Büyükşehir Yasası kabul edildi
TBMM Genel Kurulu'nda, 13 İlde Büyükşehir Belediyesi Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı kabul edildi.
Kanuna göre, Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van, büyükşehir belediyesi olacak.
Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, İzmir, Kayseri, Konya, Mersin, Sakarya ve Samsun büyükşehir belediyelerinin sınırları, il mülki sınırları olacak.
Bu illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içindeki köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği sona erecek, köyler mahalle olacak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılacak.
Bu illerin, bucak teşkilatları da kaldırılacak. Bu illerdeki il özel idarelerinin tüzel kişiliği ile İstanbul ve Kocaeli'ndeki orman köyleri de dahil köylerin tüzel kişiliği sona erecek.
İstanbul'da ilçe değiştiren mahalleler
Aydın'da Efeler; Balıkesir'de Karesi, Altıeylül; Denizli'de Merkezefendi; Hatay'da Antakya, Defne, Arsuz; Manisa'da Şehzadeler, Yunusemre; Kahramanmaraş'ta Dulkadiroğlu, Önikişubat; Mardin'de Artuklu; Muğla'da Menteşe, Seydikemer; Tekirdağ'da Süleymanpaşa, Kapaklı, Ergene; Trabzon'da Ortahisar; Şanlıurfa'da Eyyübiye, Haliliye, Karaköprü; Van'da Tuşba ve İpekyolu, Hatay'da Payas, Zonguldak'ta Kozlu ve Kilimli ilçeleri kurulacak. Denizli'nin Akköy ilçesinin ismi de Pamukkale olarak değişiyor. İstanbul Şişli'nin Ayazağa, Maslak ve Huzur mahalleleri Sarıyer'e bağlanacak.
İstanbul Arnavutköy ilçesine bağlı Nakkaş, Bahşayış mahalleleri ile Büyükçekmece ilçesine bağlı Muratbey mahallesi Çatalca belediyesine katılacak. Ankara'nın Yenimahalle ilçesine bağlı Dodurga ve Alacaatlı mahallelerinin çevre yolu dışında kalan kısımları Şehitali mahallesi ile birleştirilecek. Şehitali, Aşağıyurtçu, Yukarıyurtçu, Ballıkuyumcu ve Fevziye Mahalleleri Etimesgut'a bağlanacak.
Yenimahalle'nin Dodurga ve Alacaatlı mahalleleri de çevre yolu içinde kalan kısmı ile Çayyolu, Ahmet Taner Kışlalı, Ümit, Koru, Konutkent ve Yaşamkent mahalleleri Çankaya'ya katılacak.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında, il özel idarelerince kullanılan haklar, yetkiler ve görevler, il özel idaresi bulunmayan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı'nca kullanılacak. Taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı, defterdarlıklar açılan emanet hesaplarına aktarılacak. Toplanan paraların yüzde 20'lik kısmı, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın öncelik vereceği projelerde kullanılacak. Kullanılmayan miktar, bakanlık bütçesine aktarılacak.
Yöreye özgü konutlar yapılacak
Büyükşehir ve ilçe belediyeleri, mahalleye dönüştürülen köylerde, yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun tip mimari projeler yapacak ya da yaptıracak.
Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde görev yapan geçici ve gönüllü köy korucuları, halen görev yaptıkları yerlerde görev yapmaya devam edecek.
Maden ruhsatı, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ruhsatına ilişkin yetki ve görevler, il özel idarelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı illerde valiliklerce yürütülecek.
Madencilik faaliyeti nedeniyle yolların bozulması, köprülerin çökmesi gibi oluşabilecek hasarlar telafi edilecek.
Maden ruhsatları için il özel idareleri ve köylere hizmet götürme birliklerine verilen devlet hakkı, madenler için alınan harçlar, maden ihalelerinden elde edilen gelirler, valilik ve kaymakamlıklarca uygulanan idari para cezaları, ihaleler için alınan teminatlardan elde edilen gelirler genel bütçeye gelir kaydedilecek. Bu ödenekler öncelikle, madenin veya jeotermal ve doğal minarelli su kaynaklarının bulunduğu yere en yakın yerleşim yerlerinin altyapı ihtiyaçları için kullanılacak.
Nüfusu 750 binden fazla olan illerin belediyeleri kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilecek.
Büyükşehir belediyelerin sınırları il mülki sınırları, ilçe belediyelerinin sınırları bu ilçelerin mülki sınırları olacak.
Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulacak
Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulacak. Merkez, büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesini sağlayacak. Merkeze, Büyükşehir Belediye Başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu'nun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisi katılacak.
Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanacak. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması halinde, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkili olacak.
