AYM iki yıl bekledi, Meclis üç ay beklemedi, olan vekilliğe oldu: Enis Berberoğlu'nun haklarının ihlal edilmesi nasıl giderilecek?
Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, durdurulan MİT tırları görüntülerini Cumhuriyet gazetesine verdiği iddiasıyla yargılandığı davada 5 yıl 10 ay hapis cezası alan Enis Berberoğlu'nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine oy birliğiyle hükmetti. Ancak bu karar, vekilliği kesinleşmiş cezası nedeniyle düşürüldükten sonra verildiği için hak ihlalinin giderilmesi söz konusu olamayacak. Berberoğlu, düşürülen vekilliğini yeniden kazanamayacak. TBMM, Anayasa Mahkemesi'ni beklemeden vekilliğin düşürülmesi kararı verdiği, Anayasa Mahkemesi de öncelikli olarak dosyayı görüşmediği için Berberoğlu'na sadece tazminat ödenmesi yoluna gidilebilecek. Yeniden yargılanma hakkı doğan Berberoğlu'nun vekilliği, CHP'ye oy veren seçmenlerin iradesi konusunda ise gidilecek bir yol kalmadı.
Adalet Yürüyüşü
Berberoğlu, 14 Haziran 2017'de MİT'e ait TIR'ların görüntülerini Cumhuriyet gazetesinin eski genel yayın yönetmeni Can Dündar'a verdiği suçlamasıyla yargılandığı davada 25 yıl hapse mahkum edildi. Bu kararla birlikte Berberoğlu'nun tutuklanmasına hükmedildi. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bunun üzerine Ankara'dan İstanbul'a kadar süren "Adalet Yürüyüşünü" başlattı.
25 yıldan 5 yıla
İstinaf mahkemesi, Berberoğlu'na verilen bu cezayı 2018'de bozdu. Mahkeme, Berberoğlu hakkında İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından 'devletin güvenliğine ilişkin gizli kalması gereken bilgileri casusluk maksadıyla açıklamak' suçundan dolayı verilen 25 yıl hapis cezasının kaldırdı. Eylemin 'Devletin güvenliği veya iç veya dış siyasal yararları bakımından niteliği itibariyle gizli kalması gereken bilgilerini açıklamak' suçunu oluşturduğu suçlamasıyla 7 yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verdi. 2. Ceza Dairesi, sanığın, geçmişi ve sabıkasız oluşu ile cezanın geleceği üzerindeki olası etkilerini de dikkate alarak, Enis Berberoğlu'nun 5 yıl 10 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına hükmetti.
Bu karar sonrası Berberoğlu'nun tahliyesi için başvurular yapıldı ancak başvuruların tümü reddedildi.
Vekil seçilip tahliye oldu
24 Haziran 2018'de yapılan milletvekili genel seçiminde yeniden milletvekili seçilen Enis Berberoğlu'nun avukatları, Yargıtay 16. Ceza Dairesine başvurarak, Berberoğlu hakkındaki davanın durmasını talep etti ancak Yargıtay bu talebi reddetti. Eylül ayında kararı onayan Yargıtay 16. Ceza Dairesi, vekilliği bitene kadar Berberoğlu'nun cezasının infazının durdurulmasını kararlaştırdı.
2 yıl beklendi, 3 ay beklenmedi
Berberoğlu, bu süreçte Anayasa Mahkemesi'ne farklı başvurular yaptı. Ancak 26 Kasım 2018'de yapılan son başvurudan bu yana Anayasa Mahkemesi, Berberoğlu'nun dosyasını gündemine almadı.
TBMM Genel Kurulu ise vekil seçilmesinden iki yıl sonra ani bir biçimde Berberoğlu dosyasını gündemine aldı. 4 Haziran 2020'de yapılan oturumda, Berberoğlu ile birlikte HDP Diyarbakır Milletvekili Musa Farisoğlulları ve Hakkari Milletvekili Leyla Güven'in milletvekillikleri düşürüldü.
CHP'lilerin, Anayasa Mahkemesi'nin kısa sürede dosya ile ilgili karar vereceği itirazları ise sonucu değiştirmedi. Berberoğlu, aynı gün tutuklanarak cezaevine gönderildi ancak daha sonra Covid-19 gerekçesiyle, geçici olarak tahliye edildi.
Düştükten sonra ihlal
Anayasa Mahkemesi ise iki yıldır gündemine almadığı dosyayı, Berberoğlu'nun vekilliği düştükten 3 ay sonra gündemine aldı.
Mahkeme, "dokunulmazlık hakkını yeniden kazanan bir milletvekili hakkında yargılamaya devam edilmesi ve tutukluluğun sürdürülmesi nedeniyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, iddia tanığının duruşmada hazır edilmemesi nedeniyle de tanık sorgulama hakkının ihlal edildiği" iddialarıyla başvuru yapan Berberoğlu'nu haklı buldu. Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, bugün, oybirliğiyle, Berberoğlu'nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
Karara göre, Berberoğlu, kesinleşen cezası ile ilgili yeniden yargılanabilecek. Hak ihlaline gerekçe gösterilen konular yargılamada yeniden tartışılacak. Hangi başlıklarda hak ihlali olduğu, AYM gerekçeli kararını tamamlayınca belli olacak.
Buna karşılık, düşürülen vekilliğin yeniden kazanılması imkanı bulunmuyor. Berberoğlu'na bu nedenle ancak tazminat ödemesi yapılabilecek. Seçmenin iradesi ve Berberoğlu'nun düşürülen vekilliği konusunda hak ihlalini giderici başka bir işlem yapılma imkanı ise yok.