ABD Kongresinde, federal hükümete 4 hafta daha harcama yetkisi veren tasarı, Senato’dan geçmedi. Gece yarısı itibarı ile Amerikan federal hükümetinin para harcama yetkisi sona erdi.
Peki ne oluyor? Kepenk kapatma nedir? Neler olacak? Konu üzerine Amerika Bülteni kısa bir klavuz yayımladı:
Kongre’de çoğunluk Cumhuriyetçilerde olduğu halde bütçe kanunu neden geçmiyor?
Trump bütçesinin Temsilciler Meclisinden geçme olanağı var. Ancak bütçe kanunun geçmesi için 100 sandalyeli Senatoda en az 60 senatörün oyuna ihtiyaç var. Yani, devletin kepenk kapatmasını engellemek için en az 9 Demokrat Partili senatörün Trump’ın bütçesine onay vermesi gerekiyor.
Taraflar ne istiyor?
İlk uzlaşmazlık konusu federal harcama limitleri konusunda. 2011 yılında federal hükümet kepenk kapatmak zorunda kaldığında Obama yönetimi ile Cumhuriyetçiler, federal harcamalara üst limit getirilmesi karşılığında anlaşmış ve bütçe geçebilmişti. Ancak Başkan Trump, bu limit uzlaşmasının kaldırılmasını ve böylece Savunma Bütçesini artırmayı istiyor.
Ancak Demokratlar eğer bu yapılacaksa, sosyal güvenlik, sağlık ve bilim harcamalarının üst limitinin de aynı oranda yükselmesi gerektiğini savunuyor.
Bir diğer uzlaşmazlık konusu, Ekim ayında süresi biten ve kısaca CHIP diye adlandırılan Çocuklar Sağlık Sigortası Programının uzatılması. Cumhuriyetçiler, düşük gelirli ailelerden 9 milyon çocuğun yararandığı bu sağlık sigortası programının yıllık 14 milyar doları bulan fonunu kesmek istiyor.
En önemli somut uzlaşmazlık konusu ise ‘göçmenlik’ konusunda. Obama’nın 2012 yılında başlattığı ve ülkeye çocuk yaştayken anne babalarınca getirilmiş 800 binden fazla kaçak göçmenin yasal statüye geçirilmesini sağlayan DACA programını Trump bitirmişti. Demokratlar, ABD’ye çocukken gelmiş burada büyümüş bu kişilerin sınırdışı edilmesinin durdurulmasını ve ABD’de çalışma izni verilmesini istiyor. Aslında Obama döneminde Kongre ‘DREAM Act’ adlı yasa tasarısı ile bunu kanunlaştırmak istemiş ancak Cumhuriyetçiler bunun yasalaşmasını engellemişti. Obama da Başkanlık Kararnamesi ile sorunu geçici olarak çözmüştü. Ancak Trump’ın kararı nedeniyle bu program 2018 mart ayı itibarı ile sona erecek ve programdan yararlananlar bir kez daha kaçak duruma düşecek. Bu konuda Demokratlar yalnız değil. Politico’nun hesaplamasına göre Temsilciler Meclisinde 25 civarında Cumhuriyetçi milletvekili de Demokratların talebini destekliyor. Senato’da da bazı Cumhuriyetçi senatörler, Trump’ın kararını sert şekilde eleştirmişti.
Bunlardan başka kepenk kapatmaya sebep olacak konu var mı?
Var. Hem de en büyüğü; Donald Trump. ABD Başkanı, aslında Kongrenin kararı ile federal hükümetin kepenk kapatmasını kendisine bu zor günlerde politik avantaj sağlayacağına inanıyor. Göçmenlik konusunda Demokratlara asla taviz vermeyen sert bir profil çizdiğinde, bugünlerde kendisi hakkında yeniden şüpheye düşen beyaz muhafazakar tabanı bir kez daha etki alanına alacağını hesaplıyor. Genel kamuoyunun da Federal hükümetin kepenk kapatmasından genel olarak Kongre Demokratlarını sorumlu tutacağını hesaplıyor. Trump’ın attığı Tweetler ile uzlaşma olasılıklarını sürekli provoke etmesinin de bu nedenle olduğu iddia ediliyor.
Devletin kepenk kapatması (government shutdown) nedir?
