Alev Alatlı'nın 'birey ehlileştirilecek' sözlerine yanıt: Faşizm ilk kez bu kadar açık savunuluyor

Felsefeci ve edebiyatçı Hilmi Yavuz, yazar Alev Alatlı’nın, “Birey ehlileştirilecek” sözlerini, Türkiye’de faşizmin ilk kez bu kadar açıkça savunulması olarak değerlendirdi.

Zaman gazetesi yazarı Hilmi Yavuz 11 Ocak Pazar günü yayımlanan ‘Alev Hanım bizi ‘Ehlileştirecek!’ başlıklı köşe yazısında, Alatlı’nın bir söyleşide sarf ettiği, “‘Toplum’ dediğinizde ille de baskı olacaktır: Birey bir biçimde ehlileştirilecektir ki, bir kutsal, bir idea, bir dünya görüşü etrafında toplanabilsin ki, bir ‘toplum’dan söz edebilesiniz’” ifadesine yönelik olarak, “Türkiye’de ilk defa Faşizm’in bu kadar açık ve net bir biçimde savunulduğuna tanık olduğumu söylesem herhalde yadırgamazsınız!” diye yazdı.

‘Alatlı’nın bir örnek zihinler inşa edilmesi önerisiyle, AK Parti’nin resmî ideoloğu olmayı üstlenmiş göründüğünü’ belirten Yavuz, Alatlı’nın bu demecinin ‘necip Türk medyası ve elbette entelijensiyası tarafından fark edilmemiş olması’nı da hayretle karşıladığını kaydetti.

Hilmi Yavuz'un "Alev Hanım bizi ‘Ehlileştirecek!’" yazısı şöyle:

İlk okuduğumda dehşete düşmüştüm. Alev Alatlı’nın ‘Cumhuriyet’ gazetesinde Ceren Çıplak’la yaptığı söyleşisinin [9 Aralık, 2014, Salı] başlığı şöyleydi: ‘Birey, ehlileştirilecektir!’

Dehşete düşmemek mümkün değil: Türkiye’de entelektüel geçinen biri kalkacak ve ‘birey ehlileştirilecektir!’ diyecek ve hiç kimse bu konuda bir şey söylemek ya da yazmak gereğini duymayacak!

İnanılır gibi değil! Alatlı şöyle konuşuyor: ‘ “Toplum” dediğinizde ille de baskı olacaktır: Birey bir biçimde ehlileştirilecektir ki, bir kutsal, bir idea, bir dünya görüşü etrafında toplanabilsin ki, bir “toplum”dan söz edebilesiniz.’

Yanlış okumadınız: Alatlı’ya göre, ‘toplum’ olabilmek için, bireyin ‘ehlileştirilmesi’ gerekiyor! Dahası, bu ‘ehlileştirme’nin, bireylerin bir ‘kutsal, bir idea, bir dünya görüşü etrafında’ toplanmasıyla mümkün olabileceği kanısında! ‘Ehlileştirme’, toplumun tüm bireylerinin ‘ehlileştirilerek’ bir örnek düşünmelerini sağlayacak bir biçimde gerçekleştirilmiş olacak. Hepimiz, aynı ‘bir kutsal, bir idea, bir dünya görüşü’ üzerinde birleşerek ehlileşeceğiz! Nasıl olacak bu? Cevap: ‘İlle de baskı’ uygulanarak!.

Vahim olan şu: Alatlı, ‘ehlileştirme’ derken, zihinlerimize üniforma giydirmekten söz ediyor. Hepimiz, bir ‘idea, bir kutsal, bir dünya görüşü etrafında’ birleşerek itaatkâr, söz dinleyen, ‘mutî bendeler’ olacaktık: ‘Homo Docilis’ler’! Alatlı, ‘ehlileştirilen birey’in birey olmaktan çıkıp ‘sürüleşmesini’ öneriyor;- kurnazca yapıyor bunu: ‘ehlileştirme’nin, özellikle vahşi hayvanlar için kullanıldığını unutmadan!

