AKP ile MHP'nin uzlaştığı anayasa teklifine ilişkin kulislere ne yansıdı?

Başbakan Binali Yıldırım ile MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, AKP'nin MHP'ye resmen ilettiği yeni anayasa değişikliği taslağı üzerinde uzlaşıya vardıklarını açıkladı. İki liderin, konuyla ilgili olarak yaptığı ortak açıklamada  "Mutabık kalınan anayasa değişikliği teklifini haftaya Meclis'e sunacağız" dendi. Başbakan Yıldırım, anayasa değişikliği teklifinde şekil ve yazım olarak bazı konuları gözden geçirme ihtiyacı olduğunun altını çizdi. 

Ankara kulislerinde 'tam başkanlık'tan 'partili cumhurbaşkanlığı'na kadar birçok model konuşuldu. Kulislere yansıyan iddialardan birisi de Başbakan Binali Yıldırım ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin partili cumhurbaşkanının birinci ve ikinci yardımcıları olacaklarıydı. Cumhurbaşkanının aynı zamanda partisinin genel başkanı olup olmayacağı da kulislerde tartışılanlar arasındaydı.

Kulislere yansıyan iddialara göre AKP ile MHP'nin anayasa değişikliği teklifinde şu düzenlemeler yer alıyor:

Habertürk yazarı Muharrem Sarıkaya, Yıldırım'ın "Gözden geçirilmeye ihtiyacı var" dediği konularla ilgili olarak yazdığı kuliste bunların "Cumhurbaşkanının hesap verebilirliği", "Cumhurbaşkanının Meclisi fesih yetkisi" ve "Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiğinin kesilmemesi" olduğunu iddia ediyor. 

"Başkan" ifadesi yok

İki partinin de içeriğine ilişkin olarak bilgi vermediği taslakta, kulislere yansıyanlara göre "Başkan" ifadesi yer almıyor.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın "Türkiye'de parlamenter sistemin darbe üstüne darbe getirdiğini" ileri sürerek "çare olarak başkanlık sistemini önermesiyle" başlayan sistem tartışmalarında son olarak Devlet Bahçeli'nin Erdoğan'ı bu fikrinden vazgeçirdiği öne sürüldü. Yeniçağ Gazetesi Ankara Temsilcisi Ahmet Takan, "Gölbaşı mutabakatında Doktor Devlet Bahçeli, Anayasa değişiklik metninin 'Cumhurbaşkanı' olarak kalması konusunda Erdoğan'ı ikna etti. Saray kaynaklarından ulaştığımız bilgilere göre,  Bahçeli, Erdoğan'a  başkanlığa karşı oluşan yüksek dereceli alerji sonuçlu anketleri hatırlattı" iddiasını ileri sürdü.

Erdoğan, gazetecilerin "AKP'nin MHP'ye ilettiği anayasa teklifinin sizce tatmin edici mi?" sorusunu "Başkanlık, Cumhurbaşkanlığı sıkıntı değil; partiyle ilişiğinin kesilmesi doğru değil. Anayasa teklifinin cumhurbaşkanlığı veya başkanlık şeklinde olmasının benim için bir sakıncası yok" diye yanıtlamıştı.

"Başbakan gidiyor, Cumhurbaşkanı Yardımcıları geliyor"

Kulislere yansıyan iddialara göre AKP'nin MHP'ye ilettiği yeni anayasa taslağında 'Başbakan' ifadesi yer almıyor, 'Cumhurbaşkanı Yardımcısı' adı altında yeni bir makam oluşturuluyor. Ancak kaç tane 'Cumhurbaşkanı Yardımcısı' olacağı hakkında çelişkili rakamlar öne sürülüyor. Hürriyet gazetesinden Nuray Babacan, bu makama gelecek kişi sayısının 2 olduğunu öne sürerken, Habertürk yazarı Muharrem Sarıkaya ise "2'den fazla Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacak" diye yazdı.

