Big Mac yöntemine göre Dolar 1.47 TL

‘Türk parasının değeri ne olmalı’ sorusuna Süleyman Yaşar, Big Mac yöntemiyle cevap veriyor. Bu yöntemde reel döviz kurunu bulmak için homojen bir ürün olan Big Mac’in başka ülkelerdeki fiyatı Amerika’dakiyle karşılaştırılıyor. Reel kuru ölçmede en çok kullanılan ve pratik bir yöntem olarak bilinen Big Mac yöntemine göre herhangi bir ülkede satılan Big Mac fiyatı ABD’deki orijinal fiyatla kıyaslanıyor. Eğer bir ülkede satılan Big Mac, fiyat olarak ABD’deki fiyattan pahalıysa o ülkenin parası aşırı değerli anlamına geliyor. Aksine ucuzsa ülkenin parası düşük değerli olarak niteleniyor. Taraf gazetesi ekonomi yazarı Süleyman Yaşar, The Economist dergisinin son sayısında yayınlanan Big Mac endeksini temel aldığı 26.1.2009 tarihli köşe yazısında Türk parasının değerinin ne olması gerektiği sorusunu irdeliyor. İşte Yaşar'ın söz konusu yazısı:Dolar 1.47 kuruş olmalı Big Mac ABD’de üç dolar 54 sente, Türkiye’de ise üç dolar 13 sente satılıyor. Buna göre TL de bir lira 47 kuruş olmalı. Son günlerde en çok tartışılan konulardan biri Türk parasının değeri üzerine yapılıyor. Bazı yabancı yatırım bankalarına göre liranın ABD Doları karşısında 1 lira 80 kuruşa çıkabileceği ileri sürülüyor. Bazıları ise 1 doların yakında 2 lira olacağını söylüyorlar. Yabancı yatırım bankaları kur tahminlerini yaparken Türkiye’nin döviz ihtiyacının 2009’da 90 ile 110 milyar dolar arasında olacağını ileri sürüyorlar. Oysa dün Merkez Bankası Başkanı Türkiye’nin 2009’da döviz ihtiyacının 30 milyar dolar olduğunu açıkladı. Bu açıklama Türk parası üzerine yapılan manipülasyonları etkileyebilir. Peki, Türk parası daha ne kadar değer kaybedebilir? Ülkelerin para birimlerinin değeri ölçülürken nominal ve reel döviz kuru hesabı yapılır. Nominal döviz kuru, iki ülke para biriminin piyasada alınıp satılan göreli fiyatını gösterir. Nominal döviz kuru, döviz arz ve talebi, dış ticaret hadlerindeki değişme, döviz rezervlerinin miktarı ve faiz hadleri gibi değişkenler tarafından belirlenir. Bu tanıma göre Türk parasının dolar karşısındaki nominal kuru, cuma günü kapanış fiyatı olan 1 lira 66 kuruştur. Gelelim reel kur hesabına... Reel kur, o ülke parasının enflasyondan arındırılmış değerini ifade eder. Reel döviz kuru aynı zamanda yabancı ülkelerde üretilen malların yurt içinde üretilen mallar cinsinden göreli fiyatını gösterir. Reel döviz kuru hesaplanırken genellikle üç yöntem kullanılır. Bu yöntemler, emek verimliliği, kirli hesaplama ve Big Mac yöntemi olarak sıralanabilir. Big Mac yöntemi, reel kur ölçmede en çok kullanılan pratik bir yöntem olarak bilinir. ABD’de ekonomi ders kitaplarında özellikle Harvard Üniversitesi’nden Gregory Mankiv bu yöntem üzerinde önemle durur. Big Mac hamburgerinin homojen bir mal olması nedeniyle reel kur ölçülmesinde satın alma gücü paritesini doğru yansıttığı ileri sürülür. Bu yönteme göre herhangi bir ülkede satılan Big Mac fiyatı ABD’deki orijinal fiyatla kıyaslanır. Eğer bir ülkede satılan Big Mac, fiyat olarak ABD’deki fiyattan pahalıysa o ülkenin parası aşırı değerli anlamına gelir. Aksine ucuzsa ülkenin parası düşük değerlidir. Bu hafta sonu The Economist dergisinde yayınlanan Big Mac endeksinde Türkiye’de Big Mac hamburgerinin ucuzladığı açıklandı. McDonald’s firması fiyat verilerine göre ABD’de Big Mac 3 dolar 54 sente satılırken Türkiye’de 3 dolar 13 sente satılıyor. Bu fiyatlar bize liranın yüzde 11,6 oranında düşük değerli olduğunu gösteriyor. Amerikan Doları’nın Türk parası karşısında satın alma gücü paritesine göre reel kurunun 1 lira 47 kuruş olması gerekiyor. Peki, liranın aşırı değer kaybı ekonomik olarak neyi ifade ediyor? Bir ülke parası reel döviz kurunun üzerinde bir nominal fiyattan işlem görüyorsa ürünleriniz dışarıya çok ucuz satıyorsunuz ve emeğiniz sömürülüyor anlamına gelir. Bu nedenle reel döviz kuruna yakın bir nominal döviz kuru rekabeti sağlayan kur olarak kabul edilir. Son günlerde gelişmeler Türk parasının nominal olarak aşırı değer kaybetmesine neden oluyorsa, bu, bir süre sonra lira değer kazanıp reel kur seviyesine yaklaşabilir anlamına geliyor. Türk parasının değer kazanacağı olasılığı dikkate alınarak dövize ihtiyatlı yaklaşmakta fayda var. Merkez Bankası Başkanı’nın dün yaptığı açıklamalar dikkate alındığında yüksek fiyattan döviz alanların eli yanabilir.