Anayasa Komisyonu Başkanı: İdam için anayasadaki maddeyi değiştiririz, sonrasını Avrupa düşünsün

TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı, AKP İstanbul Milletvekili Mustafa Şentop darbe girişiminin ardından gündeme gelen idam cezası tartışmalarıyla ilgili olarak “Protokoller duruyorsa da dursun. Yanıt belli; ‘Bundan sonra sen düşün’. Anayasa 38’i değiştiririz, ondan sonra Avrupalılar düşünsünler. Rusya’da idam var, Azerbaycan’da da var. Avrupa Konseyi üyesi bunlar, sözleşmeye taraf" dedi.

Türkiye; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin, (AİHS) idam cezasını, savaş ya da yakın bir savaş tehdidi dışında yasaklayan 6 no.lu ek protokolle her koşul altında yasaklayan 13 no.lu ek protokol hükümlerini imzalayan ülkeler arasında.

Anayasanın 38'inci maddesi ne diyor?

Mustafa Şentop'un "değiştiririz" dediğini 38'inci madde şöyle:

"Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Suç ve ceza zamanaşımı ile ceza mahkûmiyetinin sonuçları konusunda da yukarıdaki fıkra uygulanır. Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz. Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.

(Ek fıkra: 3/10/2001-4709/15 md.) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez. Ceza sorumluluğu şahsîdir.

(Ek fıkra: 3/10/2001-4709/15 md.) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.

(Ek fıkra: 3/10/2001-4709/15 md.; Mülga: 7/5/2004-5170/5 md.)

(Değişik: 7/5/2004-5170/5 md.) Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz. Silahlı Kuvvetlerin iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir.

(Değişik: 7/5/2004-5170/5 md.) Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez"

"Başkanlık odaklı anayasa teklifi en az 30 madde olacak"

Milliyet Gazetesi Ankara Temsilcisi Serpil Çevikcan'ın Mustafa Şentop'un açıklamalarına yer verdiği yazısı şöyle:

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “Teklifinizi getirin” çağrısıyla fitili yeniden ateşlenen Anayasa tartışmalarında sona gelindi.