Federal hükümetin para harcayabilmesi için Kongre’nin bütçeyi onaylamış olması gerek. Trump yönetiminin para harcama yetkisi Cuma gece yarısı dolacak. Senato’dan geçici erteleme için onay çıkmazsa, gece yarısından itibaren ABD’de, devletin acil ve kritik hizmetler dışındaki tüm faaliyetlerini duracak.
Asayiş kolluğu, itfaiye, meteoroloji, devlet hastaneleri, posta servisi, hava trafik kontrol hizmetleri, silahlı kuvvetler ve hapishaneler görevine devam edecek hizmetler. Bu acil hizmetler dışındaki devlet daireleri çalışamaz. Pazartesi sabahı acil hizmetler dışındaki memurlar işe geldikten 4 saat sonra zorunlu ÜCRETSİZ izne çıkarılacak. Çünkü, devletin Kongre’den yetki olmadan para harcaması anayasaya aykırı.
Daha önce oldu mu?
Evet, federal devlet 1977 yılından beri 15’ten fazla kez kepenk kapatmak zorunda kaldı.
Genellikle kaç gün sürüyor?
Çoğu 3 günü geçmedi. Bazıları 1 gün sürdü. 2013’te gerçekleşen son kepenk kapatmada ise 17 gün sürmüştü.
En uzun kepenk kapatma ne zaman oldu?
Aralık 1995 yılında başlayan kepenk kapatma, 21 gün sonra 5 Ocak 1996’da Clinton yönetimi ve Kongre anlaşınca sona ermişti.
Washington DC kenti neden etkileniyor?
District of Columbia bölgesi, hiçbir eyalete değil, doğrudan federal hükümete bağlı olduğu için. 1990’lardaki kepenk kapatmalarda, çöpler toplanamamış ve birçok belediye hizmeti yapılamamıştı.
Borsalar etkilenecek mi?
Hayır. Piyasalar açık kalmaya devam ediyor.
ABD’ye seyahat ve vizeler etkilenir mi?
Milli Parklar, devlet müzeleri ve milli anıtlar kapalı olacak. 1996’da kepenk kapandığında 368 Milli Park kapanmış 7 milyon turist ve onların 14,2 milyon dolarlık gelirinden mahrum olunmuştu.
Kepenklerin kapanması ABD’ye girişleri de etkileyebilir. 1996’daki kepenk kapatmada günlük 20 bin – 30 bin arası vize başvurusu hakkında işlem yapılamamıştı. Ancak, yetkililer, 1996’dan farklı olarak bu işlemler için şimdi başvuru sahiplerinden ücret alındığı için bu hizmetlerin süreceğini belirtiyor. Yine de bir kaç haftalık bir kepenk kapatmanın en büyük zararlarından birini turizm sektörü yaşayabilir.
Gıda yardımı (food stamps) devam edecek mi?
Evet.
IRS vergi toplamaya devam edecek mi?
Evet.
Vergi iadesi ödemeleri gecikir mi?
İlk günler hayır. Ancak zaman ilerledikçe muhtemelen.
Kepenk kapandığında sosyal güvenlik ve Medicare’de sıkıntı yaşanır mı?
Sosyal güvenlik ödemeleri yapılmaya devam edecek. Doktorlara Medicare ve Medicaid ödemeleri de yapılacak. Ancak kriz uzun süre çözülmezse ödemeler ertelenebilir. Kepenek kapatmanın ilk günlerinde yeni Sosyal Güvenlik kartı verilmesi ya da Medicare ve Medicaid başvurularının beklemeye alınması olası.
Ne kadar devlet memuru ÜCRETSİZ izne ayrılmak zorunda kalacak?
Resmi bir sayı belirtilmiyor. Ancak 2013’teki son kepenk kapatma krizinde Memur Sendikaları Federasyonu başkanı David Cox’a göre ülkedeki 2,1 milyon federal memurdan 800 bin ile 1 milyon arasında memur ücretsiz izne çıkarılmıştı.
Başkan ve milletvekilleri maaşlarını alabilecek mi?
Evet ABD Başkanı ve federal milletvekillerinin maaşı kepenk kapatmadan etkilenmeyecek. Başkanın anayasal görevlerini yerine getirmesindeki yardımcıları da çalışmaya devam edecek. Başkanın özel hizmetlerini gören 90 kişi ise 15’i dışında izne çıkarılacak.
Bu haber ilk olarak Amerika Bülteni'nde yayımlanmıştır.