Ankara’nın Rumlara “AİHM tazminatı” sorunu
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının uygulanışını denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Strasbourg merkezli mahkemenin 2005 ve 2006 yıllarında kararını açıkladığı Ksenides-Aretestis ve 2009 yılındaki “Varnava ve diğerleri” davalarında hükmedilen tazminat miktarlarının Ankara tarafından derhal davacılara ödenmesini istiyor. Benzer 32 dava kararıyla birleştirilen Ksendies-Arestis davası kapalı Maraş bölgesindeki taşınmaz mallar, Varnava ve diğerleri davası ise 1974 sonrası kayıp 9 Rum hakkındaki soruşturmaları kapsıyor.
Bakanlar Komitesi bu yıl eylül ayında konu hakkında bir ara karar almış ve bu iki davada tazminatları “ödememekte direndiğini” söylediği Ankara’nın, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf ve Avrupa Konseyi üyesi olarak “uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmediği” not edilmişti. Bakanlar Komitesi, ara karar öncesi Ankara’ya ödemeleri gerçekleştirmesi için iki ayrı uyarı mektubu göndermişti.
Ankara mektuplara yanıt vermedi. Hükmedilen tazminat miktarlarını davacılara ödeyeceğine dair sinyal de iletmedi. Bakanlar Komitesi, bunun üzerine Ankara’yı uyaran yeni bir karar daha aldı. Kararda, Ankara’nın Bakanlar Komitesi tarafından gönderilen iki mektup ve Eylül 2014 tarihli ara kararı cevapsız bırakması “kaygı verici” olarak tanımlandı. Türk hükümetinden, “tutumunu gözden geçirip, AİHM tarafından hükmedilen tazminatları davacılara faizleriyle derhal ödemesi” istendi. Kararda, Bakanlar Komitesi'nin, konuyu Mart 2015'te tekrar tartışacağı ve gerekirse “her türlü önlemi alacağı” da kaydedildi.
Yeniden AİHM'e gelebilir
Avrupa Konseyi kaynakları, Bakanlar Komitesi’nin, tazminatların ödenmemesi halinde, Türk hükümetini net ifadelerle uyaran bir karar daha alabileceğini belirtiyorlar. Bakanlar Komitesi’nin konuyu yeniden AİHM gündemine taşıma seçeneği de bulunuyor. Kıbrıslı Rumlar da son aylarda Avrupa Konseyi’ne ilettikleri belgelerde Ankara’nın AİHM önünde Kıbrıslı Rumlara karşı kaybettiği davalarla ilgili kararları yerine getirmemesi konusunu AB gündemine taşıyacakları sinyali veriyorlar. Avrupa Konseyi’nin AİHM hakkındaki kararları düzenli olarak Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu’nun Türkiye raporlarına da yansıyor.
Ksenides-Arestis kararı Kıbrıs’taki mülkiyet konusu açısından önem taşıyor. AİHM, bu davanın tazminat bölümüne ilişkin Aralık 2006’da açıkladığı kararında, KKTC’de Rumların mülkiyet talepleri için oluşturulan Taşınmaz Mal Komisyonu’nun (TMK) Myra Ksenides-Arestis adlı Rum vatandaşına mülkiyeti karşılığı teklif ettiği 850 bin euro tazminatı benimsemiş ve bu komisyonu Rumlar için iç hukuk yolu olarak tanıyabileceği sinyali vermişti. Mahkeme, 2010 yılında açıkladığı Demopulos davası kararıyla TMK’yı resmen iç hukuk yolu ilan etmişti. O tarihten sonra Ankara’ya karşı Rumlar tarafından Strasbourg Mahkemesi gündemine taşınmış mülkiyet davası başvuruları sistematik olarak geri çevrilmişti. TMK’ya 2010 yılından bu yana 6 bin Kıbrıslı Rum başvurdu. Bugüne kadar bu başvurulardan 611’i karara bağlandı ve başvuruculara toplam 235 milyon euro tazminat ödendi.