Avrupa Parlamentosu seçimleri: Merkez partiler gerilerken liberaller, yeşiller ve aşırı sağcılar yükselişte
Avrupa Birliği'nin yasama organı olan Avrupa Parlamentosu (AP)için 28 üye ülkede bu hafta sonu düzenlenen seçimlerin sonuçları açıklanmaya başladı.
Henüz kesinleşmeyen sonuçlara göre kıta çapında merkez sağ ve merkez sol partiler en büyük kayıpları yaşayan partiler oldu. Liberaller, yeşiller ve aşırı sağcılar ise sandalye sayılarını artırdı. Seçime katılım yüzde 50.95 ile son 1994'ten beri en yüksek seviyesine ulaştı.
Bugüne kadar merkez sağ partilerin üye olduğu Avrupa Halk Partisi (EPP) ve merkez sol partilerin üye olduğu Sosyalistler ve Demokratlar grubunun (SD) sandalyeleri AP'de çoğunluğu sağlamaya yetiyordu. Fakat artık grup sırasıyla 178 ve 147 vekil ile 751 sandalyeli Avrupa Parlamentosu'nda çoğunluğa sahip olmayacak.
Parlamentoda sandalyesini en fazla artıran grup ise Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı (ALDE) oldu.
ALDE sandalye sayısını 41 artırarak 108 sandalye ile AP'nin en büyük üçüncü grubu oldu. ALDE 22 sandalye ile en fazla Fransa'dan AP vekili çıkardı. İngiltere'de ikinci sıraya yerleşen Liberal Parti de ALDE'nin AP'deki sandalyelerine önemli bir katkı verdi.
Sandalye sayısını 17 artırarak 67'ye çıkaran Yeşiller dördüncü, 9 sandalye kaybederek 61'e gerileyen Avrupa Muhafazakar ve Reformcular İttifakı (ECR) beşinci parti oldu. İngiltere ve Polonya'daki muhafazakar partilerin en büyük üyeleri arasında yer aldığı ECR'ye bir dönem Türkiye'den AKP de üyeydi.
Aşırı sağcı Uluslar ve Özgürlükler Avrupası da 37 olan vekil sayısını 55'e yükseltti. Aşırı sağın en büyük zaferi, birinci sırayı aldıkları Fransa ve İtalya'dan geldi.
Aşırı sağcı, popülist ve AB karşıtı partilerin üye olduğu Özgürlük ve Doğrudan Demokrasi Avrupası grubu da sandalye sayısını üç artırarak 51'e çıkardı. İngiltere'de Brexit Partisi ve İtalya'da Beş Yıldız Hareketi, bu gruptaki vekillerin çoğunu oluşturuyor.
BBC Avrupa Editörü Katya Adler, milliyetçi ve popülist oylarının AB müesses nizamının korktuğu kadar artmadığını, AP vekillerinin çoğunun AB yanlısı olduğunu söylüyor.
Sosyalist, çevreci ve komünist partilerin üye olduğu Avrupa Birleşik Solu - Kuzeyli Yeşil Solu grubununsa 14 sandalye kaybederek 38 vekille AP'nin en küçük grubu olması bekleniyor.
Büyük ülkelerde sonuçlar nasıl?
Almanya: Başbakan Angela Merkel'in merkez sağ partisi seçimi birinci bitirmeyi başarsa da beş sandalye kaybederek 29 AP vekili çıkardı. Merkez sol sahip olduğu 27 sandalyeden 12'sini kaybederek üçüncü sıraya gerilerken 9 yeni sandalye kazanan Yeşiller ikinciliği aldı.
BBC Berlin Muhabiri Jenny Hill, Yeşiller'in zamanın ruhunu yakaladığını, diğer partilerinse tutarlı bir çevre politikası üretmekte zorlandığını belirtiyor. Hill, Yeşiller'in 30 yaş altındaki oy oranının yüzde 30 civarında olduğunu aktarıyor. Seçimler öncesinde 90 etkili YouTuber, Yeşiller'e oy verilmesi çağrısında bulunmuş, iklim değişikliğini reddetmekle suçladıkları aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisine oy vermemeleri çağrısında bulunmuşlardı. AfD seçimde yüzde 10 oy alarak dördüncü parti oldu.
Fransa: Fransa'da AB'nin merkez sağ ve merkez sol partileri neredeyse silindi. Marine Le Pen'in aşırı sağcı partisi Ulusal Cephe 22 sandalye ile birinci olurken Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un liberal partisi En Marche ikinci sırada yer aldı ve 21 sandalye kazandı. Üçüncü sırada ise 12 sandalye ile Yeşiller var. AP'de 74 sandalyeye sahip olan Fransa'yı merkez sağ EPP ve merkez sol SD gruplarında toplam 12 vekil temsil edecek.
İngiltere: AB'den ayrılma sürecini (Brexit) tamamlayamadığı için AP seçimlerine katılmak zorunda kalan İngiltere'de iktidardaki Muhafazakar Parti ve ana muhalefetteki İşçi Partisi büyük kayıplar yaşadı. İlk iki sırayı ise yeni kurulan ve ilk defa seçime giren Brexit Partisi ile Liberal Demokratlar aldı. Bu iki parti sırasıyla yüzde 31,7 ve yüzde 20,7 oy aldı.
