Bursa bölgesinde organ bağışının Avrupa ortalamasının da üstüne çıkmasının sebebi ne?
Organ bağışında peş peşe üç yıldır Bursa bölgesi Türkiye şampiyonluğunu, diğer 8 bölgeye bırakmıyor. Balıkesir, Yalova, Çanakkale, Bilecik, Düzce illerinin de dahil olduğu bölge, organ bağışıyla Avrupa ortalamasını da geçerek Türkiye’de şimdiye kadarki en yüksek orana ulaştı. Bu başarının arkasındaysa büyük bir takım çalışmasının olduğu yorumu yapılıyor.
Hürriyet'ten Mesude Erşan'ın izlenim haberi şöyle:
Türkiye’nin en fazla organ bağışı alan hastanesi de, en fazla kadavradan nakil yapan hastanesi de Bursa bölgesinde. Şampiyon organ koordinatörleri de bu bölgeden çıkıyor. En yakın rakibi İzmir bölgesinden iki kat daha fazla kadavra donör (organ bağışçısı) çıkaran Bursa bölgesinin bu başarısının sırlarını yerinde araştırdık. 2009 yılında 1 milyon kişide 1.8 kadavra donörün çıkarıldığı bölgede atılan hangi adımlar bu oranı 7 yılda, 1 milyon kişide 22’ye çıkarmıştı?
Bursa Sağlık İl Müdürü Dr. Özcan Akan’ın verdiği bilgiye göre önce hem sağlık teşkilatı hem de vatandaşı bilinçlendirme yoluna gidildi. Dini yönden tereddütü olanlar için 2012’de Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan fetva istendi, din görevlileri eğitime alındı. Camilerde, hutbelerde organ naklinin dinen hiçbir sakıncasının bulunmadığı anlatıldı. Sendikalar, hemşehrilik dernekleri, siyasi partilerin gençlik ve kadın kollarına varıncaya kadar tüm sivil toplum kuruluşları ziyaret edildi ve destek istendi. Afişler, broşürler, filmlerle organ nakli anlatıldı.
En yakın rakibini ikiye katladı
Bilinçlendirme çalışmaları sürerken sağlık personeli de eğitildi. Yoğun bakımlarda görevli doktor, hemşire, 112 çalışanları eğitimden geçti. Sağlık hizmeti veren birimlerin yöneticileri organ naklinin ekip işi olduğuna ikna edildi. Organ alınması, taşınması, nakliyle ilgili organizasyonlar yenilendi. Çaba kısa zamanda rakamlara yansıdı. 2014’te en yakın bölgelerle Bursa bölgesi arasındaki makas büyümeye başladı. 2016’da 1 milyon kişi başına 22 kadavra donör çıkaran Bursa’yı takip eden İzmir bölgesi 10.8’de kaldı.
Bursa bölgesindeki nakil merkezlerine kayıtlı hastalar, Türkiye geneline göre iki kat daha fazla organ nakli olma şansına sahip. Bursa Organ Nakli Bölge Sorumlusu Dr. Yavuz Selim Çınar, başarının çok ciddi bir ekip çalışması ve büyük emeğin eseri olduğu görüşünde: “Şansımız ekip oluşturulurken yoğun bakımcıların (hekim ya da hemşireler) koordinatör yapılması. Dünyadaki bütün başarılı örneklerde de bu böyle. Bölgedeki pek çok hastanemiz Türkiye ortalamasının üzerinde donör çıkarıyor. Günde üç donörün çıktığı oluyor. Mesela 100 bin nüfuslu Bandırma’daki devlet hastanesi geçen yıl 12 donör verdi. Başarımızda sosyal medya kullanımı ve yerel basın-yayın kurumlarıyla işbirliğinin de rolü büyük.”
Hasta yakınlarıyla ilişkinin önemi
Sadece bölgede değil, tüm Türkiye’de en fazla kadavra donör çıkaran hastane Çekirge Devlet Hastanesi. Başhekim Dr. Kayhan Sonkur’un verdiği bilgiye göre, toplam 109 yoğun bakım (74’ü erişkin) yatakları var. Proje için önce yoğun bakımlardaki eksiklikleri giderildi, teknolojik ve fiziki koşullar düzeltildi. Kurdukları palyatif bakım merkezi sayesinde gerçek yoğun bakım hastalarına hizmet verme şansı yakalandı. Yoğun bakım hizmetlerinin kalitesinin yükselmesi, hasta ve yakınlarının memnuniyetini artırıldı.