Belediyelerin otoparkla ilgili elde ettikleri gelirler, 45 gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılacak. Bu gelir, sadece otopark yapımında kullanılacak, bunun dışındaki bir amaç için kullanılamayacak.
Nüfusu 500'ün altında mahalle kurulamayacak
Büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ayrılma yoluyla yeni bir belde kurulmasında, yeni kurulacak belde için aranan 50 binlik nüfus kriteri 20 bine düşecek.
Belediye sınırları içinde nüfusu 500'ün altında mahalle kurulamayacak. Köyleri mahalleye dönüştürülen köylülerin, geçmişten beri kullandığı "mera, yaylak ve kışlak" gibi yerlerdeki hakları korunacak.
Belediyeler; sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yanı sıra mabetlerin de yapım, bakım ve onarımını sağlayacak. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100 binin üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorunda olacak.
Amatör spor kulüplerine nakdi yardım
Büyükşehir ve ilçe belediyeleri, amatör spor kulüplerine nakdi yardım yapabilecek; yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporcuların yanı sıra teknik yönetici, antrenör ve öğrencilere belediye meclis kararıyla ödül verebilecek.
Belediyeler, mevzuata göre kuruluş izni verilen alanda kurulacak elektronik haberleşme istasyonlarına, kent ve yapı estetiği ile elektronik haberleşme hizmetlerinin gerekleri dikkate alınarak, yer seçim belgesi verecek. Bu belge karşılığında alınacak ücreti Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı belirleyecek.
Belediye ve bağlı idareler, meclis kararıyla mabetlere indirimli bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verebilecek.
İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun'da yapılan değişiklikle payların hesaplanması ve oranı yeniden belirleniyor.
Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının yüzde 6'sı ile bu tahsilatın toplamı üzerinden büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ayrılan payların yüzde 30'u büyükşehir belediye payı olarak ayrılacak.
Katılma payı alınacak
Belediyeler, genişletilen yolun iki tarafında bulunan konut sahiplerinden yol harcamalarına katılma payı alabilecek. Vali ve büyükşehir belediye başkanlarına diplomatik pasaport verilecek. Mahalli idare birliklerinin taşıtlarına vergi muafiyeti getirilecek. Tüm acil çağrıları karşılamak üzere büyükşehirlerde başkanlık bünyesinde, diğer illerde ise valilikler bünyesinde 112 acil çağrı merkezleri kurulacak.
Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulacak
Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde, kamu kurum ve kuruluşlarının yatırım ve hizmetlerinin etkin olarak yapılması, izlenmesi ve koordinasyonu, ilin tanıtımı, temsil, tören, ödüllendirme ve protokol hizmetlerinin yürütülmesi, ildeki kamu kurum ve kuruluşlarına rehberlik edilmesi ve bunların denetlenmesini gerçekleştirmek üzere valiye bağlı olarak Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı kurulacak. Başkanlık; afet yardım, acil çağrı, yatırım izleme, rehberlik ve denetim strateji ve koordinasyon ile idari müdürlükler kurabilecek.
Tüzel kişilikleri kaldırılan il özel idarelerinin taşınır ve taşınmaz malları, bakanlıklara, ilgili kuruluşlara, bunların taşra teşkilatına, valiliklere, büyükşehir ve ilçe belediyesine devredilecek. Tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köyler; personelini, taşınır ve taşınmazlarını, iş makineleri, diğer taşıtları, kamu kurum ve kuruluşlarına olan alacak ve borçlarını, katılacakları ilçe belediyesine kanunun yayımlandığı tarihten itibaren 1 ay içinde bildirecek.
Vergiler 5 yıl alınmayacak
Mahalleye dönüşen köylerde, tarım ve hayvancılık amaçlı yapılardaki işletmeler ile bu yerlerde oturanların ihtiyaçlarını karşılayacak bakkal, manav, berber, fırın, kahve, lokanta, pansiyonlar, büfeler işletme ruhsatı almış sayılacak. Bu işletmelerin bulunduğu binalardan, kanunun yayımlandığı tarihe kadar bitirilmiş olanlar da ruhsatlandırılmış sayılacak.
Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde emlak vergisi, Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken vergi, harç ve katılım payları 5 yıl süreyle alınmayacak. Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret, 5 yıl süreyle en düşük tarifenin yüzde 25'ini geçmeyecek şekilde belirlenecek.
İçişleri Bakanlığı'na 106, Maliye Bakanlığı'na 27, Milli Eğitim Bakanlığı'na 48, Sağlık Bakanlığı'na 63, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'na 27, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'na 33, Gençlik ve Spor Bakanlığı'na 9, Diyanet İşleri Başkanlığı'na 15, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü'ne 18 ve Emniyet Genel Müdürlüğü'ne 3 kadro ihdası yapılacak.
