Birlikte yaşayanlara anayasal güvence mi geliyor?

HÜLYA KARABAĞLI / Ankara

TBMM Anayasa Yazım Komisyonu, “Evlenme ve Aile Kurma Hakkı” düzenlenmesinde birlikte yaşayanların haklarını da koruyacak bir düzenleme yaptı. AKP’nin “Aile toplumun temelidir”, MHP’nin “Aile Türk toplumunun temelidir” önerileri kabul görmedi. Komisyon, toplumda sadece resmi evliliklerin olmadığı gerçeğinden hareket ederek “Aile eşler arasında eşitliğe dayanır” maddesini yazdı. Yani, eşitlik ilkesi her şeyin önüne geçmiş oldu.

CHP’nin Anayasa Komisyonu Üyesi Rıza Türmen, CHP’nin söz konusu maddede toplumun tüm kesimlerini kucaklayacak biçimde olmasına dikkat ettiklerini söyledi. 

“Aile devletin temel unsuru dersek; evlilik dışı birlikteliklere müdahale hakkı tanınır” diyen Türmen, “Bu toplumda sadece resmi evlilikleri yok. Evlilik dışı yaşayanları dışlamamamız lazım” diye konuştu.

Çocuklara katılım hakkı   

Yazım Komisyonu’nda çocuk yaş evliliklerine ve aile içi şiddete karşı da anayasal güvence sağlandı. “Çocuk Hakları” bölümün önemli bölümü de BM Çocuk Hakları Sözleşmesi referans alınarak hazırlandı. “Çocuğun üstün çıkarının gözetilmesi”, “tutuksuz yargılanması”, “çocukla ilgili kararların alınmasında çocuğun katılımı sağlanması” anayasa hükmü oldu. 

Böylelikle, çocukların ayrı bir birey oldukları ve karar alınırken katılımının sağlanması da yeni anayasanın önemli düzenlemeleri arasına girdi.

Dava ile ilgisi olmayan kişisel veriler iddianamede yer almayacak

Yazım Komisyonu, “Hak arama hürriyeti (özgürlüğü) ve adil yargılanma hakkı” madde de önemli düzenlemeler yaptı. Dava ile ilgisi olmamasına rağmen çok özel verilerin iddianamelerde saçılmasının önüne geçiliyor. Maddenin 8. fıkrası şöyle düzenlendi:

“Hukuka aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez. İsnad edilen suçla veya açılan davanın konusuyla ilgili olmayan, kişilerin özel ve aile hayatına ilişkin bilgi ve veriler hiçbir yargısal işlemde kullanılamaz”.

Toplumu önemli ölçüde rahatsız eden “özel hayatın gizliliğinin” çiğnenmesine de göz yumulmayacak. “Özel hayatın (yaşamın) ve aile hayatının (yaşamının) gizliliği ve korunması” başlıklı madde şöyle düzenlendi:

“Özel hayatın (yaşamın) ve aile hayatının (yaşamının) gizliliğine dokunulamaz. Herkes, özel hayatına (yaşamına) ve aile hayatına (yaşamına) saygı gösterilmesi ve korunması hakkına sahiptir.

Kişilerin özel ve aile hayatına ilişkin bilgiler, işitsel ve görsel medya ile internet ve diğer ortamlarda kişilerin rızası olmadıkça yayınlanamaz.”

‘Kamulaştırma bedeli nakden ve peşin olarak ödenecek’

Kamulaştırma maddesi de şöyle:

“Devlet ve kamu tüzelkişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir. Kamulaştırma bedeli nakden ve peşin olarak ödenir.”

Yazım Komisyonu’nun “Evlenme ve Aile Kurma Hakkını” düzenleyen  maddesi şöyle:

Evlenme ve Aile Kurma Hakkı

Madde: Evlenme yaşına gelen her kadın ve her erkek evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.

Aile, (AK Parti Önerisi: toplumun temelidir) (MHP Önerisi: Türk toplumunun temelidir) eşler arasında eşitliğe dayanır.

Küçüklerin bakımı, yetiştirilmesi ve eğitimi anne ve babanın (AK Parti-MHP Önerisi: hakkı) yükümlülüğüdür. Devlet bu (AK Parti-MHP Önerisi: hak ve) yükümlülüğün yerine getirilip getirilmediğini gözetir.

Devlet çocuklar ve kadınların aile içi şiddete karşı korunmasını sağlar, kız çocuklarının erken yaşta ve zorla evlendirilmelerini önler (CHP Önerisi: ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli önlemleri alır).

Çocuk Hakları (Daha önce komisyonda kabul edilen bu madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.)

Her çocuk, kendi iyiliği için gereken himaye ve bakımdan yararlanma, maddi ve manevi varlığını geliştirme, (BDP önerisi: kendi kültüründen yararlanma ve kendi dilini kullanma) görüşlerini serbestçe açıklayabilme; cinsel sömürü, şiddet, her türlü kötü muamele ve istismardan korunma, aile içinde yaşamını (hayatını)sürdürme, kendi menfaatine açıkça ters düşmedikçe ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma, anne ve babasını bilme, aile ortamından ayrılması halinde uygun bakımdan yararlanma; barınma, temel sağlık ve sosyal hizmetlerden faydalanma hakkına sahiptir. Devlet, bu fıkrada sayılan hakların kullanımına ilişkin her türlü tedbiri alır.

Çocukla ilgili her durumda çocuğun üstün yararı gözetilir.

Çocukla ilgili kararların alınmasında çocuğun katılımı sağlanır.

Çocuğun tutuksuz yargılanması esastır. Tutukluluk veya hükümlülük hallerinde çocuk yetişkinlerden ayrı olarak ve yaşına uygun kurumlarda bulundurulur.

Gerekçe notu:18 yaşını doldurmayan herkes çocuktur.