Chomsky: Yeni Şafak söyleşisinde söylemediğim şeylere yer verildi

Işıl Öz

26 Ağustos’ta Yeni Şafak gazetesinde Burcu Bulut imzası ile yayımlanan Prof. Dr. Noam Chomsky söyleşisine ilişkin olarak Chomsky’nin Facebook sayfasından bir açıklama yayımlandı. Chomsky, 13 ağustos tarihinde e-posta yolu ile kendisi ile iletişime geçildiğini belirterek, sorulara verdiği yanıtlara sadık kalınmadan çeviri yapıldığını, söylemediği şeylerin röportajda yer aldığını ifade etti. 

Chomsky facebook hesabından röportajın orijinal metnini paylaştı. Chomsky'nin yayınladığı metin ile Yeni Şafak gazetesinde yayımlanan metnin uzunluklarını faklı olduğu, bazı soruların birbirini tutmadığı görülüyor.

Noam Chomsky'nin yayımladığı metin

- Mısır’daki iklimi nasıl tanımlıyorsunuz? Önümüzdeki günler için öngörünüz nedir? Mısır’da son yaşanan gelişmeler sizin için sürpriz oldu mu? Darbe olmasını bekliyor muydunuz?

Chomsky: Evet şaşırtıcı. Ordunun arka planda ayrıcalıklarını paylaşmak istemediğini, ekonomik hakimiyetini ve eleneksel politik kontrolünü korumak istediğini biliyordum. Ancak, böylesine zalimce, güç kullanarak askeri bir rejim kurmalarını beklemiyordum, özellikle de halkın yakında bedelini fazlasıyla ödeyeceğinden şüphelendiğim bu harekete destek vermesi şaşırtıcı geldi.

- Abdülfettah El Sisi’den böyle bir darbe bekliyor muydunuz? ABD’nin Sisi’ye verdiği destek hakkındaki görüşleriniz neler? Batı neden Sisi’yi destekliyor?

Chomsky: Destek sınırlı görünüyor. ABD ve Batılı müttefikleri darbeye açıkça karşı çıkmadı, ancak bölgedeki yaygın söylentilerin aksine,  sağlam bir desteğe dair kanıt yok. – Örneğin Suudi Arabistan yaptığı gibi -

- ABD, Sisi’nin Mısır’a demokrasi getireceğini söylüyor. ABD’nin demokrasi anlayışı nedir? Darbeden sonra Catherine Ashton Mursi’yle ilk görüşen isim oldu. Bu ziyaretin Avrupa Birliği için  amacı neydi?

Chomsky: Bu, askeri darbeye ve Mursi’nin askeri rejim tarafından gözaltına alınmasına karşı çıkmak için yapılan küçük bir jestti.

-Sizce Mısır'daki darbeden kim sorumlu? Bazı analizciler Mursi tarafından bir darbenin engellendiğini düşünüyorlar, buna ne diyuorsunuz? Neden böyle düşünüyorlar sizce? Bazı uzmanlar da Mısır'daki darbede El Sisi'nin MOSSAD ile işbirliği içinde olduğunu belitriyor. Buna katılıyor musunuz?

Chomsky: İsrail darbeye yönelik sempatisini gizlemedi, fakat benim bildiğim kadarıyla muhim bir işbirliği yapılmadı.

-Türkiye hakkında ne diyebilirsiniz? Sizce Türkiye Ortadoğu için bir rol modeli mi? Türkiye Mısır ve Suriye'deki gelişmelere karşı sessiz kalmadı. Siz Türkiye'nin bu tepkisine katılıyor musunuz?

Chomsky: Erdoğan darbeyi sert bir biçimde kınadı, Müslüman Kardeşler'e desteğini kuvvetli bir biçimde dillendirdi. Suriye'de de hayli bölünmüiş ve karmaşık olan isyancı muhalefeti destekledi. İki durumda da daha farklı vurguları olan bir yaklaşım daha uygun olurdu.

-Size göre, şu anda Mursi'nin en büyük destekçisi kim? Neden? İnsanlar Mısır'da sivil savaş çıkmasından endişeli. Sizce böyle bir şey olası mı? Eğer cevabınız "evet" ise neden? Eğer Mısır'daki durum düzelmezse bu Ortadoğu'yu nasıl etkiler?