Türkiye’de ilk defa Faşizm’in bu kadar açık ve net bir biçimde savunulduğuna tanık olduğumu söylesem herhalde yadırgamazsınız! Alatlı’nın sözleri, tam da Michel Foucault’nun, Aydınlanma’nın, uysal bir tebaadan oluşan disiplinli bir toplum inşa etme ideali’ne ilişkin olarak söyledikleri ile birebir örtüşüyor. Foucault, Aydınlanma’nın bedenlerin denetiminden zihinlerin denetimine doğru bir gözetleme ve cezalandırma sürecini gerçekleştirdiğini söylüyordu;- Alatlı da tastamam bunu imâ ediyor! ‘İlle de baskı gerek!’le neyi meşrulaştırıyor Alev Alatlı? Söyleyeyim: ‘ehlileştirme’nin yöntemlerini: gözetleme ve cezalandırmayı!

Foucault bu ‘boyun eğdirme’[‘assujetir’] bağlamındaki iktidar biçimini’, bireyi  kategorize ederek [Alatlı gibi söylersek ‘ehlileştirerek], bireyselliğiyle belirleyerek, kimliğiyle bağlayarak, ona hem kendisinin hem de başkalarının onda tanımak zorunda olduğu bir hakikat yasası [Alatlı gibi söylersek: ‘bir kutsal, bir idea, bir dünya görüşü’] dayatarak doğrudan gündelik yaşama müdahale e[tmek]’ biçiminde tanımlıyor. Bireye boyun eğdiren bir iktidar biçimi! Bu, Foucault’nun deyişiyle, bireyi ‘denetim ve bağımlılık yoluyla başkasına tâbi’ kılmaktır! Yani, ‘ehlileştirmek!’

Alatlı, birörnek zihinler inşa edilmesi önerisiyle, AK Parti’nin resmî ideoloğu olmayı üstlenmiş görünüyor! Kendisine başarılar dilemeyeceğim! Fakat benim asıl hayret ettiğim, Alatlı’nın bu demecinin necip Türk medyası ve elbette entelijensiyası tarafından fark edilmemiş olmasıdır! Medyamız, Alatlı’nın Cumhurun Başı’na, ‘Bugün George Orwell olsa, sizi ayakta alkışlardı!’ sözünü diline doladı, -sanki pek matah bir şeymiş gibi! Dalkavukluğun, entel biçimi;-o kadar!

Ne kadar dar zihinli, zihinleri buz kesmiş bir sözde entelektüel ortam! Bu karlı kış günlerinde ‘Cumhuriyet’teki bu söyleşiyi okuyunca daha da üşüdüm: Alev hanım, bugünlerde, bir berdel acuze soğuğu estiriyor!

Alev Alatlı'nın tepki çeken sözleri

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri törenindeki ödül konuşmasında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a, “Bugün George Orwell olsa sizi ayakta alkışlardı” sözleriyle dikkat çeken yazar Alev Alatlı, toplum için bireyin ‘ehlileştirilmesi’ gerektiğini söylemişti.

Cumhuriyet’ten Ceren Çıplak’ın sorularını yanıtlayan Alatlı, toplumda baskı ortamı olup olmadığına yönelik soruya, şu yanıtı vermişti: “Toplum” dediğinizde ille de baskı olacaktır. Birey bir biçimde ehlileştirilecektir ki bir kutsal, bir idea, bir dünya görüşü etrafında toplanabilsin ki, bir ‘toplum’dan söz edebilesiniz.” Alatlı, sosyal medyayı da ‘başlı başına bir baskı unsuru’ diye niteleyerek şöyle demişti:  “Türkiye özelinde toplumsal baskı var mıdır? Elbette, vardır. Dinsel hassasiyetler, nasslar, gelenekler, örfler, âdetler bireyi baskılar. Mahalle baskısı bir vakıadır. Sosyal medya dedikleri bile başlı başına bir baskı unsurudur.”