AKP ve MHP, Anayasa'da 'etnik köken', 'cinsel yönelim' düzenlemesine vize vermedi

Hülya Karabağlı/ Ankara

Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda, “Eşitlik” maddesinde CHP ve BDP’nin, ‘etnik köken’,  ‘cinsel yönelim’, ‘cinsiyet kimliği’ önerisi destek bulmadı. AKP’nin, barış ve çözüm süreci kapmasında ‘etnik köken’ ibaresine karşı çıkmayacağı bekleniyordu. Ancak, AKP ve MHP, önceki tutumlarını korudu.  “Eşitlik” maddesinin, ‘ayrımcılıkla’ ilgili en önemli fıkrasına, ‘etnik köken’, ‘cinsel yönelim’, ‘cinsiyet kimliği’  ibaresi konulamadı. Komisyonun CHP’li Üyesi Atilla Kart, "AKP’nin eşitlik ve demokrasi  anlayışındaki sakatlığı bir kez daha  görüyoruz. Oysa, bugün Türkiye’de ihtilaf konularının başında ‘etnik köken’  geliyor. Bunu, Anayasada çözebilirdik. Ancak, AKP, ‘etnik köken’e gerek yok diyor” dedi.

MHP:  Hiç kimse hiçbir sebeple ayrımcılığa tabii tutulamaz

TBMM Anayasa Yazım Komisyonu, BDP Batman Milletvekili Bengi Yıldız başkanlığında toplanarak, ''Eşitlik'', ''TBMM'nin Kuruluşu ve Milletin Temsili'' başlıklı maddelerini görüştü. Komisyon, hiç kimsenin, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve diğer nedenlerle ayrımcılığa tabi tutulamayacağı konusunda da mutabakat sağladı. CHP ve BDP, etnik köken, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğinin de ayrımcılığa tabi tutulamayacak nedenler arasında olmasını istedi. MHP ise bu fıkranın, ''Hiç kimse hiçbir sebeple ayrımcılığa tabi tutulamaz'' şeklinde olmasını önerdi.

CHP ve BDP’nin kabul görmeyen ayrımcılıkla ilgili fıkrası, “Hiç kimse, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep, (CHP ve BDP Önerisi: etnik köken, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği) ve diğer sebeplerle ayırımcılığa tabi tutulamaz”  biçimde düzenlenerek yeşil renkte yazıldı.

Kanun önünde eşitlik  ‘hukuk önünde’ oldu

Mevcut anayasada ''Kanun önünde eşitlik'' maddesini ''eşitlik'' olarak değiştiren komisyon, bu maddenin ilk fıkrasını, ''Herkes hukuk önünde eşittir'' diye düzenlendi.  “Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamayacağına” ilişkin hüküm, mevcut anayasadaki gibi kaldı.

Kadına yönelik şiddete anayasal güvence

Komisyon, kadınlar ve erkeklerin eşit haklara sahip olması; devletin de bu eşitliğin hayata geçmesini sağlaması konusundaki hükmünü aynen korudu.   Ancak,   kadına yönelik her türlü şiddete  ve kötü muameleye  karşı  anayasal güvence  sağladı. Kadınların seçimle gelinen görev ve mevkilerin yanı sıra mesleki konumlara ve sosyal sorumluluklara erkeklerle eşit şekilde erişebilmeleri sağlanacak.  İlgili  madde şöyle düzenlendi:

 “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin hayata geçmesini sağlamak ve kadına yönelik her türlü şiddeti ve kötü muameleyi önlemekle yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Kadınların seçimle gelinen görev ve mevkilerin yanı sıra mesleki konumlara ve sosyal sorumluluklara erkeklerle eşit şekilde erişebilmeleri sağlanır”

CHP ve BDP, “ Bir cinsiyetin üstünlüğüne dayanan kültürel veya toplumsal önyargılardan kaynaklanan uygulamaları ve hukuk kurallarını ortadan kaldırmak devletin ödevidir” önerisini sundu.  Ancak,  öneride anlaşma  sağlanmadı.

Komisyonun kabul ettiği düzenlemeye göre, çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. Devlet fırsat eşitliğinin sağlanması amacıyla bu kesimler için özel tedbirler alacak.

Devlet organları ve kamu görevi ifa edenler eylem ve işlemlerinde, herkesin temel hak ve özgürlükler ile kamu hizmetlerinden hukuk önünde eşitlik ilkesine uygun olarak yararlanmasını sağlayacak ve sosyal hayattan dışlanmayı önleyecek.