"Cumhurbaşkanının Yüce Divan'a  sevki için 413 oy"

Cumhurbaşkanının denetiminin soruşturma komisyonu kurulması yöntemiyle olacağı, TBMM’de cumhurbaşkanına soruşturma açılması için 367, Yüce Divan’a sevk için de 413 oy gerekeceği ileri sürüldü. Hürriyet yazarı Abdulkadir Selvi'nin iddiasına göre AKP’nin denetime ilişkin maddesi, MHP’den gelecek öneriye bağlı olarak oranlar ve soruşturma komisyonu kurma yöntemi açısından değişebilecek.

"Karşılıklı fesih yetkisi geliyor"

Yeni anayasa teklifiyle ilgili olarak AKP ve MHP'nin meclise ortak teklif sunmayacağı ancak teklifin iki partinin de iradesini yansıtacağı da ileri sürülen iddialar arasında. Konuyla ilgili olarak kulis yazan Karar yazarı Elif Çakır, bakanların başkan tarafından atanacağını, bakanlar hakkında gensoru verilemeyeceğini öne sürerek  "Başkanın tek taraflı olarak Meclis’i feshetme yetkisi olmayacak. Karşılıklı fesih yetkisi getiriliyor. Fesih durumunda başkan ve Meclis aynı tarihte seçimlere gidecek" iddiasını aktardı.

"'Türk milleti', 'Türk vatandaşı', 'eğitim dili Türkçe'dir ibareleri kalıyor"

Mevcut anayasadaki 66. maddenin değişip değişmeyeceği ise merak konusuydu. "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz"  ifadesinin yer aldığı maddenin değiştirilmesi hususunda kulis yazan Muharrem Sarıkaya, bu ifadelerin aynen kalacağını ileri sürdü.

"Milletvekillerinin bakan olması yasaklanıyor"

Sarıkaya ayrıca "Milletvekillerinin, 'statüsü sona ermiş olsa bile bakan olması' yasaklanıyor. Mevcut anayasadaki 'Türk milleti', 'eğitim dili Türkçe'dir' ibareleri kalıyor" iddiasını ileri sürdü. 

"Milletvekili sayısı değişiyor"

T24'ten Hülya Karabağlı ise MHP kulislerine dayandırdığı haberinde milletvekili sayısının değişeceğini öne sürdü. Karabağlı haberinde "AK Parti teklifine göre, milletvekili sayısının 600 olması öngörülüyor. Bakanları Cumhurbaşkanı belirleyecek. Bakan olan milletvekilinin vekilliği düşecek. Referandumda kabul edilmesi halinde düzenleme uyum yasaları çıktıktan sonra 2019 yılında hayata geçecek" ifadesine yer verdi.

"İki turlu cumhurbaşkanlığı seçimi"

Hürriyet'ten Nuray Babacan'ın iddiasına göre ise yeni anayasa taslağı meclis ve üniter yapı üzerine kuruldu, iki turlu cumhurbaşkanlığı seçimi öngörüldü. Babacan, haberinde "Cumhurbaşkanı 5’er yıllığına iki kez seçilebilecek. Cumhurbaşkanlığı için Meclis’te temsil edilen partiler aday gösterebilecek. Parlamento dışı belli oy almış partiler ve vatandaşların belli imza oranıyla aday göstermesi de alternatif olarak metinde yer aldı. AKP’nin kendi taslağında dışarıdan aday gösterme alternatif değil, kesin hükümdü" iddiasına yer verdi. 

"Kanun hükmünde kararname yetkisi" 

Babacan ayrıca, cumhurbaşkanının yürütmenin alanına giren konularda kanun hükmünde kararname çıkartabileceğini öne sürdü. Ancan Babacan'ın iddiasına göre temel hak ve hürriyetleri düzenleyen alanlarda kararname çıkartılamayacak.

"AYM, HSYK ve Danıştay'ın üye seçiminin yarısını başkan yapacak"

Abdulkadir Selvi, yüksek yargı konusunda yapılan değişikliklerle Anayasa Mahkemesi, HSYK ve Danıştay’ın üye seçiminin yarısının başkan, yarısının parlamento tarafından yapılacağını öne sürdü.