AYM: Medya bir dereceye kadar abartabilir, basın özgürlüğü var

Hürriyet Gazetesi Okur Temsilcisi Faruk Bildirici,  Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) gazetede "Çapkınlığın suyu çıktı" başlığıyla yayımlanan haber hakkında verdiği kararı aktardı. Kararda, "Haberde bazı ifadeler nedeniyle abartıya kaçılmadığı da söylenemez. Ne var ki basın özgürlüğünün kapsamının, demokrasi ile yakın ilişkisinin doğal sonucu olarak bir dereceye kadar abartıya ve hatta kışkırtmaya izin verecek şekilde geniş yorumlanması gerektiği kabul edilmelidir" ifadesi yer alıyor.

Faruk Bildirici'nin "‘Nobel ödüllü’ diyorsan" başlığıyla yayımlanan (16 Ocak 2017) yazısı şöyle:

Aynur Tartan, “Kendinizle yüzleşin” başlıklı yazısında “Scio terapi”nin migrenden alerjiye, sindirim problemlerinden ruhsal travmalara kadar birçok soruna derman olduğunu anlatıyordu. Kendisinin de denediği ve çok başarılı bulduğu bu terapiyi “Nobel ödüllü sistem, NASA’lı bilim adamı Prof. Dr. William Bill Nelson tarafından bulunmuş” diye tanıtıyordu. 10 Aralık’ta Hürriyet Cumartesi’de çıkan bu yazıya iki akademisyenden eleştiri geldi. Bahçeşehir Üniversitesi’nden İlker Berkman bu terapiyi “bilimdışı safsata” olarak nitelendirdi. ODTÜ’den Prof. Dr. Kürşat Çağıltay da benzer görüşleri dile getirirken “NASA’da (ABD Havacılık ve Uzay Dairesi) çalışan böyle birisi yoktur. Böyle bir Nobel Ödülü kategorisi de bulunmamaktadır” dedi.

Bu eleştirileri Tartan’a ilettim; o da yazıyı hazırlarken alıntı yaptığı kaynakların linklerini gönderdi. Linkleri inceledim; hemen hepsi Türkiye’de bu terapinin yapıldığı klinikler ve Türkiye temsilciliğinin sayfaları ile Nelson’un kişisel blog’unun adresleriydi. Bu sistem gerçekten Nobel Ödülü almış mıydı? Bu sorunun yanıtını Nobel ödüllerinin resmi sayfasında aradım. Ama ne Prof. Dr. Nelson’un adına ne de cihazına rastladım. NASA’da çalıştığını doğrulayan bir kaynak da bulamadım. Sadece Nelson’un kendi blog’unda “gençliğinde General Motors’da NASA’nın Apollo projesine katkıda bulunduğu” yazılmıştı. Bu da NASA’da çalıştığı anlamına gelmez sanırım.

Ulaştığım bu bilgileri, Aynur Tartan ve Kürşat Çağıltay ile paylaştım. Çağıltay, “EPFX Scio” denilen cihazın ABD ve Kanada’da yasaklandığını belirten linkler ile Nelson hakkında ABD’de, Seattle Times adlı gazetede çıkan bir yazının linkini gönderdi. 18 Kasım 2007 tarihli yazıda, Nelson hakkında özetle şu bilgiler veriliyordu:

“NASA’da onun istihdamına dair hiçbir belge yok. Nelson, okul kayıtlarına göre 33 yaşındayken Ohio’da Youngstown State University’de part time matematik öğretmeni. 1984’te Colorado’dan taşınmış ve yaptığı EPFX Scio cihazını satmaya başlamış. 1989’da FDA’ya (Amerikan Gıda ve ilaç Dairesi) başvurmuş; sadece strese karşı kullanılabilecek bir cihaz olarak izin verilmiş.

Ama Nelson bu cihazı, başka hastalıklara da iyi geldiğini söyleyerek satınca FDA, 1992’de bu tanıtımı durdurmasını istemiş. Nelson yine de devam edince dolandırıcılık ile suçlanmış. Bunun üzerine Nelson 1996’da Macaristan’a kaçmış, faaliyetine orada devam etmiş.”