Eşitlik

Madde 3. (1) Herkes hukuk önünde eşittir.

(2) Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.

(3) Hiç kimse, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep, (CHP ve BDP Önerisi: etnik köken, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği) ve diğer sebeplerle ayırımcılığa tabi tutulamaz.

(3) (MHP Önerisi: Hiç kimse hiçbir sebeple ayrımcılığa tabi tutulamaz.)

(4) Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin hayata geçmesini sağlamak ve kadına yönelik her türlü şiddeti ve kötü muameleyi önlemekle yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Kadınların seçimle gelinen görev ve mevkilerin yanı sıra mesleki konumlara ve sosyal sorumluluklara erkeklerle eşit şekilde erişebilmeleri sağlanır. (CHP ve BDP önerisi: Bir cinsiyetin üstünlüğüne dayanan kültürel veya toplumsal önyargılardan kaynaklanan uygulamaları ve hukuk kurallarını ortadan kaldırmak devletin ödevidir.)

Not: (BDP, bu fıkranın 4. cümlesine katılmakla birlikte, ilgili maddelerde cinsiyet eşitliğinin ayrı ayrı yazılması gerekip gerekmediğini ayrıca değerlendirecektir.

(5) Çocuklar, yaşlılar, engelliler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Devlet fırsat eşitliğinin sağlanması amacıyla bu kesimler için özel tedbirler alır.

(6) Devlet organları ve kamu görevi ifa edenler eylem ve işlemlerinde, herkesin temel hak ve özgürlükler ile kamu hizmetlerinden hukuk önünde eşitlik ilkesine uygun olarak yararlanmasını sağlamak ve sosyal hayattan dışlanmayı önlemek zorundadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kuruluşu ve Milletin Temsili (GÖRÜŞMESİ YARIM KALDI-2. fıkrada)

Madde 67- (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi, genel oyla seçilen beş yüz elli milletvekilinden oluşur.

(BDP Önerisi) Türkiye Büyük Millet Meclisi bütün vatandaşların iradesini temsil eden en yüksek organdır.

(2) Dört yüz elli milletvekili, seçim çevrelerinden nisbi temsil sistemine göre (AK Parti Önerisi: yasada öngörülen seçim sistemine göre) seçilir. (CHP önerisi: Seçim barajı yüzde 5’i aşamaz) (BDP önerisi: Seçim barajı konulmamalı) Yüz milletvekili ise ülke seçim çevresi esas alınarak (nisbi temsil sistemine göre ) (CHP ve BDP önerisi: ayrı oyla) seçilir.

Danışmanlar notu: Dört yüz elli milletvekilinin sadece nisbi temsile göre mi yoksa başka bir seçim sisteminin de kanunla getirilip getirilmeyeceği hususu ile yüz milletvekilinin ülke seçim çevresi esasına göre nisbi temsil sistemine göre seçilmesi gerekliliği yeniden müzakere edilmelidir.

(3) Milletvekilleri sadece seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti (BDP Önerisi: bütün vatandaşları) temsil ederler.

(4) (AK Parti önerisi) Siyasi partilerin seçim çevrelerindeki milletvekili aday listelerinde bulunup da seçilemeyen adaylar bulundukları sıra esas alınarak yedek milletvekili sayılırlar. Ayrıca siyasi partiler genel seçimlerde her seçim çevresinde en az bir olmak üzere seçilecek milletvekili sayısının beşte biri oranında, bağımsız adaylar ise bir yedek milletvekili adayı gösterirler. Milletvekilliklerinde boşalma olması halinde boşalan üyelikler öncelikle o seçim çevresindeki asıl aday listesinde bulunup da seçilemeyen yedek milletvekilleri ikame olunur. Bir seçim çevresinde tüm milletvekilliklerinin aynı parti adayları tarafından kazanılmış olduğu hallerde, yedek milletvekili listesindeki adaylar sırayla boşalan milletvekilliğine ikame olunur. Boşalan milletvekilliğinin bağımsız adaylardan olması halinde, bu milletvekilinin oy pusulasında gösterilen yedek milletvekili adayı, boşalan milletvekilliğine ikame olunur. İkame gerçekleşmedikçe yedek milletvekilliği için hiçbir hak oluşmaz.

(BDP Önerisi) Türkiye Büyük Millet Meclisi, cinsiyetler arası eşit temsil, çoğulculuk ve nisbi temsil esaslarına göre oluşur.