Anayasa değişikliği teklifinin ikinci turunda dört madde daha kabul edildi
TBMM Genel Kurulu'nda devam eden anayasa değişikliği teklifi görüşmelerinin ikinci turunun ikinci günü kadın milletvekilleri arasındaki kavga ile başladı. Saat 14:00'te toplanan Genel Kurul'da Ankara Bağımsız Milletvekili Aylin Nazlıaka, TBMM Genel Kurulu'nda başkanlık sistemini içeren anayasa değişikliği teklifinin ikinci tur görüşmeleri yapılırken, kendisini Meclis kürsüsünde mikrofona kelepçeledi. Nazlıaka'nın 1,5 saat süren eylemi AKP'li kadın milletvekillerinin müdahalesiyle sonlandırıldı. Çıkan kavgada TBMM Grup Başkanvekili ve HDP İstanbul Milletvekili Pervin Buldan ve CHP İstanbul Milletvekili Şafak Pavey hastaneye kaldırıldı. İki milletvekilini darp ettiği belirtilen AKP Antalya Milletvekili Gökçen Özdoğan Enç de tedavi altına alındı. 10 günlük iş göremez raporu aldığı ifade edilen Gökçen Enç, 8. maddenin oylamasına katılmak için TBMM'ye geldi.
TBMM Genel Kurulu'nda ikinci tur anayasa değişikliği görüşmelerinin ikinci gününde, cumhurbaşkanına meclisi feshetme yetkisi veren 11. madde 342 oyla kabul edildi.
11. maddeye göre cumhurbaşkanı istediği zaman Meclis'i feshederek iki seçimin de yenilenmesine karar verebilecek.
Mevcut anayasada Bakanlar Kurulu'nun güvenoyu alamaması veya güvensizlik oyuyla düşürülmesi ile başbakanın istifa etmesinin ardından 45 gün içinde Bakanlar Kurulu kurulamaması durumlarında cumhurbaşkanı TBMM Başkanı'na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebiliyordu.
Değiştirilen maddede ise böyle kısıtlamalar yok.
Meclis ve cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı gün yapılacak.
Meclis'in de genel seçim ve cumhurbaşkanlığı seçiminin yenilenmesine karar verme yetkisi bulunuyor. Bunun için vekillerin beşte üçünün (600 sandalyeli Meclis'te 360 vekil) oyu gerekecek.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis'in seçimleri yenileme kararı alması durumunda mevcut cumhurbaşkanı iki dönem şartına takılmadan bir daha aday olabilecek.
Diğer maddelerde neler var?
Meclis, dünkü oturumunda değişiklik teklifinin ilk 7 maddesini referanduma götürecek oy sayısına ulaşmıştı.
Şu ana kadar oylanan 11 maddenin 8'i, ilk turdakinden daha az oy aldı. 2 madde daha fazla oy alırken 1 madde ise aynı sayıda oy aldı.
Bugünkü oturumda kabul edilen diğer maddelerle öngörülen değişiklikler ise şöyle:
8. madde cumhurbaşkanına "yürütme yetkisine ilişkin konularda" cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verecek. Cumhurbaşkanı, devlet başkanı sıfatına sahip olacak ve milli güvenlik politikalarını belirleyerek, gerekli gördüğü tedbirleri alabilecek.
9. madde cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılması teklifin 600 sandalyeli Meclis'te 301 vekil tarafından verilmesi gerektiğini, soruşturma teklifinin 360 vekil tarafından kabul edilmesi gerektiğini ve cumhurbaşkanının yargılanmak üzere Yüce Divan'a gönderilmesi için 400 vekilin evet oyu vermesi gerektiğini düzenliyor. Maddeye göre cumhurbaşkanı, görevi bittikten sonra da görev döneminde işlediği suçlara ilişkin yalnızca böyle yargılanabilecek.
10. madde cumhurbaşkanına dilediği sayıda cumhurbaşkanı yardımcısı atama yetkisi verecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları için aranan tek şart milletvekili seçilme kriterine uymaları olacak. Cumhurbaşkanının yurtdışında olması veya yaşamını yitirmesi durumunda makama vekalet edecek cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanların yargılanması için 9. maddedeki sürecin aynısı işleyecek.
11. madde, Meclis ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin aynı günde 5 yılda bir yapılmasını sağlayacak. Maddeye göre cumhurbaşkanının Meclis'i istediği zaman feshetme yetkisi olacak. Bu durumda cumhurbaşkanlığı seçimi de aynı anda yenilenecek. Meclis'in iki seçimi birden yenilemesi için ise vekillerin beşte üçünün (600 vekilin 360'ı) oyu gerekecek. Mevcut cumhurbaşkanı ikinci dönemindeyken Meclis seçimleri yenilerse cumhurbaşkanı 2 dönem sınırına takılmadan bir kere daha aday olabilecek.
İlk 7 madde
Anayasa görüşmelerinin ikinci turunun ilk gününde teklifin ilk 7 maddesi kabul edilmişti. Anayasa teklifinin 1. maddesi 345, 2., 3., 4. 5. ve 6'ıncı maddeler 342, 7'inci madde ise 340 kabul oyu aldı.