İstanbul ve Kocaeli hariç, büyükşehir belediyeleri, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler, yatırım bütçelerinin en az yüzde 10'unu 10 yıl süreyle belediye sınırlarına dahil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için ayıracak.
Nüfusu iki binin altındaki 559 belediyenin tüzel kişilikleri, ilk mahalli idareler genel seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılacak ve bu belediyeler köye dönüştürülecek. Bu belediyelerin personeli, taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları il özel idaresine devredilecek.
Daha önce, birden fazla köy veya köy kısımlarının birleşmesiyle oluşan ve bu düzenlemeyle yeniden köye dönüşen belediyelerde, başka bir işleme gerek kalmaksızın birden fazla köy kurulabilecek.
Tasarı 16 günlük mesaiyle yasalaştı
Görüşmelerde, MHP ve CHP, bazı maddeler üzerindeki değişiklik önergelerinin kapalı oturumda yapılması talebinde bulundu. Söz konusu önergeler kapalı oturumda görüşüldü.
Tasarının görüşmelerinde muhalefet, bütün maddelerde önerge verdi ve bazı maddelerin oylamalarının açık şekilde yapılmasını istedi. Muhalefetten 20 milletvekili ayağa kalkarak, sık sık da yoklama istedi.
Tasarının, İçişleri Komisyonu'ndaki görüşmeleri 10 Ekim Çarşamba günü başladı. 14 Ekim Pazar günü devam edilen görüşmeler, 21 Ekim Pazar gününe kadar aralıksız 8 gün sürdü.
Tasarının, 6 Kasım Salı günü başlayan TBMM Genel Kurulu'ndaki görüşmeleri ise aralıksız 7 gün sürdü. Tasarının görüşmelerine dün saat 14.00'de başlayan Genel Kurul, dün ve bugün toplamda 16.5 saat mesai yaptı. Böylece tasarı 16 günlük mesaisiyle yasalaştırmış oldu. Dün ve bugünkü görüşmelere, BDP'li milletvekilleri katılmadı.
'Siyasi endişelerin gerçeklerle bağdaşır yanı yok'
İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, tasarının komisyon ve Genel Kurul çalışmalarına katkı sunan bütün siyasi parti üyelerine ve bürokratlara teşekkür etti. Şahin, tasarının 2 gün alt komisyonda, 9 gün komisyonda görüşüldüğünü, bu süre içinde 118 saat mesai harcandığını, 366 milletvekilinin söz aldığını, 346 önerge verildiğini, 47 önergenin kabul edildiğini söyledi. Çıkarılan bu kanunla, Türkiye'nin yerel yönetim yasalarında ve yapısında önemli değişiklik olacağını belirten Şahin, yeni yönetsel ve mali imkanlara kavuşacak olan büyükşehir belediyelerinin etkin, ekonomik hizmet ve yatırım imkanı elde edeceğini, bütüncül ve metropol planlama yapabileceğini, çevre ve doğa şartlarının daha dikkatli, daha insanı ve daha çağdaş kullanılacağını ifade etti.
Şahin, şöyle devam etti: "Muhalefet partilerinin milletvekillerince, ülkenin üniter yapısının zedeleneceğine, federal yapının zemininin oluşacağına ilişkin endişeler ve ihanete varan suçlamalar dile getirildi. Mahalleye dönüşen köylünün yeterli hizmet alamayacağı söylendi.
Bu yasanın amacı, kendi içinde açıkça yazılıdır ve bellidir. Yeni bütüncül yapı ve mali imkanlarla şehirler kalkınmış olacak. Bu yasanın amacı, hizmet ve yatırımların daha iyi daha planlı, etkin ve ekonomik gerçekleştirilmesinden ibarettir. Ortaya konan siyasi endişelerin, idari endişelerin gerçeklerle bağdaşır yanı yoktur. Üniter ve federal yapı üzerinde geliştirilen söylemlerin bu yasadaki söylemlerle bir ilgisi bulunmamaktadır.
Şüphesiz yüce Meclis'in her üyesinin amacı, inancı bu ülkeye ve aziz milletimize hizmetin en iyisini sunmaktır ve yasanın en doğrusunu yapmaktır. Bizim de Hükümet olarak ve parti olarak ülkemize, insanımıza hizmet etmek en önemli ve şaşmaz sorumluluğumuzdur. Ülkenin birliği, bütünlüğü, vatanın bölünmez bütünlüğü, bayrağın tekliği, nazlı ve şanlı dalgalanması şiarımızdır, namusumuzdur."
TBMM Başkanvekili Sadık Yakut, tasarının kabul edilmesinin ardından, birleşimi bugün saat 14.00'te toplanmak üzere kapattı.