Bu gazete bilgilerini aldıktan sonra cihazın Türkiye temsilciliğini yürüten firmaya, internet sitelerinde yer verdikleri “cihazın Nobel ödüllü, Nelson’un da NASA’lı olduğu” iddiasını sordum; resmi kaynaklar istedim. “Scio Türkiye Ekibi” imzasıyla aldığım yanıt, yeterince açıktı:

“İnternet sitemizde verilen bilgiler, Scio cihazını üreten firmanın internet sitesinde yer alan bilgiler tercüme edilerek hazırlanmıştır. Bu bilgileri resmi kaynaklardan doğrulamak mümkün olmadığından internet sitemizden kaldırmayı tercih ediyoruz. Uyarınız için teşekkür ederiz.”

Durum bu. Firmanın bile kanıt gösteremediği ve sorunca sitesinden kaldırmayı tercih ettiği “bilgileri”, gazetede kullanmak yanlış olmuş. Cihazın neredeyse bütün dertlere çare olduğunu öne sürmek de gerçeklerle bağdaşmıyor. Her söyleneni sorgulamadan yazarsak okurlara hayal satmış oluruz.

AYM: Medya abartabilir

Türkiye’de yargı nadiren de olsa gazeteler ve gazetecilik lehine kararlar veriyor. Anayasa Mahkemesi’nin, Hürriyet’in “Çapkınlığın suyu çıktı” manşetiyle ilgili kararı da böyle ender rastlanan kararlardan biri...

Nurettin Kurt imzasıyla 11 Aralık 2010’da yayınlanan haberde olay, “Sipariş ettiği suyun karşı sitede başka bir eve gönderildiğini öğrenen kadın baskın yaptı ve eşini sevgilisiyle yakaladı. Zengin sevgili de adamın evli olduğunu ve üstelik kendi aldığı evde başka bir sevgilisiyle yaşadığını avukatı aracılığıyla öğrendi”diye özetleniyordu.

Bu olayın ardından eşinden boşanan ve sevgililerinden ayrılan Zafer Bozbey, Hürriyet’in haberinde adına, fotoğrafına ve özel yaşamına ilişkin ayrıntılarına yer verilerek “kamuoyunda küçük düşürüldüğü ve kişilik haklarına tecavüz edildiği”gerekçesiyle tazminat davası açmıştı. Mahkeme bu istemini reddetmiş, Yargıtay da mahkeme kararını onamıştı. Bozbey de bunun üzerine iki yıl önce Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) başvurmuştu. AYM, Bozbey’in başvurusunu reddederek, “maddi ve manevi varlığının korunması hakkının ihlal edilmediğine” hükmetti. Oybirliğiyle alınan kararda şu gerekçelere yer verildi:  

“Gazete haberinin evlilik birliğini ilgilendirmesi ve bu birliğe atfedilen önem de göz önünde bulundurulduğunda evli bir kişinin eşi haricinde iki ayrı kadınla ve kadınların birbirinden haberi olmaksızın birliktelik yaşaması gibi toplumda alışılagelmiş olmayan bir durumun ve bu durumun ortaya çıkış şeklinin toplumun ilgisini çekeceği muhakkaktır.

Burada söz konusu olan toplumdaki genel bir probleme dikkat çekmek amacıyla bireysel bir örneğin kamuoyuna sunulmasıdır. Basının genel yarar nitelikli bütün sorunlarla ilgili olarak bilgi ve fikir yayma fonksiyonuna, kamunun bu bilgi ve fikirleri alma hakkının eklendiği hatırlanmalıdır.

Haberde bazı ifadeler nedeniyle abartıya kaçılmadığı da söylenemez. Ne var ki basın özgürlüğünün kapsamının, demokrasi ile yakın ilişkisinin doğal sonucu olarak bir dereceye kadar abartıya ve hatta kışkırtmaya izin verecek şekilde geniş yorumlanması gerektiği kabul edilmelidir.”

Bu gerekçeler, medyaya karşı açılan davalarda örnek oluşturacak nitelikte...