5 soruda TürkAkım boru hattı: Ne zaman başladı, nereden nereye uzanıyor, kapasitesi ne?
1- TürkAkım projesi ne zaman planlandı, ne zaman resmiyete kavuştu, bu süreçte neler yaşandı?
TürkAkım projesinin tohumları, Rusya’nın, doğalgazını Avrupa’ya üzerinden taşıdığı Ukrayna ile sorunlar yaşamasının ardından filizlendi. Proje, 2014 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ankara'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı ziyareti sonrasında açıklandı.
'Güney Akımı' adı verilen ve 2014'te iptal edilen projenin yerine planlanan TürkAkım projesi, Türkiye'nin Kasım 2015'te Rus jetini düşürmesinin ardından askıya alındı. Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerin normale dönmesinin ardından 10 Ekim 2016 tarihinde iki ülke arasında Hükümetlerarası Anlaşma imzalandı. Anlaşmanın, 24 Aralık 2016 tarih ve 29928 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle resmiyet kazanan hattın yapımına Mayıs 2017'de başlandı.
Projenin Karadeniz geçişi için yapılan inşaatı 19 Kasım 2018'de tamamlandı. Karada yürütülen Alım Terminali ve boru hatları yapım çalışmalarının bitirilmesiyle, hattın açılışı bugün (8 Ocak 2020) Haliç Kongre Merkezi'nde yapılan törenle gerçekleştirildi. 'TürkAkım' adını, hattı Erdoğan'la birlikte açmak için İstanbul'a gelen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin koydu.
2- Proje, hangi şirketlerin imzasını taşıyor, ne kadara mal oldu?
Karadeniz'den geçen 'Mavi Akım*' boru hattından sonra Rusya ile Türkiye arasındaki ikinci direkt gaz hattı olan TürkAkımı hattı, iki ülkenin enerji devi şirketleri olan Gazprom ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) arasında imzalandı. Çift boru hattından oluşan proje 11,4 milyar Euro’ya mal oldu.
3- Hattın yapım süreci nasıl gelişti?
TürkAkım Projesi’nin açık denizdeki yapımını dünyanın en büyük inşaat gemisi olan Pioneering Spirit üstlendi. Borular gemide birbirine ve ana düzeneğe kaynakla birleştirildi. Boru hattı suya indirilmeden önce kaynaklama noktaları tek tek denetlenerek koruma için üzerlerine kaplama uygulandı.
Pioneering Spirit, yol aldıkça boru düzeneğine yeni kesimler ekleyerek 15 ayda Karadeniz’deki iki hattın yapımını tamamladı. Günde 24 saat çalışan gemi, her gün ortalama 5 kilometre uzunluğunda boru hattı döşedi. 2018 yılının Ağustos ayında bir günde 6,3 kilometre boru hattı inşa ederek etti. Derin denizlerdeki inşaat süreci, 2018 yılının Kasım ayında tamamlandı.
Bulgaristan da TürkAkımı hattına bağlanabilmek için kendi topraklarında 11 km'lik boru hattı inşa etti. Kullandığı yıllık 3 milyar metreküp doğal gaz için tamamen Rusya'ya bağımlı olan Bulgaristan'ın Enerji Bakanı Tememoujka Petkova, Ukrayna ve Romanya'ya transit ücreti ödemeyecek olmalarının hazinede her yıl milyonlarca Euro'luk tasarruf sağlayacağını açıkladı. Türk Akımı sayesinde Bulgaristan'daki gaz fiyatlarında ortalama yüzde 5'lik bir düşüş yaşanacağı hesaplanıyor.
4- Hattın güzergâhı, derinliği ve kapasitesi ne?
Hat, Rusya’da Anapa kıyısından başlayıp Karadeniz altından 930 kilometre boyunca ilerleyerek Kırklareli'nin Kıyıköy beldesinde karaya çıkıyor. Kıyıköy'deki alım terminalinden sonra karadaki iki yeraltı boru hattından biri Lüleburgaz'da Türkiye'nin mevcut doğalgaz şebekesine bağlanacak. Diğer boru hattı ise Türkiye - Avrupa sınırına ulaşıp burada sona erecek.
Rus gazını Karadeniz'in altından geçerek Türkiye topraklarına ve buradan da Yunanistan üzerinden Avrupa'ya taşıyacak olan çift boru hattının her biri yıllık 15 milyar 750 milyon metreküplük taşıma/iletim kapasiteye sahip. Projeyle yıllık yaklaşık 31,5 milyar metreküp doğalgaz taşınacak, bunun 15,75 milyar metreküpü Türkiye'de kalacak.
TürkAkım’ı oluşturan açık deniz boru hatları, her biri 12 metre uzunluğunda binlerce boru kesitinden oluşuyor. Borular, deniz altındaki yüksek basınca karşı dayanıklı olması için, 39 milimetre kalınlığında özel tasarlanmış karbon manganez çelik levhalardan üretildi. Kıyı yakınında sığ sulara döşenecek borular ise, denizdeki hareketliliğe karşı daha da dayanıklı ve korumalı olması için betonla kaplandı.
İki koldan oluşan ilk hat BOTAŞ, Türkiye-Avrupa sınırına ilerleyen ikinci hat ise Gazprom-BOTAŞ ortak şirketi TürkAkım Gaz Taşıma AŞ. tarafından işletilecek.
5- Projenin Türkiye için önemi ne?
