Barış Akademisyenleri yargılamalarında Anayasa Mahkemesi belirsizliği

Anayasa Mahkemesi (AYM) Birinci Bölüm, 3 Temmuz'da “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı bildiriyi imzaladıkları gerekçesiyle “silahlı terör örgütü propagandası yapmak” iddiasıyla ceza verilen akademisyenlerin bireysel başvurusunu görüşerek dosyayı Genel Kurul’a sevk etti. Devam eden yargılamalarda bazı mahkemeler başvuru sonucunun beklenmesi yönünde karar alırken Genel Kurul'un başvuruyu ne zaman gündemine alacağı belli değil. Bu konuda yetki, Başkan Zühtü Arslan’a ait. Davası sonuçlanan toplam 203 akademisyenin tamamı hapis cezasına mahkum oldu.

Genel Kurul, başvuruyu 20 Temmuz’da başlayacak adli tatil öncesi görüşmezse barış akademisyenleri emsal oluşturacak karar için Eylül ayını beklemek zorunda kalacak. 

Bireysel başvurular tek dosyada

Barış Akademisyenleri yerel mahkemelerden çıkan cezalar üzerine AYM’ye bireysel başvurularda bulunmuştu. Bu başvurular AYM'de tek bir dosyada birleştirildi. Birleştirme kararına ilişkin dosya avukatlarına bir tebliğ yapılmadığı için kaç akademisyenin başvurusu olduğuna dair kesin bir bilgi de edinilemedi.

bianet'in haberine göre birleşen dosyaya ilişkin AYM Birinci Bölüm ilk görüşmeyi 29 Mayıs'ta yaptı. Ancak Adalet Bakanlığı’ndan görüş gelmediği gerekçesiyle bu toplantı ertelendi.

AYM Birinci Bölüm: Karar emsal olacak

Adalet Bakanlığı, 25 Haziran’da AYM’ye dokuz sayfalık görüşünü sundu. Görüşte ifade özgürlüğünün tanımına ve kapsamına dair kararlara yer verildi. 

Ardından Birinci Bölüm, akademisyenlerin başvurusunu 3 Temmuz’da bir kez daha görüştü.

Toplantıda, "başvurucuların cezalandırılması nedeniyle ifade özgürlüklerinin ihlal edilip edilmediği” ele alındı. Birinci Bölüm üyeleri, verilecek kararın "benzer şekildeki diğer barış akademisyenleri için emsal niteliği taşıyacağını, bu nedenle kararın tüm üyelerin katılımıyla verilmesi gerektiği" belirtilerek, belirterek ve dosyanın Genel Kurul’a gönderilmesine karar verdi.

Yargılamalarda "AYM kararı beklensin" talebi

AYM süreci devam ederken Çağlayan'daki İstanbul Adliyesi'nde devam eden akademisyen yargılamalarında sanıklar ve müdafileri AYM'nin kararının beklenmesi talebinde bulunuyor.

36. ve 13. ağır ceza mahkemeleri, bu talebi doğrudan kabul etti. Mahkemeler kararlarında “Anayasa Mahkemesi'ne yapılan başvuru sonucunun devam eden yargılamayı etkileyecek olması nedeniyle" beklenmesine hükmetti. Böylece iki mahkemede toplam yedi akademisyenin karar duruşması AYM kararının beklenmesi için ileri tarihlere ertelendi.

37. ve 26. ağır ceza mahkemelerinde AYM kararının beklenmesine ilişkin doğrudan bir karar verilmedi. Ancak her iki mahkeme de karar aşamasına gelen dosyalarda avukatlara mütalaaya karşı savunmalarını sunmaları için yeniden süre vererek duruşmaları erteledi.

Tutuklu Füsun Üstel’in dosyası da AYM’de

5 Aralık 2017'den bu yana devam eden akademisyen yargılamalarında, 145 akademisyen 1’er yıl 3’er ay; 18 akademisyen 1'er yıl 10'ar ay 15'er gün; 8 akademisyen 1'er yıl 6'şar ay; 2 akademisyen 1'er yıl 6'şar ay 22'şer gün; 17 akademisyen 2 yıl 3 ay; 7 akademisyen 2 yıl 6 ay; 5 akademisyene 2 yıl 1 ay; 1 akademisyen 3 yıl olmak üzere davası sonuçlanan toplam 203 akademisyenin tamamı hapis cezasına mahkum oldu.

203 kişi içerisinden 29 kişinin hapis cezası 2 yılın üstünde kaldığı için, 7 kişi ise hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmediği için toplamda 36 kişinin mahkumiyet kararı ertelenmedi.

İtiraz yoluyla İstinaf Mahkemesi’ne giden mahkumiyet kararlarından cezası onanan Prof. Dr. Füsun Üstel 8 Mayıs'ta cezaevine girdi. AYM’nin birleştirdiği dosyalar arasında Füsun Üstel’in yaptığı bireysel başvuru da var.

AYM’de Bölümler ve Genel Kurul işleyişi

AYM’nin içtüzüğünde “Bölümler” bir başkanvekili başkanlığında altışar üyeden oluşan ve bir başkanvekilinin başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanan, kararlarını salt çoğunlukla alan karar mercileri olarak tanımlanıyor.

Asli görevi Komisyonlar tarafından kabul edilebilir bulunan bireysel başvuruların esasını inceleyip karara bağlamak olan Bölümler, dosyaları “kararlar arasında oluşmuş veya oluşabilecek farklılıkları gidermek” için bazı durumlarda Genel Kurula’a sevk edebiliyor.

Bölümlerde olduğu gibi salt çoğunlukla karar alan Genel Kurul ise Başkan ve iki Başkanvekili dâhil on beş üyeye sahip olup Başkan veya başkanvekilinin başkanlığında en az on üye ile toplanıyor.