Nazlıaka kendini mikrofona kelepçeledi
Ankara Bağımsız Milletvekili Aylin Nazlıaka, TBMM Genel Kurulu'nda başkanlık sistemini içeren anayasa değişikliği teklifinin ikinci tur görüşmeleri yapılırken, kendisini Meclis kürsüsünde mikrofona kelepçeledi.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile görüşmek istediğini belirten Nazlıaka'ya tepki gösteren TBMM Başkanvekili Ayşe Nur Bahçekapılı oturuma ara verdi.
Verilen arada Bahçeli etrafında kurmaylarıyla Genel Kurul'da bir süre bekledikten sonra çıktı. Nazlıaka, Bahçeli'ye tepki göstererek, "Nasıl oy vereceksiniz?" dedi.
Aranın ardından oturumu açan Bahçekapılı, Nazlıaka'nın eyleminin devam etmesi üzerine oturuma tekrar ara verdi.Nazlıaka'nın eylemi bir saati aşkın sürenin ardından AKP'li kadın milletvekillerinin müdahalesiyle sonlandırıldı. Nazlıaka TBMM Genel Kurulu'ndan çıkarıldı. AKP'li milletvekillerinin müdahalesinin ardından Meclis'te kavga çıktı.
Meclis'te çıkan kavgadan görüntüler:
Aylin Nazlıaka kelepçe eylemini anlattı: MHP milletvekillerine seslenmek için yaptım
Pavey'in protezi çıktı, Buldan hastaneye kaldırıldı
Pervin Buldan çıkan kavga sırasında göğsüne darbe alarak düştü. HDP'li Meral Beştaş AKP'li kadın bir milletvekilinin Buldan'a tekme attığını söyledi. CHP İstanbul Milletvekili Şafak Pavey de kavga sırasında yere düştü.HDP Grup Başkanvekili Filiz Kerestecioğlu, Meclis’te yaşanan kavgaya ilişkin yaptığı açıklamada TBMM Başkanvekili Pervin Buldan’ın göğsüne tekme atarak hastaneye kaldırılmasına sebep olan kişinin AKP’li Gökçen Özdoğan Enç olduğunu söyledi.
CHP'den yapılan açıklamada Şafak Pavey'in Gökcen Özdoğan Enç tarafından yere düşürüldüğü, kolundaki protezin çıktığı belirtildi. Yumuşak doku zedelenmesi bulunan Şafak Pavey geceyi hastanede geçirecek.
İkinci turun birinci gününde neler yaşandı?
İlk gün kabul edilen maddelerde neler var?
1. madde, anayasanın "Yargı yetkisi" başlığında yargı yetkisinin, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağına dair hükmü, "Bağımsız ve tarafsız" mahkemelerce kullanılacağı şeklinde değiştiriyor.
2. madde, milletvekili sayısını 550'den 600'e çıkarıyor.
3. madde, milletvekili seçilme yaşını 25'ten 18'e düşürüyor.
4. madde, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin aynı gün yapılmasını öngörüyor.
5. madde, Bakanlar Kurulu'nu denetlemeyi Meclis'in görev ve yetkileri arasından çıkarıyor.
6. madde, milletvekillerinin yürütmenin başına soru sorma yetkisini kaldırıyor. Mevcut düzenlemede yürütmenin başı olan başbakana yazılı soru sorulabilirken yeni düzenleme ile yürütmenin başı olacak cumhurbaşkanına değil, yalnızca cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara soru sorulabilecek.
7. madde, iki turlu cumhurbaşkanlığı seçiminin nasıl gerçekleştirileceğini düzenliyor.
Kabul edilmesi beklenen maddeler neler?
MADDE 8- 2709 sayılı Kanunun 104 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “MADDE 104- Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. Kanunları yayımlar. Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır. Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir. Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.”
MADDE 9- 2709 sayılı Kanunun 105 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“E. Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu MADDE 105- Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçim kararı alamaz. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erer. Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.”
MADDE 10- 2709 sayılı Kanunun 106 ncı maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “F. Cumhurbaşkanı yardımcıları, Cumhurbaşkanına vekâlet ve bakanlar MADDE 106- Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, kırkbeş gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılır. Yenisi seçilene kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Genel seçime bir yıl veya daha az kalmışsa Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimi de Cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yenilenir. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi seçim tarihine kadar görevine devam eder. Kalan süreyi tamamlayan Cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her iki seçim birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde and içerler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından, her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclis Başkanlığına sunar. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilir. Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır ve dağıtımından itibaren on gün içinde Genel Kurulda görüşülür. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının üçte ikisinin gizli oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilir. Yüce Divan yargılaması üç ay içinde tamamlanır, bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere üç aylık ek süre verilir, yargılama bu sürede kesin olarak tamamlanır. Bu kişilerin görevde bulundukları sürede, görevleriyle ilgili işledikleri iddia edilen suçlar bakımından, görevleri bittikten sonra da beşinci, altıncı ve yedinci fıkra hükümleri uygulanır. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.”
MADDE 11- 2709 sayılı Kanunun 116 ncı maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“H. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin yenilenmesi
MADDE 116- Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha
aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.”
MADDE 12- 2709 sayılı Kanunun 119 uncu maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve kenar başlıkları metinden çıkarılmıştır.
“III. Olağanüstü hal yönetimi MADDE 119- Cumhurbaşkanı; savaş,
savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz. Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir. Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmî Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.”
MADDE 13- 2709 sayılı Kanunun 142 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir. “Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamaz. Ancak savaş halinde, asker kişilerin görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir.”