Nakil merkezlerinin organ kaynağı olan hastanenin organ nakli koordinatörleri Dr. Timur Didinen ve hemşire Tamara Uzun Bal, bazı Avrupa ülkelerinin toplamından fazla kadavra donör çıkardı. 7 yıldır organ nakli koordinatörlüğü yapan, 36 yıllık hekim Dr. Didinen, başarıda takım çalışmasının önemini vurguluyor: "Başarı ekiple ilgili. Anestezi uzmanından müstahdemlere kadar herkes bu işin farkında. Bizde beyin ölümü farkındalığı çok yüksek olduğu için 49 beyin ölümü vakasından 31 donör aldık. Biz beyin ölümü tanısı konmuş hastaların yakınlarından organ bağışı talep ediyoruz. Yoğun bakımda yatan hastaların aileleriyle ilişkilerimiz çok iyi seyreder. Bilgilendirmeler iyi yapılır. Hastalarına iyi bakarız. Bu aile görüşmelerimizde bize büyük kolaylık sağlıyor. ‘Hastama bakmadınız, şimdi organlarını nasıl istiyorsunuz’ denmiyor.”
9 bölge var
Ankara’daki Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi’e bağlı İstanbul, İzmir, Ankara, Antalya, Bursa, Adana, Samsun, Diyarbakır ve Erzurum olmak üzere 9 koordinatörlük var. Ülke genelinde ‘kadavra donör’ tespit edildiğinde, görevli organ-doku nakli koordinatörleri bu bilgiyi öncelikle Bölge Koordinasyon Merkezlerine, Bölge Koordinasyon Merkezleri de Ulusal Koordinasyon Merkezi’ne bildiriyor. Bu merkez, ilgili mevzuata uygun olarak organların Türkiye Organ ve Doku Bilgi sisteminde kayıtlı hastalar üzerinden dağıtımı yapılıyor.
En fazla nakil yapan hastane
Bölgede bu kadar kadavra organ bağışının olması nakil yapan hastanelere de yansıdı. Türkiye’de kadavradan en fazla nakil yapan Uludağ Tıp Fakültesi hastanesi. Türkiye ortalamasında nakillerin yüzde 80’i canlı, yüzde 20’si kadavradan yapılıyor. Bölgede nakil yapan iki hastaneden biri olan Uludağ Tıp Fakültesi’nde bu oran tam tersi. Hastanenin Karaciğer Nakil Sorumlusu Prof. Dr. Ekrem Kaya, gelişmiş ülkelerdeki oranı yakaladıklarını anlatıyor: “30 kişilik bir ekibiz, iki masada aynı anda nakil yapabiliriz.”
İngiltere'yi bile geçti
Bursa bölgesi, 2015 yılındaki 1 milyon nüfus başına 15 kadavra oranıyla Avrupa ortalamasına (yüzde 18-20) yaklaştı. 2016 yılı itibarıyla toplam 117 donör sayısı ile 1 milyon nüfus başına 22 kadavra oranını yakalayarak pek çok Avrupa ülkesini geride bıraktı.
Bazı ülkelerde bu oran şöyle: İngiltere 20.3, Norveç 21.3, Avustralya 18.1, İsveç 17.2, Hollanda 16.8, Danimarka 15.3, Polonya 13.6, Almanya 10.9.
Estetik gizli dikiş
Hasta görüşmeleriyle ilgili eğitim aldıklarını anlatan Dr. Didinen bilgilendirmenin önemli olduğu görüşünde: “Doğru bilgilendirme yapıyoruz. ‘Organlarını verin’ diye ısrar etmiyor ve ikna etmeye çalışmıyoruz. Kararı onlara bırakıyoruz. Bize en çok sordukları soru, ‘Parçalanacak mı?’ Biz cenazelerine saygı gösteriyor ve teslim etmeden estetik, gizli dikişle kapatıyoruz.”