Bilim insanlarından Norveç'e çağrı: Balinalar üzerinde gürültü kirliliği deneyinden vazgeç

Uluslararası bir bilim insanları grubu Norveç'e, minke balinaları üzerinde ses denemeleri yapma planından vazgeçme çağrısı yaptı.

Bilim insanları, balinaların yakalanıp gürültüye maruz bırakılmasının, hayvanlar açısından "stresli ve korkutucu" bir işlem olacağını söylüyor.

Bu alanda şimdiye kadar hayata geçirilmiş en büyük deney olacak projenin bugünlerde başlaması planlanıyor.

Norveç yetkilileri amaçlarının, balinaların ses kirliliğini hangi düzeyde duyabildiğini daha iyi anlamak olduğunu söylüyorlar.

Denemeler Lofoten Adaları'nda yapılacak.

Nasıl bir deney planlanıyor?

Amaç dev ağlar yardımıyla 12 genç minke balinasını bir havuza almak. Yerel gözlemciler bu hazırlıkların tamam göründüğünü söylüyorlar.

Projeye onay veren Norveç Gıda Güvenliği Dairesi her balinanın en fazla 6 saat bu havuzda tutulacağını söylüyor.

Balinalar burada kan testinden geçirilecekler ve duyma yetilerini ölçmek amacıyla derilerinin altına elektrotlar yerleştirilecek.

Yapılan açıklamada, bunun "Gerekirse balinaların uyutulması yoluyla" yapılabileceği de kaydediliyor.

Fakat yetkililer, mink balinalarının ağla yakalandıklarında, bırakılana kadar tamamen hareketsiz durduklarına dair veriler olduğunu söyleyerek, işlemlerin uyuşturmaya gerek olmadan yapılabileceğine işaret ediyorlar.

Ayrıca balinaların "yüksek düzeyde gürültüye maruz bırakılmalarının söz konusu olmadığını ama duyabilecekleri minimum ses düzeyini belirlemeye amaçladıklarını" da söylüyorlar.

Balinaların sırt yüzgeçlerine, serbest bırakılmadan önce uydu izleme cihazı yerleştirilerek deneyden sonraki davranışlarının da izlenmesi planlanıyor.

Balinalar acı çekecek mi?

Balinaların, özellikle de duyma yetileri test edilirken iki sal arasında tutulmaları sırasında acı hissedecekleri resmen kabul ediliyor.

Norveç Gıda Güvenliği Dairesi, deneyin "orta şiddette" olacağını söylüyor ve bunu şöyle tanımlıyor:

"Hayvanlarda muhtemelen, kısa süreli orta derecede acı, sıkıntı ve stres, ya da daha uzun süreli hafif acı, sıkıntı ve stres yaratan deneyler."

Daire ayrıca, bu tür deneylerin "hayvanların genel sağlığı ve durumunda orta düzeyde bir bozulma yaratması da muhtemeldir" diyor.

Fakat yine de deniz hayvanlarının gürültü kirliliğinden nasıl etkilendiklerini daha iyi anlamanın sonuçta minke balinaları ve diğer türlerin iyiliğine olacağı kaydedilerek, deneye onay verildiği kaydediliyor.

İtirazlar neler?

Farklı ülkelerden 50 bilim insanı Norveç Başbakanı'na hitaben kaleme aldıkları açık mektupta, deneyin, hayvanlarda "orta derecede acı ve sıkıntıya yol açacağı" değerlendirmesine itiraz ettiler.

Bilim insanları, "Bu işlem balinada ciddi bir strese ve giderek paniğe yol açabilir ve gerek balinalar gerekse insanlar açısından tehlike yaratabilir" dedi.

Uzmanlar ayrıca genç mink balinalarının uyuşturulma riskine maruz bırakılmasının kabul edilemeyeceğini de savundu:

"Genç minke balinaların zorla zaptedilmesi ve üzerlerinde 6 saat sürebilecek deneyler yapılmasının, hayvanda kayda değer bir yaralanma ve stres potansiyeli, ayrıca kalıcı etkiler bırakma ihtimalinin yüksek olmasından kaygı duyuyoruz."

Kaygılarını dile getirdikten sonra uzmanlar, deneyden vazgeçilmesi gerektiğini çünkü bunun deneyin konusu olacak balinalarda ciddi travma yaratırken bilime de bir katkısı olmayacağını kaydettiler.

Mektuba imza atanlardan biri de Balina ve Yunus Koruma kuruluşunun politika yöneticisi Sarah Dolman.

Dolman BBC'ye, gürültü kirlenmesi tehdidinin genellikle hafife alındığını, birçok araştırmanın balinaların toplu karaya vurması olaylarının bununla ilişkili olduğunu gösterdiğini söyledi.

Ancak Dolman bütün bunların, planlanan deneyin balinalara etkisi konusundaki etik ve bilimsel kaygıları yok sayma sebebi olamayacağını belirtti:

"Doğal çevrelerinin dışında bir yere girmeye zorlanacaklar, etrafları insanla dolu olacak. Bunun balinalar için inanılmaz düzeyde stresli ve ürkütücü olacağını düşünüyor ve deneyin durdurulmasını istiyorum. Çok riskli."

Dolman benzer bir deneyin İzlanda'da iki beyaz ağızlı yunus üzerinde yapılmaya çalışıldığını ama dişinin çok büyük strese girmesi üzerine serbest bırakıldığını da hatırlattı.

Projenin arkasında kim var?

Deneyi, ABD'deki Ulusal Deniz Memelileri Vakfı adlı kuruluştan bilim insanları planladı.

Çalışmada yer alan uzmanlar BBC'nin sorularını yanıtsız bıraktı.

ABD haber kuruluşu NPR araştırmanın finansmanını aralarında ABD Donanması, Okyanus Enerji İdaresi ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi gibi bazı kuruluşların yaptığını bildirdi.

Bu da hem savunma sektörü hem de petrol ve doğal gaz sektörünün, deniz altında yapılan sondajlar ya da kullanılan silahların hayvanlar üzerindeki etkisini daha iyi anlama arzusuna işaret ediyor.

Minke balinalarının özellikleri

• Aslında iki türden oluşuyor: Adi minke ile Güney Kutbu mink balinası
• Adi minke Kuzey Yarımküre'de yaşıyor, alt türü olan cüce minke Güney Yarımküre'deki okyanuslarda da görülüyor
• Güney Kutbu minke balinası ise büyük ölçüde Güney Yarımküre'de görülüyor
• Balinanın ismi, bu türü görüp yanlışlıkla mavi balina zanneden Meincke adlı bir balıkçıdan geliyor
• Minkeler suyun içindeki yiyecekleri ağızlarındaki süzgeç ile ayırıyorlar
• Yetişkin bir dişi 8 metre, yetişkin bir erkek ise yaklaşık 7 metre boyunda