Bu proje ile birlikte Rus doğalgazı ilk kez Türkiye üzerinden geçerek Avrupa’ya ulaşacak. TürkAkım projesi Türkiye’nin Batı Hattı’ndan aldığı doğalgazı direkt olarak Türkiye’ye taşırken, aynı zamanda Avrupa’daki ülkeler için de yeni bir güzergâh anlamına geliyor.
TürkAkım’ın Balkanlar'a ulaşması ile birlikte burada doğalgaz yapısının bir ölçüde değişmesi bekleniyor. Batı Doğal Gaz Boru Hattı’nın** TürkAkım’dan dolayı işlevsiz hale geleceği ifade edilirken; Macaristan, Bulgaristan ve Sırbistan’ın artan doğalgaz talebinin TürkAkım ile karşılanacak olmasından dolayı bu ülkelerin enerji güvenliği bakımından Türkiye’nin öneminin artması bekleniyor. Ayrıca Avrupa’ya gidecek olan ikinci hattın işletmesini yapacak olan BOTAŞ ile GAZPROM ortaklığı, Türkiye’nin TürkAkım projesinden ekonomik olarak fayda sağlayacağı anlamına geliyor.
Açılış töreninde konuşan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, hattın Türkiye açısından önemi için şunları söyledi:
“TürkAkım'ın faaliyete başlamasıyla enerjide merkez ülke olma hedefine bir adım daha yaklaşıldı. Türkiye'nin doğalgaz şebekesinin günlük kapasitesi 318 milyon metreküpe ulaştı. "Depolama tesislerimizin kapasite artışları, TANAP*** ve TürkAkım'ın tam kapasite çalışmasıyla bu rakam 2021 yılında günlük 450 milyon metreküpü aşacak."
Rusya Devlet Başkanı Putin, bugünkü törende Rusya-Türkiye arasındaki iş birliğinin engelleme çabalarına rağmen her alanda geliştiğini ifade ederek şu bilgileri paylaştı:
"Boruların uzunluğu 1800 km'yi aşıyor. Bu gerçekten hiç de kolay olmayan bir proje. Modern teknolojileri barındıran bir proje. İlk hattan gelecek olan doğalgaz Batı Sibirya yataklarından geliyor, ikinci hattan gelecek olan doğalgaz da Türkiye üzerinden Balkanlara, Bulgaristan'a Sırbistan'a ve Yunanistan'a sevk edilecek. Bu hat sadece Türkiye ve Karadeniz bölgesi için değil, birçok güney Avrupa ülkesinin ekonomisine olumlu tesir edecek. Genel anlamda Avrupa enerji piyasasının güvenliğini sağlayacak."
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise projeyi, "Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki yakın iş birliğinin son nişanesi" olarak değerlendirdi. "Son dönemde fikir ayrılıklarımızın ortak çıkarlarımızın önüne geçmesine izin vermedik. Sayın Putin'in güçlü iradesi ile ilişkilerimizde çok farklı bir ivme yakaladık" diyen Erdoğan projeyle ilgili olarak şunları kaydetti:
"Proje sayesinde 31,5 milyar metreküplük doğalgazın 15,75 milyar metreküpün aracı hiçbir ülke olmadan doğrudan ülkemize ulaşacaktır. Böylece 15 milyon hanenin yıllık doğalgaz ihtiyacını da karşılamış olacağız. Türkiye OECD ülkeleri arasında 10. en büyük enerji piyasasına sahiptir. Bugün itibariyle 81 ilimizin tamamına doğalgaz arzı sağlamış bulunuyoruz. Nüfusumuzun yüzde 79'u, yani 53 milyon vatandaşımız doğalgazı aktif bir biçimde kullanıyor. Bu sayı yaptığımız alt yapı yatırımlarıyla artıyor."
TIKLAYIN - Putin ve Erdoğan'DAN TürkAkım Boru Hattı'nın açılışında ortak açıklama
* Mavi Akım Doğalgaz Boru Hattı: Rusya Federasyonu’ndan ülkemize, Karadeniz üzerinden plato döneminde yıllık 16 Milyar m³ doğal gaz ithalatına ilişkin Doğal Gaz Alım Satım Anlaşması 15 Aralık 1997 tarihinde imzalandı. Rusya topraklarında İzobilnoye-Djubga arasında 56-inç çapında 307 km ve 48-inç çapında 65 km uzunluğundaki Boru Hattı Sistemi, Karadeniz geçişi olarak, Djubga-Samsun arasında yaklaşık 392 km. uzunluğunda 24-inç çapında paralel 2 ayrı hat,Türkiye topraklarında ise Samsun-Ankara arasında 48-inç çapında ve 501 km. uzunluğundaki Boru Hattı Sistemi, olmak üzere üç ana bölümden oluşuyor. Mavi Akım Projesi olarak da bilinen bu boru hattı, Türkiye topraklarında, Samsun'dan başlayarak Amasya, Çorum, Kırıkkale üzerinden Ankara'ya ulaşıyor.
** Batı Doğal Gaz Boru Hattı: Alternatif enerji kaynaklarının araştırılması çalışmaları sonucunda, 18 Eylül 1984 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti ve Eski Sovyetler Birliği hükümetleri arasında doğal gaz sevkiyatı konusunda oluşturulan doğalgaz hattıdır. Ülkemize Bulgaristan sınırında Malkoçlar’dan giren, Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergâhını takip ederek Ankara’ya ulaşan Rusya-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı 845 km uzunluğundadır.
*** Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TANAP): Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ), Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) ve BP arasında imzalanan proje.