Aşı turizmi tartışılıyor: "Ülkemde aşı olma şansım yoktu"
Moskova'ya Nisan ayı ortalarında gelen bir grup turist, çok da turistik olmayan bir mekana, özel bir sağlık kliniğine giriş yaptılar.
Grubun hedefi, turistik mekanları, müzeleri gezmek değil, Rusya'nın geliştirdiği ve kullanımı giderek yaygınlaşan Sputnik V aşısını olmaktı.
Bu turistlerin önemli bölümü, ülkelerinde aşı sırasının bir türlü onlara gelmemesinden yakınan Almanya vatandaşlarıydı. Berlin'de yaşayan Enno Lenze, onlardan biriydi.
BBC'ye konuşan Lenzo, "Almanya'da yakın bir tarihte aşı olma şansım yoktu. Doktoruma sorduğumda sıranın bana ancak Ekim ya da Kasım ayında geleceğini söyledi" dedi.
Rusya'da Sputnik V aşısı bedava yapılabiliyor ama aşı olmak için buraya seyahat edenlerin özel sağlık hizmeti alabilmek için yaklaşık 200-220 euro (2 bin-2 bin 220 TL) ödemeleri talep ediliyor.
World Visitor isimli tur operatörü şirket, Rusya'ya düzenlediği 'aşı turlarından' faydalanmak isteyenlere, ihtiyaçları olan her şeyi kapsayan bir paket program sunuyor. Yolcuların tıbbi amaçlı vize davet mektuplarından aşı randevularına, uçak biletlerinden transfer ve konaklama hizmetlerine kadar her şey, pakete dahil.
Şirket, müşterilerine iki farklı paket sunuyor: Her bir aşı dozu için, iki kısa ziyaret ya da iki doz aşıyı da kapsayan daha uzun süreli bir ziyaret.
Rusya'ya gelen bu ziyaretçilerin, uçuşlarından en geç 72 saat önce yapılmış, negatif Covid testi sonucunu gösterdikleri takdirde karantinaya girme gibi bir zorunlulukları da yok.
World Visitor şirketinin sahiplerinden Albert Sigl, 16 Nisan'da 43 kişiden oluşan ilk grubu Moskova'ya getirdiklerini, bu tarihten beri de 600'den fazla yeni rezervasyon aldıklarını söyledi.
'Kafa karıştıran kurallar'
Almanya vatandaşı Lenze, Berlin Öykü Müzesi'nin direktörü ve mültecilere yardım amaçlı çalışmalar kapsamında, virüsün yaygın olduğu Irak Kürdistanı'na çok sık seyahat ediyor.
Almanya'da yardım çalışanları da aşı oluyor ancak Lenze gönüllü çalıştığı için bu uygulamadan muaf tutulmuş.
"Bazı çok ama çok garip kurallar var ve anlamakta zorlanıyorum" diyen Lenze, kendisi Moskova'da olduğu sırada 70 yaşındaki babasına halen aşı randevusu verilmediğine dikkat çekiyor.
Almanya'nın önceliklendirme sisteminin "anlamlı" olduğunu ancak aşılamanın "inanılmaz derecede yavaş" seyrettiğini de sözlerine ekliyor.
Küresel çapta Covid aşılarına ilişkin ülkeler arasında görülen dengesizlik, maddi durumu yeten kişilerin Sırbistan, ABD, Birleşik Arap Emirlikleri ve hatta Maldivler'e yönelmeleri ile sonuçlandı.
Hint Okyanusu'nun favori turizm cenneti Maldivler, 3V (visit, vaccination and vacation) adını verdikleri "seyahat, aşı ve tatil" programı kapsamında bazı seyahat paketleri sunuyor.
Maldivler Turizm Bakanlığı'ndan, e-mail aracılığla BBC'ye yapılan açıklamada "3V kampanyası, tüm dünya kapılarını kapatmışken Maldivler'i ziyarat etme kararı alan ve geri dönerken de ilerlemenin yolunun aşı sertifikasından geçtiği mesajını ülkesine götüren turistler için bir minnet göstergesi" ifadelerini kullandı.
Bakanlık açıklaması, "Coğrafi olarak adalarımızın birbirinden ayrı olması ve test edilip onaylanmış protokollerin devrede olması açısından oldukça şanslıyız" diye devam etti.
Öte yandan bazı ülkeler fazla aşı dozlarını yabancıların hizmetine sunuyor.
Sırbistan da bu ülkelerdendi ancak hükümet bu uygulamayı durdurarak kendi nüfusunun aşılanmasını hızlandırmaya odaklandı.