Muhafazakar Parti'nin oyu yüzde 9,2'ye, İşçi Partisi'nin oyu ise yüzde 13,8'e geriledi. BBC Politika Editörü Laura Kuenssberg, Muhafazakar Parti'nin 1832'den beri en düşük oyu aldığını aktarıyor.
Brexit Partisi AB'den ayrılmayı, Liberal Demokratlar ise AB'de kalmayı savunuyor.
AB'de kalma ve İskoçya'nın bağımsızlığından yana olan İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı Nicolas Sturgeon, İskoç Ulusal Partisi'nin oyunun AP seçimlerindeki en yüksek seviyeye ulaşmak üzere olduğunu, bunun da İskoç halkının AB'de kalma isteğini gösterdiğini söyledi.
İtalya: İktidar ortağı olan aşırı sağcı Lig partisi yüzde 28 ile zafer ilan etti. Sosyal demokrat Demokratik Parti ve koalisyonun diğer ortağı olan Beş Yıldız Hareketi ise yüzde 20 civarında oy aldılar.
İspanya: İspanya'da sosyal demokratlar yüzde 32, merkez sağ Halk Partisi yüzde 20, sağcı Vatandaşlar yüzde 12 ve Podemos'un Birleşik Sol ve diğer sol gruplarla oluşturduğu ittifak da yüzde 10 oy aldı. Aşırı sağcı Vox'un oyu yüzde 6'da kaldı.
Bu beş ülkenin 751 sandalyeli Avrupa Parlamentosu'nda 370 temsilcisi bulunuyor.
Türkiye'nin komşularında kim kazandı?
Yunanistan: Yunanistan'da AP seçiminin sonucu erken genel seçime yol açtı. Avrupa Parlamentosu'nun yanı sıra yerel seçimlerin de yapıldığı ülkede iktidardaki radikal sol koalisyon SYRIZA, birinciliği merkez sağ Yeni Demokrasi partisine kaptırdı. SYRIZA yüzde 24, Yeni Demokrasi ise yüzde 33 civarında oy aldı.
Yeni Demokrasi lideri Kiryakos Mitsotakis, zafer ilan ettiği konuşmasında erken seçim talep etti. Bunun üzerine Başbakan Aleksis Çipras erken seçim yapılacağını duyurdu.
Atina'dan Stelyo Berberakis, Aleksis Çipras'ın Cumhurbaşkanı Prokopis Pavlopulos'dan önümüzdeki Pazar tekrar oy kullanılacak yerel seçimlerden iki hafta sonra erken seçim ilan etmesini belirtiyor. Bu durumda Haziran sonu veya Temmuz başında seçimin gerçekleşmesi bekleniyor. Normal şartlar altında dört yılda bir yenilenen seçimlerin sonbaharda yapılması bekleniyordu.
Yeni Demokrasi Atina Belediye Başkanlığı yarışında da önde gidiyor. Partinin adayı Kostas Bakoyannis yüzde 43 oyla ilk sırayı aldı. Yüzde 50'nin üzerinde oy alan aday olmadığı için haftaya tekrarlanacak seçimde Bakoyannis'in karşısında yüzde 16 oy alan SYRIZA adayı Nasos Eliopulos yarışacak.
Kıbrıs: Merkez sağ Demokratik Seferberlik (DISY) yüzde 29 oy ile seçimi ilk sırada bitirdi. Komünist Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL) ise yüzde 27,5 ile ikinci sırada kaldı. Henüz kesinleşmeyen sonuçlara göre AKEL'in Kıbrıslı Türk adayı Niyazi Kızılyürek, Avrupa Parlamentosu'na seçilen ilk Kıbrıslı Türk oldu.
Stelyo Berberakis, AKEL Genel Sekreteri Andos Kyrpiyanu'nun "Niyazı Kızılyürek'in seçimi, Kıbrıs sorununun kaderini değiştirebilir" dediğini aktarıyor.
Bulgaristan: Merkez sağ Bulgaristan'ın Avrupa Gelişimi için Vatandaşlar (GERB) partisi yüzde 30 oyla seçimi ilk sırada bitirdi. GERB'in hemen arkasında yüzde 26 oyla Bulgar Sosyalist Partisi geliyor.
Katılım oranı ne seviyede?
Kıta genelinde yüzde 50,95'lik katılım oranı 1994'ten bu yana en yüksek oran oldu.
İlk iki sırayı yüzde 89 ve 84 ile oy kullanmanın zorunlu olduğu Belçika ve Lüksemburg aldı.
İspanya (yüzde 64,3), Avusturya (yüzde 59), Almanya (yüzde 61,5) ve Danimarka (yüzde 66) katılımın en çok arttığı ülkeler arasında yer aldı.
Son seçimde yüzde 13'lük katılım oranıyla tarihe geçen Slovakya bu seçimde yüzde 22,7 ile yine en düşük ülkelerden oldu. Çek Cumhuriyeti, Slovenya ve Hırvatistan da katılımın yüzde 30'un altında kaldığı ülkelerdendi.
İngiltere'de ise katılım yüzde 37'de kaldı. Bu, yüzde 35,6'lık son katılım oranının biraz üzerinde oldu.