Artık herkes Ak Parti’nin TBMM’ye sunacağı teklifi bekliyor. Biri bütün Anayasa’nın değiştirilmesi, diğeri başkanlık sistemine yönelik sınırlı değişiklik olmak üzere Ak Parti’nin iki teklifinin de hazır olduğu bizzat Başbakan Binali Yıldırımtarafından açıklandı. Yıldırım, dünkü grup toplantısında, tüm partilere, “Tekliflerinizi getirin” çağrısını da yineledi.  Ancak belli ki bu çağrılara MHP dışında bir partiden yanıt gelmeyecek. MHP ise Ak Parti’nin teklifini bekliyor. Destek almadan referandum eşiği olan 330 oya ulaşma imkânı bulunmayan Ak Parti, bu nedenle TBMM’den önce tekliflerini MHP’ye götürecek. MHP’nin kırmızı çizgileri malum. Üniter bütünlük, Anayasa’nın ilk dört maddesine dokunulmaması. Ancak kırmızı çizgilerin bunlar olması, MHP’nin başkanlık sistemine hemen “evet” demesi anlamına gelmiyor. MHP’nin kafasındaki modelin; tahkim edilmiş, fiili duruma uygun biçimde güçlendirilmiş, sorumlu Cumhurbaşkanlığı olduğu sır değil. Buna karşılık, iki partinin görüşmeleri sonunda bir teklifin TBMM’ye gelmesi bekleniyor. MHP’ye götürülecek teklifle ilgili tartışmalar sürüyor. Başkanlık odaklı tartışmalara bir de idam cezasının eklenmesi tartışmaları daha da boyutlandırdı. Ak Parti’de dikkatler artık MHP’nin tavrında. ‘En az 30 madde’ Bütün bunları dün Meclis’te TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop’la konuşma imkânı buldum. Şentop, başkanlık odaklı, sınırlı bir teklifin kapsamının bile 30 maddenin altında olamayacağını söyledi. Gerekçesini de şöyle açıkladı: “Söylendiği gibi 17 madde olması mümkün değil. 30’un altına inmez, inemez. Zaten sadece yürütmeyle ilgili olanlar 15’in üzerinde. Yasamayla irtibatlı maddeler var, yargıyla ilgili bölümler var. Cumhurbaşkanı ifadeleri var. 91 yerde cumhurbaşkanı ifadesi geçiyor. 30 yerde Bakanlar Kuruluvar. 20’nin üzerinde yerde başbakan var. Bunların bazılarını tek maddeyle yapabilirsiniz ama hepsini tek maddeyle düzenlemek mümkün değil. Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’nun beraber geçtiği maddelerin her biri bir değişiklik gerektiriyor. Biz partili Cumhurbaşkanlığı ile ilgili çalışma yaparken, ‘12-15 madde arasındaki bir değişiklikle yapılır’ diyorduk. Başkanlık olunca bambaşka bir formatı olacak.” Şentop, Anayasa’nın bütününü değiştiren teklifle ilgili olarak da, “Anayasa’nın bütününde ne gibi değişiklikler yapılabilir diye bir beyin fırtınası yaptığımızda 100’e yakın değişiklik çıktı. ‘100’e yakın maddede değişiklik yapılırsa iyi olur’ diyoruz biz. Ama MHP, ‘şu olsun, bu olmasın’ diyebilir, sayı düşebilir” değerlendirmesini yaptı. Şentop, bu koşullarda, teklifin her koşulda 30 maddenin altına düşmesinin mümkün olmadığını söyledi. ‘Bundan sonra sen düşün’ Teklifte yer alması beklenen bir diğer düzenleme, dün hem Başbakan Yıldırım hem de Bahçeli’nin açıklamaları gösteriyor ki; idam. Türkiye; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin, idam cezasını, savaş ya da yakın bir savaş tehdidi dışında yasaklayan 6 no.lu ek protokolle her koşul altında yasaklayan 13 no.lu ek protokol hükümlerini imzalayan ülkeler arasında. Anayasa ve yasalardan idam cezası da bu protokollerin gereği olarak çıkarıldı. Halen bu imzalar duruyor. Şentop’a, bu imzalar dururken, idam cezasının yeniden getirilip getirilemeyeceğini sordum. Şentop, net bir yorum yaptı: “Protokoller duruyorsa da dursun. Yanıt belli: ‘Bundan sonra sen düşün’. Anayasa 38’i değiştiririz, ondan sonra Avrupalılar düşünsünler. Rusya’da idam var, Azerbaycan’da da var. Avrupa Konseyi üyesi bunlar, sözleşmeye taraf.” Anayasa’nın 38. maddesi ölüm cezası verilmesini yasaklıyor. Aynı madde kimsenin suçu işlediği zaman yürürlükte olmayan bir cezaya mahkûm edilemeyeceğini de düzenliyor. Başbakan Yıldırım, dün idam cezası geri gelse de geriye yürümeyeceğini açıkladı. Bahçeli de savaş koşullarında idam cezasını öngören sınırlı bir değişikliğe işaret etti. Bu koşullarda, teklifteki bir düzenlemenin de Anayasa 38 ile ilgili olması bekleniyor. Şentop, Anayasa’nın ilgili maddesi değiştikten sonra, asıl düzenlemenin TCK’da yapılması gerektiğine de işaret etti. Tüm partilerin teklifi desteklemesinin gerekmediğini belirtirken, “İsteyen partiler katılır, istemeyen katılmaz” dedi.

Anayasa masasındaki iki görüş

Anayasa teklifiyle ilgili bir diğer tartışma, başkanlık sisteminin yaşama ne zaman geçeceği noktasında. Şentop, Ak Parti’nin bu konuda ne düşündüğü konusunda, “İntikal hükümleriyle ilgili 3-4 farklı model var kafamızda. Onlardan birine karar vermemiz lazım” demekle yetindi. Ak Parti kulislerinden gelen bilgilere göre ise tartışma iki görüş etrafında yaşanıyor. Bazı kurmaylar, “Mademki ‘Başkanlık elzem, bu haliyle sistem tıkandı, bölünme tehlikesi yaratıyor, önemli gündem maddeleri var, başkanlık bunlar için şart’ diyoruz, başkanlık seçimi için referandumdan sonra 2019’a kadar beklenmesi büyük çelişki olur. Hemen geçilmeli” görüşünü taşıyor. Anayasa çalışmasını yürüten masadan bazı isimler ise, “Referandumda teklif kabul edilirse, Cumhurbaşkanı’na başkanlık sisteminin öngördüğü yetkiler tanınır, 2019’a kadar geçiş süreci devam eder, 2019’da iki seçim birlikte yapılır” görüşünü savunuyor.  İkinci görüşün, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a, 2019’dan sonra iki dönem başkanlık yapma imkânı tanıdığını da ekleyelim. Başbakan Yıldırım ile Bahçeli’nin önümüzdeki bir hafta içinde bir araya gelmesi bekleniyor. Bu görüşmenin ardından teklifin içeriğini de akıbetini de net biçimde öğrenebileceğiz.