ABD'de ise göçmen nüfusu ve kayıt dışı nüfusun yoğun olduğu California, Texas ve New York gibi bazı eyaletlere, Kanada ve Latin Amerika ülkelerinde yaşayan çok sayıda insan akın ediyor. Bu eyaletlerde aşı ve karantina kurallarının gevşek olması onları cezbediyor.
Tüm bunların elbette tartışmalı bir tarafı da var.
Örneğin, 65 yaş üstü varlıklı Amerikalılar kadar yabancıların da tam zamanlı ya da yarı zamanlı olarak yaşamını sürdürdüğü Florida'da, aşı olmak için burada yaşadığınızı ibraz etmeniz zorunlu değil.
Meksikalı televizyon sunucusu Juan José Origel de, Miami'ye gidip aşı olarak büyük rahatlama yaşadığını 1,3 milyondan fazla takipçisi olan Twitter hesabından şu tweet ile ilan etmişti:
"Teşekkürler #ABD. Ülkemin bana böylesi bir güvenceyi verememiş olması ne kadar üzücü."
Origel, bu mesajı Twitter'dan paylaştığında ülkesi Meksika'da sağlık çalışanları ve acil yardım çalışanlarına dahi aşı yapılmamıştı.
'Etik açıdan soru işaretleri var'
Sosyal medyada aşı turizmini övenlere eleştiriler de yöneltiliyor.
Turizm sektöründeki trendleri takip eden Globetrender isimli kuruluş, "parayla aşı sırasının önüne geçen, yeni elit gezginleri" kastettikleri bir kavram ortaya attı: "Aşı VIP'i"
Globetrender, dünyada ülkeler arasında aşı dağılımı konusundaki eşitsizlik düşünüldüğünde, bu akımın "etik açıdan tartışmalı" olduğu değerlendirmesini yapıyor.
Aşı turizminin bir örneği de Londra'da görüldü. Ocak ayında Knightsbridge Circle isimli zengin müşterilere hizmet veren bir turizm şirketinin, Dubai'ye 40 bin sterlin değerinde lüks aşı seyahatleri sunduğu ortaya çıktı. Bu paketler halihazırda "seyahat ve yaşam tarzı hizmetleri" için yıllık 25 bin sterlin ödemiş olan üyelere, yalnızca davet usülü hizmet veriyordu.
Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) tavsiyesi; salgının daha da yayılması durumunda ilk olarak risk altındaki sağlık çalışanlarının aşı olması, yaşlılar ve salgına karşı daha korunmasız olanlara da öncelik verilmesi yönünde.
Daha az enfeksiyon riski olan bir senaryoda ise seyahat etmesi gereken kilit çalışanlar ve bazı diğer gruplar listeye ekleniyor.
WHO aynı zamanda ülke çapında salgınlar patlak vermemesi için yeterli aşı tedariğinin önemine vurgu yapıyor.
Ancak aşı tedariği konusu, aşı turizminin yaşandığı ülkelerde bir sorun teşkil etmiyor gibi görünüyor.
Bu ülkeler arasındaki Sırbistan'da Başbakan Ana Brnabić, yabancılara sunulmadığı takdirde binlerce aşı dozunun ziyan olacağını savunmuştu. Ülkede aşıların güvenilirliği konusundaki kuşkular oldukça yaygın.
Maldivler'de ise nüfusun yarısından fazlası aşıların ilk dozunu olduğu gibi, turizm sektörü çalışanlarının aşılama oranı yüzde 99'a ulaştı.
Bu arada Rus yetkililer, kendi aşıları Sputnik V'nin kullanımını yaygınlaştırmakta zorlanıyor. Vaka, ölüm ve aşılama konusunda küresel istatistikleri paylaşan Our World in Data'ya göre, Rusların yalnıza yüzde 8'i ilk doz Sputnik V aşısını olabilmişken, aynı aşı 60'dan fazla ülkede kullanılıyor.
Sigl de, şirketi World Visitor'ın Moskova'ya düzenlediği turların, Sputnik V aşısının ülkedeki her Rus'un erişimine açık olduğu ve kimsenin "aşıdan mahrum bırakılmadığı" gerekçesiyle, etik açıdan bir sorun teşkil etmediği görüşünü paylaştı.
Şirketin internet sitesinde, başka ülkelere seyahat ederek aşı olacak ekonomik durumu olan her Almanın, aşı sırasında başkalarına yer açtığına vurgu yapan bir ifade dikkat çekiyor.
"Ayda 1800'e yakın kişinin daha önce aşı olmasına" yardım ettiklerini söyleyen Sigl, "Bu pandemide çok büyük bir şey değil belki ama, koca sahilde bize ait bir kum tanesiydi" diyor.