BM Gıda Görünümü raporu yayımlandı: Türkiye neden en çok buğday ithal eden 3. ülke?
Birleşmiş Milletler'in (BM) Haziran ayında yayımladığı iki ayrı gıda görünümü raporunda Türkiye en çok buğday ithal eden ülkeler arasında sıralanıyor. Türkiye aynı zamanda en çok buğday üreten ülkeler arasında yer alıyor ancak uzmanlara göre Türkiye'nin buğday ithalatı, ihracata yönelik üretimde hammadde olarak kullanılıyor, bu nedenle iç piyasada kendine yeterliliği artırması gerekiyor.
BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) bu yıl Haziran ayı başında yayımladığı BM Gıda Görünümü raporunu ay sonunda, FAO ile Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) hazırladığı Gıda Görünümü 2022-2031 raporu izledi.
BM Gıda Görünümü raporuna göre, 2020-2022 ortalamasıyla Türkiye en çok buğday üreten ülkelerden biri. 2022'de Türkiye'deki buğday üretim miktarı 19 milyon ton olarak öngörülüyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, Türkiye'de buğday üretiminin 2020'de 20,5 ton; 2021 yılında ise 17,6 ton olduğunu gösteriyor. Bu düşüşün başlıca sebebi olarak kuraklık, gübre ve mazot fiyatlarındaki artış gösteriliyor.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık, "Türkiye son 5 yılda FAO verilerine göre ortalama 19,7 milyon ton yıllık buğday üretimi ile dünyanın sayılı buğday üreticisi ülkeleri (Avrupa Birliği, Çin, Hindistan, Rusya Federasyonu, ABD, Kanada, Ukrayna, Pakistan, Avustralya ve Arjantin ile birlikte) arasında. Türkiye bu üretim seviyesi ile dünya buğday ticaretinin de, ithalat ve ihracat bakımından, önemli aktörleri arasındadır" diyor.
Ancak Türkiye önemli üreticiler arasında olmakla beraber en çok buğday tüketen ülkelerden biri aynı zamanda.
Gıda Görünümü raporunda, Türkiye'nin buğday kullanımı 2021/22 döneminde 24,2 milyon ton olarak belirtiliyor. Bunun 2022/23'te 24,4 milyon tona çıkacağı öngörülüyor. Türkiye bu konuda Çin, Hindistan, Pakistan ve Rusya gibi ülkelerin ardından ilk sıralarda yer alıyor.
Fakat Türkiye'deki buğday üretimi ve iç tüketim neredeyse başa baş giderken nasıl oluyor da en çok buğday ihraç eden ülkeler arasında ilk 10'da ve en çok buğday ithal edenler arasında üçüncü sırada yer alıyor?
"Buğday ithalatı, buğdaya dayalı gıda endüstrisini karşılamaya yönelik"
Gıda Görünümü 2022-2031 raporuna göre, 2019-2021 yıllarının ortalamasında Türkiye 9,5 milyon ton ile Mısır ve Endonezya'nın ardından en çok buğday ithal eden üçüncü ülke oldu ve bu rakamın 2022/23'te de aynı kalması bekleniyor.
Aynı dönem buğday ihracatı ise 4 milyon ton olarak ölçülmüş ve önümüzdeki dönemde bu şekilde kalması öngörülüyor.
Selışık, Türkiye'nin iç piyasa tüketiminden çok buğdaya dayalı gıda endüstrisinde kullanmak için ithalat yaptığını, bu ürünleri de ihraç ettiğini belirtiyor.
Türkiye dünyanın en fazla un ihracatı yapan ülkesi.
