Ankara’dan AİHM’e yeni yargıç listesi

DW Türkçe - Kayhan Karaca

Ankara, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) görev yapacak yeni Türk yargıcın seçimi için Strasbourg merkezli Avrupa Konseyi’ne yeni bir aday listesi daha iletti. Yeni listeye, bir önceki listede de yer alan Prof. Dr. Necati Polat ve Prof. Dr. Esra Gül Dardağan Kibar’ın dışında Doçent Saadet Yüksel eklendi. Saadet Yüksel, 2017’den bu yana İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Ana Bilim Dalı Başkanlığı görevini yürütüyor.

Daha önceki aday listesinde de yer alan Necati Polat, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde, Esra Gül Dardağan Kibar ise Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapıyor.

Süreç nasıl işledi?

Ankara’nın geçen yıl gösterdiği adaylardan Selami Kuran’ın 27 Eylül 2018 tarihinde gerçekleşen mülakatta “yetersiz” bulunması sonrasında, Ekim 2018'de yargıç seçim süreci geçici olarak dondurulmuştu. Yargıç adaylarıyla mülakatları gerçekleştiren Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) AİHM Yargıç Seçme Komisyonu, diğer iki aday için “geçer” oyu vermiş olsa da listenin blok halinde reddedilmesi yönünde görüş belirtmişti. Böyle bir senaryo Türkiye’nin AİHM yargıç seçim sürecini çok ileri bir tarihe sarkıtacağından, Selami Kuran nihai kararı verecek olan AKPM Başkanlık Divanına son anda dilekçe gönderip adaylıktan çekildiğini bildirmişti. AKPM bu gelişme üzerine, listenin Selami Kuran’ın yerine yeni bir adayla 6 Mart 2019 tarihine kadar güncellenmesi için Ankara’ya süre vermişti.

Bundan sonraki süreç

Ankara’nın yeni listesindeki adayların 29 Mart 2019 tarihinde Paris’te toplanacak AİHM Yargıç Seçme Komisyonu önünde ayrı ayrı mülakata davet edilmeleri bekleniyor. Bu davet ve mülakatların gerçekleşmesi ve adayların “geçer” oyu alması halinde, AİHM’de görev yapacak yeni Türk yargıç için 9 Nisan 2019’da Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) genel kurulunda nihai seçim yapılacak. Bu seçimin ardından yeni yargıcın yaz aylarında görevine başlaması öngörülüyor.  

Komisyon kimlerden oluşuyor?

AİHM Yargıç Seçme Komisyonu, ilke olarak hukuk bilgisine sahip AKPM üyesi 20 Avrupalı parlamenterden oluşuyor. Komisyona AKPM Hristiyan Demokrat Grup üyesi Moldovalı parlamenter Valeriu Ghiletchi başkanlık ediyor. Komisyonda AKPM Türk heyetinden Serap Yaşar (Adalet ve Kalkınma Partisi) görev yapıyor. Oturumları “kapalı” gerçekleşen ve tutanakları yayımlanmayan komisyonun aldığı kararlar tavsiye niteliğinde olsa da genelde AKPM genel kurulunda olduğu gibi benimseniyor.   

Işıl Karakaş’ın görev süresi

AİHM’de 2008’den bu yana görev yapmakta olan Türk yargıç Işıl Karakaş’ın görev süresi Nisan 2017’de sona ermiş, ancak AKPM, o tarihten bu yana Ankara tarafından gösterilen adayları AİHM yargıçlığı için “ehil” bulmamış, gönderilen listeleri kısmen veya blok halinde reddetmişti.  AİHM’e yeni bir yargıç seçilmediği sürece Işıl Karakaş’ın görev süresi otomatik olarak uzuyor. Bu konudaki tek kriter 74 yaş sınırı.AİHM yargıcı kriterleri

AİHM yargıcı seçilebilmek için 35-60 yaş diliminde olmak, AİHM’nin resmi dilleri olan Fransızca ve İngilizceden birini akıcı, diğerini en az orta düzeyde bilmek, hukuk fakültesinden veya hukuk bilgisi programlarına yer veren siyasal bilgiler ile iktisadi ve idari bilimler fakültelerinden mezun olmak, Türk hukuk sistemi ve uluslararası kamu hukuku bilgisine sahip olmak, herhangi bir mahkumiyeti bulunmamak, insan hakları alanında çalışma yapmış olmak, AİHM yargıçlığına seçilme halinde bağımsızlık ve tarafsızlık ilkesiyle bağdaşmayan bir işle meşgul olmamak ve öğretim üyesi olanlar için en az doçent unvanı kazanmış olmak gibi kriterler aranıyor.

Yargıç adaylarında aranan bu özelliklere ek olarak, adaylıklar için Adalet veya Dışişleri bakanlıkları tarafından ulusal çapta yürütülen sürecin saydamlığına ve cinsiyet eşitliğine de bakılıyor. Bir devletin sadece üç erkek veya üç kadın aday göstermesi halinde liste otomatik olarak reddediliyor.