AYM kararı binlerce KHK’lının kaderini değiştirebilir
Anayasa Mahkemesi, "Dernek üyesi olmak, terör örgütü ile bağı ortaya koymaz" demişti. Uzmanlara göre karar, 15 Temmuz sonrası yargılanan ya da ihraç edilen binlerce yurttaş için emsal niteliğinde.
F.M., 15 Temmuz’daki darbe girişiminin ardından çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname ile ihraç edilmeden önce bir üniversitede araştırma görevlisiydi. Şu an 35 yaşında olan genç adam 2014 yılında, bir arkadaşının doktora danışmanı hocanın kurduğu derneğe üye oldu. Üye olmasının sebebini ise makale yayımlamak olarak gerekçelendiriyor.
Arada sırada makale yolladığı derneğin merkezine hiç gitmemiş F.M., hiçbir genel kurula ya da benzer yönetim toplantısına da katılmamış. Üstelik iki kez de istifa etmek için dilekçe vermiş ama dilekçeleri işleme konmamış. Ayrıca adı, kendi rızası dışında derneğin yedek üyeleri arasına yazılmış. F.M., KHK ile ihraç edilme gerekçesinin bu dernek üyeliği olduğunu çok sonra komisyon raporunda görerek öğrenmiş.
Adana’da yaşayan, 44 yaşındaki imam A.K. da darbe girişimi sonrası ihraç edilen on binlerce kişiden yalnızca biri. 2008’den 2016’ya dek bir camide imamlık yapan adam, bir grup meslektaşıyla birlikte Çukurova Din Görevlileri Derneği’ni kuruyor. Bir yıl sonra, 2015’in Aralık ayındaysa dernek feshediliyor. Dernek ofisindeki çekyat, masa ve sandalyelerse Emekli Din Görevlileri Derneği’ne bağışlanıyor. Bağış yapılan dernek, darbe girişiminin ardından KHK ile kapatılıyor. A.K. ise bu derneğe bağışta bulunduğu için ‘pasif dernek üyeliği’ nedeniyle ‘FETÖ’ ile bağlantısı olabileceği gerekçesiyle görevinden ihraç ediliyor ve dava açılıyor.
A.K., ilk duruşmada beraat etse de, görevine geri dönemiyor. OHAL Komisyonu’nun kendisi hakkında bir karar vermesini bekleyen imam, üç çocuk sahibi ve şimdilerde inşaat malzemeleri satan bir dükkanda getir götür işleri yaparak hayata tutunmaya çalışıyor. “Nasıl geçiniyorsunuz?” diye sorduğumuz imam, “Sabrediyoruz” yanıtı veriyor ve ekliyor:
“Çocuklarım her gün işime ne zaman döneceğimi soruyor. Huzurumuz kalmadı.”
Bin 767 dernek, vakıf ve sendika kapatılmıştı
OHAL döneminde 130 binden fazla kişi işinden ihraç edilirken; bin 767 dernek, vakıf, sendika ve federasyon, terör örgütleriyle bağlantılı olduğu gerekçesiyle kapatıldı. Bu dernek, vakıf ve sendikalara üye olan binlerce insan hakkında soruşturma başlatıldı, davalar açıldı.
Anayasa Mahkemesi (AYM) geçen hafta kapatılan dernek ve vakıflara üye olanları ilgilendiren emsal bir karara imza attı.
Adana Cumhuriyet Başsavcılığı, başvuru sahibinin de aralarında bulunduğu bazı kişiler hakkında terör örgütleri listesinde yer alan Marksist Leninist Komünist Parti’ye (MLKP) üye oldukları gerekçesiyle bazı kişiler hakkında soruşturma başlatmıştı. 6’ncı Ağır Ceza Mahkemesi de görülen davanın ardından yargılananlara terör örgütü üyeliğinden mahkumiyet kararı vermişti. Mahkeme, sanıkların MLKP ile bağlantısını Sosyalist Gençlik Derneği‘ne (SDG) üye olmalarıyla gerekçelendirmişti.
AYM kararındaysa şöyle denmişti: “AYM, başvurucunun örgütlenme özgürlüğüne yapılan müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmadığı sonucuna ulaşmıştır. AYM, açıklanan gerekçelerle Anayasa'nın 33'üncü maddesinde güvence altına alınan örgütlenme özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermiştir.”
Peki, AYM’nin bu kararı ne anlama geliyor?
CHP eski milletvekili, Anayasa Komisyonu üyesi hukukçu Atilla Kart, AYM’nin kararını DW Türkçe için değerlendirdi.
Kart’a göre evrensel hukuk ile Anayasa’nın hak ve özgürlüklerle ilgili düzenlemelerde dernek ve vakıflar için yasal olmak, meşru olmak ve aleniyet kazanmak gibi kriterler bulunuyor. SGD ve benzerlerinin de yasal olduğunu söyleyen hukukçu, bunların meşru ve aleniyet kazanmış olduğunun altını çiziyor ve ekliyor: “Dolayısıyla yasal bir derneğe üye olmak suç teşkil edemez. Örgüt üyeliğinin maddi delilleri farklıdır.”
Hukukçu Kart, 15 Temmuz’daki darbe girişiminin ardından pek çok dernek, vakıf ve sendikanın kapatıldığına dikkat çekiyor ve şöyle konuşuyor: “Kanun koyucu, bazı dernek ve sendikaların yasadışı olduğunu tespit edebilir, kapatılabilir. Kapatılana dek o dernek, vakıf ya da sendikaya üye olmak, orada faaliyette bulunmak suç teşkil etmez. Önemli olan sonrasında faaliyet devam ediyor mu, ediyorsa herhangi bir ilişki var mı ona bakmak gerekir.”
DW Türkçe geçen yıl 322 KHK’lı ile yüz yüze görüşerek bir anket hazırlamıştı. Yanıtlara göre her dört KHK’lıdan birinin sendika, dernek ya da vakıf üyeliği nedeniyle ihraç edildiği gözler önüne serilmişti.
Avukat Aslı Kazan, AYM’nin bu kararının emsal teşkil edebileceğini savunuyor. Halihazırda devam eden davalarda ya da dernek, vakıf veya sendika üyeliği nedeniyle işlerinden ihraç edilenlerin, AYM kararıyla birlikte ilgili mercilere müracatta bulunabileceğini söylüyor.