Türkiye'nin "toplam buğday kullanım düzeyi, üretim düzeyinden fazla. Bunun temel nedeni Türkiye'nin buğdaya dayalı gıda endüstrilerindeki üretim potansiyeli ve avantajıdır" diyen Selışık şunları ekliyor:
"Buğday ithalatı, bu endüstrilerdeki buğdaya dayalı mamul madde ihracatını (un ve diğer unlu mamuller, makarna, bisküvi, bulgur gibi) karşılamaya yöneliktir. Örnegin, Türkiye un ihracatında dünyada ilk sırada, makarna ihracatında ise İtalya'nın ardından ikinci sırada bulunmaktadır.
Türkiye'nin buğday ithalatı, dahilde işleme rejimi çerçevesinde (ithal edilen ham maddenin ihracat için işlenerek gıda ürünlerine dönüştürülmesi), iç tüketimden ziyade buğdaya dayalı gıda sanayi ürünlerinde çoğunlukla ihracat için üretim girdisi ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılmaktadır".
Özellikle Covid-19 salgını nedeniyle küresel ölçekte dayanıklı kuru gıda ürünlerine olan yüksek talebin, buğday ve buğday ürünlerine olan tüketim talebini tetiklediğini; haliyle dünya buğday dış ticaretini artırdığını vurgulayan Selışık, "Bu konjonktürel sebebin yanı sıra, ülkedeki buğday ekim alanlarındaki daralma ve aşırı hava olaylarından kaynaklanan verim kayıpları da buğdayın ithalat miktarını etkilemektedir" diyor.
Buğday fiyatları küresel olarak arttı
FAO Fiyat Endeksi'ne göre küresel gıda fiyatları halihazırda savaş öncesine göre yükseldi.
Ukrayna'da devam eden savaş ve bölgedeki tahılın ülke dışına çıkarılması sorununun yanı sıra güçlü bir gıda ve hayvan yemi talebi, ana tedarikçilerde kötü hava koşullarının yaşanması, bazı büyük ihracatçıların politikalarındaki belirsizlikler, ihracatçı ülkelerdeki enerji ve gübre başta olmak üzere yüksek nakliye ve üretim maliyetleri ile Covid-19 nedeniyle tedarik zincirlerindeki kesintiler bu artışın başlıca sebepleri.
Selışık, Türkiye'nin makarna ihracatında İtalya'nın ardından ikinci sırada yer aldığını söylüyor.
Buğday fiyatları da savaş başladığından beri rekor seviyede arttı.
BM Gıda Görünümü raporunda, Ukrayna ve Rusya'nın buğday, arpa, mısır, ayçiçeği tohumu başta olmak üzere dünyanın en önemli ekilebilir bitki üreticileri ve ihracatçıları arasında olduğu belirtiliyor.
Son beş sezonun ortalamasına göre Rusya ve Ukrayna'nın, dünya buğday üretiminin sırasıyla yüzde 10 ve yüzde 3'ünü; küresel ihracatın sırasıyla yüzde 20 ve yüzde 10'unu oluşturduğu; Rusya'nın birinci ve Ukrayna'nın beşinci en büyük buğday ihracatçısı olduğu vurgulanıyor.
Savaşın başından bu yana Türkiye'nin buğday ithalatının neredeyse tamamının Rusya ve Ukrayna'dan yapıldığı (2021'de yüzde 70'e yakını Rusya olmak üzere toplam yüzde 87'si) tekrar tekrar vurgulanmış, savaş dolayısıyla buğday ve ürünlerinde fiyat artışı ya da kıtlık görülüp görülmeyeceği tartışılmıştı.
Tarım ve gıda sektörüne yönelik çalışan gazeteci İrfan Donat BBC Türkçe'ye, Türkiye'nin Haziran 2022'de Rusya'dan buğday tedarikiyle ilgili bir problem yaşamadığını, yine de savaşın yarattığı ek maliyetler olduğunu söylemişti. Bu nedenle Türkiye'nin iç piyasada kendine yeterliliği artırıp arz fazlasıyla ihraç edeceği hammaddeyi kendisinin imal etmesi için üretimini 24-26 tonlara çıkması gerektiğini ifade etmişti.