ödeyecek durumda değiller. Nakit para versek bile işe yaramayacak. Okyanusta bir damla olacak. " diye konuşuyor.

Akıllı kız

Nazenin'in ailesi kampta hala hükümetten veya yardım kuruluşlarından yardım almayı bekliyor. Tüm bunların tek iyi yanı, kampta öğrenme fırsatlarının da olması.

Anne ve baba en büyük kızlarının hem kendi ismini hem de babasının ismini yazabilmesinden gurur duyuyor.

Annesi "Nazenin akılıl bir kız. Alfabeyi biliyor." diyor.

Ayrıca oğullarından ikisi de okula gidiyor.

Umutla yaşamak

Ancak aile mutlu olmaktan çok uzakta ve kimsenin onlara destek vermediğini söylüyorlar. Bu, çocuk gelini üzüyor.

Annesi "Nazenin bana 'Anne, beni ufakken evlendirdin ama kardeşim iyileşmedi' diyor. Ama aynı zamanda 'Kardeşim iyileşecek ve ben de büyüyeceğim' de diyor. Onu evlendirdiğime pişmanım ama hala iyi bir gelecek umut ediyorum." diye konuşuyor.

(Nazenin'in ismi, kimliğini korumak için değiştirildi)

Çizimler: Jilla Dastmalchi