Çeyiz parası nasıl alınır?
Milliyet yazarı Cem Kılıç çeyiz yardımı olarak bilinen evlenme yardımı ödeneği hakkında bilinmeyenleri yazdı.
Kılıç'ın "Çeyiz parası hakkında merak edilen her şey" başlığıyla (3 Eylül 2018) yayımlanan yazısı şöyle:
SGK’dan ölüm aylığı alan kız çocukları, evlenirlerse aylıkları kesilir. Ancak evlendiği için aylığı kesilen kız çocuklarına ölüm aylığının 2 yıllık tutarı kadar evlenme ödeneği, yani halk arasında bilinen adıyla ‘çeyiz parası’ ödenir. Çeyiz parasına ilişkin pek çok detay maalesef bilinmiyor. Bugünkü yazımda çeyiz parasına ilişkin merak edilenleri örneklerle açıklamaya çalışacağım.
Annesi veya babasından dolayı ölüm aylığı alan kız çocuklarının aylıkları, erkek çocuklardaki gibi belirli bir yaşı geçince kesilmez. Sosyal güvenlik sisteminde bu anlamda kadınlara pozitif ayrımcılık tanınmaktadır. Kız çocuklarının anne veya babasından aldığı ölüm aylıkları belirli bir yaşa gelince değil, evlenmeleri halinde kesilir.
Kız çocuğu evlenirse aylık almaya devam edemez, ancak evlendiği tarihte yazılı olarak talep ederse ölüm aylığının 2 yıllık tutarı çeyiz parası olarak kendisine ödenir. Bu noktada önemli olan SGK’dan yazılı olarak çeyiz parasının talep edilmesidir. Kız çocuğu yazılı olarak talep etmezse SGK otomatik olarak çeyiz parası vermez.
Ne kadar ödeniyor?
Çeyiz parasının talep edilmesi için 5 yıllık hak düşürücü süre söz konusudur. Evlendikten sonra 5 yıl içerisinde çeyiz parasını talep etmeyen kız çocuğu bir daha çeyiz parası talep edemez. 1 Ocak 2016’da evlenen kız çocuğu 1 Ocak 2021’e kadar çeyiz parasını SGK’dan yazılı olarak talep etmek durumundadır. 2 Ocak 2021 tarihinden sonra bir daha çeyiz parası talep edemez.
Kız çocuklarına ödenen çeyiz parasının miktarı, kendilerine ödenen ölüm aylığının 2 yıllık tutarı kadardır. Örneğin 500 TL ölüm aylığı alan kız çocuğuna ölüm aylığının iki yıllık tutarı olan 12 bin TL çeyiz parası ödenir. Çeyiz parası evlendiği için aylığı kesilen kız çocuğuna peşin olarak ödenir. Bu parayla kız çocuğunun evlilik sürecindeki masraflarının karşılanması hedeflenir.
Çeyiz parası hesaplanırken kız çocuğuna ödenen ölüm aylığının ek ödemeler hariç tutarı dikkate alınır. Dolayısıyla ölüm aylığının iki yıllık tutarı hesaplanırken ek ödeme niteliğindeki tutarlar hariç olmak üzere aylığın 2 yıllık tutarı kız çocuğuna ödenir. Bu detay bilinmediği için çoğu kez çeyiz parasının eksik ödendiği düşünülür, ancak ek ödeme niteliğindeki tutarlar çeyiz parasının hesabında dikkate alınmaz.
Boşanma olursa...
Evlenmesi nedeniyle ölüm aylığı kesilen ve 2 yıllık ölüm aylığı tutarını çeyiz parası olarak peşin alan kız çocuğu, 2 yıllık süre içerisinde boşanır ve yeniden hak sahibi haline gelirse kendisine hemen ölüm aylığı bağlanmaz. 2 yıllık sürenin bitimi beklenir ve bu sürenin sonunda kendisine aylık bağlanır.
Bir örnek vermek gerekirse 1 Ocak 2016 tarihinde evlenerek çeyiz parası alan kız çocuğu 1 Ocak 2017’de boşanıp yeniden hak sahibi haline gelse de, kendisine aylık bağlanabilmesi için 1 Ocak 2018 tarihi beklenecektir. Bu nedenle çeyiz parası alan kız çocuğu iki yıllık süre içerisinde yeniden hak sahibi haline gelse bile, peşin olarak aldığı çeyiz parasının karşılığı süre geçmeden tekrar ölüm aylığı alamaz.
Evlenen Kız Çocuk Sonrası Paylaşım
Anne veya babadan iki kız çocuğunun ölüm aylığı alıyor olması ve bu iki kız çocuktan birisinin evlenmesi nedeniyle çeyiz parası alarak aylığının kesilmesi halinde, ölüm aylığı almaya devam edecek olan kız çocuğunun ölüm aylığı oranı artacaktır. Ancak aylık almaya devam edecek kız çocuğunun aylık miktarı, evlenme ödeneği ödenen sürenin sonunda artacaktır. Az önceki örnekteki sürelerden hareketle 1 Ocak 2016 tarihinde kız kardeşi evlenen ve bu tarihten sonra aylık alan tek çocuk olarak kalan kız kardeş, 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren ilgili yasa hükümlerine göre yeniden belirlenen oranda aylık alabilecektir. Dolayısıyla ölüm aylığının miktarı çeyiz parası ödenen dönemin bitiminden itibaren artacaktır.
Eşini Kaybedenin Durumu
Anne veya babasından dolayı aldığı ölüm aylığı evlendiği için kesilen ve bu çerçevede çeyiz parası alan kız çocuğu, eşini kaybeder ve eşinden dolayı ölüm aylığı almaya hak kazanırsa, eşinden dolayı kendisine bağlanacak aylığı hemen hemen alabilir. Eşinden dolayı alacağı aylık için çeyiz parasının bitiş süresi beklenmez. Örneğin 1 Ocak 2016 tarihinde evlenen ve bu tarihte anne veya babasından dolayı aldığı ölüm aylığının iki yıllık tutarını peşin olarak alan kız çocuğu, 1 Ocak 2017’de eşini kaybederse ve eşinden dolayı ölüm aylığı almak için hak sahibi durumunda ise 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren eşinden aylık almaya başlayabilir. Eğer kız çocuğu aynı zamanda anne veya babasından dolayı da aylık alabilir durumda ise bu aylığı alabilmek için 1 Ocak 2018 tarihini beklemek durumundadır. Ancak eşinden dolayı alabileceği aylığı hemen almaya başlayabilir.
Dul Eş Tekrar Evlenirse
Çeyiz parası yalnızca ölüm aylığı almakta olan kız çocuklarına ödenmektedir. Vefat eden eşinden dolayı aylık almakta olan dul eşin yeniden evlenmesi halinde kendisine çeyiz parası ödenmez. Dolayısıyla dul aylığı alan kişiler evlendiklerinde aylıkları kesilir ve çeyiz parası alamazlar.