Birleşmiş Milletler'de Suriye için tarihi uzlaşma: Ateşkes, müzakere ve 18 ay içinde seçim!
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin aralarında ABD ve Rusya'nın da bulunduğu 15 üyesi, tarihi bir tavır alarak Suriye'de siyasi çözüm için yol haritasında uzlaştı. Ocak ayı başında ülke genelinde ateşkes ilan edilmesini ve Suriye hükümetiyle 'muhalifler'in müzakerelere başlamasını öngören anlaşmaya göre, geçiş hükümeti kurulması konusundaki takvime sadık kalınacak ve 18 ay içinde BM gözetiminde seçim yapılacak.
Cenevre Bildirisi ile aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 17 ülkenin katılımıyla 14 Aralık'ta gerçekleşen Viyana toplantısında alınan kararları teyit eden yol haritası taslağı, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde yer alan üye ülkelerin tamamı tarafından kabul edildi.
4 sayfalık karar metninde, Beşar Esad’ın 18 ay sonra gerçekleştirilmesi planlanan seçimlerde aday olup olmayacağına veya gelecekteki rolüne dair bir ifade yer almadı. Metinde ilk olarak Suriye’nin egemenlik, bağımsızlık, birlik ve toprak bütünlüğüne BM amaç ve ilkeleri altında güçlü taahhüt belirtildi.
Hangi gruplar muhalif, hangiler terörist?
New York Times’ta yer alan habere göre, BMGK’nın onayladığı metin, bölgedeki hangi ‘muhalif’ grupların terörist kabul edileceği ve ‘ateşkes’ anlaşmasının dışında tutulacağı konusunda soru işaretleri yarattı.
Ancak Ürdün’ün savunduğu, "hangi grupların terörist olduğu ya da hangilerinin Suriye hükümetiyle politik görüşmelere katılması gerektiği" konusunda genel bir çerçeve çizilmesi gerektiği yönündeki görüş metinde benimsendi. New York Times'a göre, "Bu çerçeveyle birlikte, IŞİD ve El Kaide’ye bağlı El Nusra Cephesi’ne yönelik operasyonlar da sürdürülebilecek."
Ateşkes, koalisyonu kapsayacak mı?
Associated Press’in paylaştığı bilgilere göre, "BMGK'nın planladığı ateşkes saldırı ya da savunma durumlarında geçerli olmayacak." Bu da Rusya, Fransa ve ABD’nin öncülüğündeki koalisyon tarafından gerçekleşen hava operasyonlarının “ateşkes” kapsamında değerlendirilmeyeceği anlamına geliyor.
'Ocak'ta müzakere' çok mu iddialı?
Muhalifler ve Şam hükümeti arasında başlaması planlanan görüşmeler için birçok kaynak ocak ayını işaret etti. Viyana’daki toplantıda da, görüşmelerin başlama tarihi olarak 1 Ocak belirtilmişti. Ancak, BMGK’nın onayladığı metin tam haliyle yayınlanmadığı için başlangıç tarihi olarak farklı iddialar da ortaya atıldı. Hürriyet gazetesi görüşmelerin hemen başlayacağını aktarırken, BBC ise ateşkesin 14 Mayıs 2016’da başlayacağını, seçimlerin de önümüzdeki yıl yapılacağını duyurdu. CNN International da ateşkesin 6 ay içinde başlayacağı bilgisini paylaştı.
Geçen ay Viyana’da gerçekleştirilen toplantıda, Suriye hükümeti ve ‘muhalifler’ arasındaki görüşmelerin en geç 1 Ocak’ta başlaması planlanmıştı. Suriye’deki en büyük Batı destekli grup olan Suriye Ulusal Koalisyonu’nun Birleşmiş Milletler temsilcisi Njiab Ghadbian, zaman çizelgesinin çok iddialı olduğunu belirterek, yaklaşık olarak bir aya ihtiyaç duyduklarını açıklamıştı. Ghadbian, kapsamlı bir çözüm için ülkedeki yabancı askerlerin tamamının çekilmesi gerektiğini de savundu.
ABD ve Rusya aynı tarafta
Anlaşmanın en önemli noktalarından biri ABD ve Rusya'nın ortak karara imza atmış olması. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın geleceği konusunda uzun süredir ciddi anlaşmazlıklar yaşayan Rusya ve ABD arasında bölgedeki konumlanışlarıyla ilgili hâlâ sıkıntılar olsa da, BMGK’da onaylanan anlaşma, yaklaşık 5 yıl önce başlayan iç savaşın sona erdirilmesine yönelik olarak ilk siyasi çözüm metni sunulmuş oldu.
Sivillerin zarar görmesinin önlenmesi için geniş kapsamlı bir ateşkes ilan edilmesini içeren anlaşmaya göre, geçiş hükümeti kurulması yönünde daha önce belirlenen takvim uygulanacak ve ülkedeki seçimler 18 ay içinde BM gözetiminde gerçekleştirilecek.
Müzakereler nasıl yapılacak?
Anlaşmaya göre, Ocak başından itibaren rejim ve muhalifler arasında geçiş hükümeti konusunda görüşmeler yapılmaya başlanacak ancak bu görüşmelerin nasıl ilerleyeceği bilinmiyor.
10 Aralık'ta, Suriyeli "muhalifleri" bir araya getirmek amacıyla Suudi Arabistan'ın Riyad kentinde düzenlenen toplantıda, Suriye yönetimiyle geçiş süreci üzerine masaya oturma kararı alınmış ve Suriye Başkanı Beşar Esad ile destekçilerinin, sürecin başında yönetimden çekilmesi talebinde bulunulmuştu.
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ise Suriyeli muhalifleri bir araya getirmek amacıyla Suudi Arabistan'ın Riyad kentinde düzenlenen toplantıya ilişkin olarak "ABD ve Suudi Arabistan 'terörist grupların' barış görüşmelerine katılmalarını istiyor" yorumunu yapmış ve kimsenin ‘teröristlerle’ görüşmeyeceğini belirterek, "militanları politik bir muhatap" olarak görmediğini söylemişti.
Görüşmelerde, muhalefet kanadının direktörlüğünü yapacak olan eski Başbakan Riad Hijab da, Suudi Arabistan’da yapığı açıklamada, Esad’ın geçiş sürecinde bir rolü olmadığını savundu. Hijab ayrıca, “güven kurucu önlemler” kapsamında isyancıların elinde olan alanlardaki kuşatmanın kaldırılması ve hava operasyonlarının durdurulması çağrısı yaptı.