Chomsky: Korkarım Mısır karanlık bir karşı-devrim dönemine giriyor. Ancak, geçtiğimiz birkaç sen içinde önemli toplumsal kuvvetler serbest kaldı. Bu kuvvetlerin kolayca zapt edileceğini sanmıyorum. İlerde süprizler yaşanabilir. Kuşkusuz, Mısır'da olanların bölgede büyük etkileri olacak.

Yeni Şafak gazetesinde yayımlanan metin

Tüm dünya Mısır'a odaklanmış durumda. Mısır'daki sıcak gelişmeler ile ilgili ne düşünüyorsunuz?

Mısır'da yaşananların perde arkasını iyi okumak gerekir. Mısır Ordusu'nun bu vahşi saldırılarının altında geleneksel imparatorluğunu yıkmamak adına ayrıcalıklarını, ekonomik refahını korumak yatıyordu. Peki yalnız mıydı? Tabii ki hayır. Bu kimi Batılı ve Arap devletlerince -Özellikle İsrail ve Suudi Arabistan- desteklenmesi gereken bir hareketti. Beni en çok şaşırtan ise bu kanlı eylemlerin halkın çoğunluğu tarafından benimsenmemesi oldu. Çünkü bilirsiniz darbeler korku toplumu yaratır ve bu topluluk -ister inansın ister inanmasın- askerin yanında yer alır. Oysa ki Mısır'da bundan eser yoktu. Devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi yanlılarından oluşan, demokrasi özlemi içinde hareket eden kitlesel bir direniş gördük.

Sizce bu kitlesel direniş tam olarak ne diyordu bizlere?

Silahsız, savaşsız darbesiz bir demokrasi için meydanlarda bağırıyorlardı. 60 yıla yakın bir süre darbelerle yoğrulan Mısır halkı 'artık yeter' diye haykırıyordu. Böylesi bir direniş bence Mısır ordusunu hatta batılı devletleri bile şaşırttı. Çünkü klasik görüntüye alışığızdır. Darbe sonrası sessizce kabuğuna çekilen, ölüm korkusuyla en doğal hakkı olan özgürce yaşama isteğini rafa kaldıran bir halk görmeye hazırlamıştık kendimizi. Bu başkaldırı Arap Baharı'nın gerçek ruhunu artık bulduğunu gösteriyor. Maalesef bu arada yüzlerce insan öldü en acı olan tarafı bu.

Silahsız insanların bu şekilde katledilmesi sizde ne gibi duygular uyandırdı?

Bunu yapanlar da yaptıranlar da bedelini çok acı bir şekilde ödeyecekler. Vahşeti yapanlar kadar sessiz kalanların da sonları hiçbir zaman iyi olmamıştır. Tarihte pek çok örneğini göstermek mümkün. Özellikle İhvan Sözcüsü El Baltagy'nin katledilen kızı Esma'nın dramı unutulacak gibi değil. 'Bence artık Mısır'da darbeden de askerden de ölümden de korkan kimse kalmayacak. Mısır Ordusu 'Bu direnişe devam ederseniz hepiniz sonu böyle olacak' demek için keskin nişancıları ile gencecik bir kızın hayatını söndürdü. Bu olay korkunç bir trajedi olsa da direniş içgüdüsünü kamçılayan bir ivme de oldu. Mısır halkı özgür bir ülkede yaşayabilmek için geri adım atmadan sonuna kadar çarpışacak.

Batılı devletlerin desteğinden de bahsettiniz. Nasıl bir destek bu?

Batılı devletlerin- AB, İsrail, ABD vs- yaşanan felaketlere rağmen yaptıkları temkinli açıklamalar bize bugün Mısır'da yaşananları önceden tahmin ettiklerini gösteriyor. Tahminin de ötesinde planladıklarını. Bence oyun belli, oyuncular belli. Oyunun adı Ortadoğu'ya hâkim olabilmek. Bu da nasıl olacak? Mısır gibi Ortadoğu'nun mihenk taşlarından olan bir ülkenin düzenini bozarak, demokrasinin yerleşmesini engelleyerek, Türkiye gibi güçlü bir devlet olmasının önüne geçerek.

Peki Müslüman ülkelerin güçlenmesi ve sayıca çoğalması korkularının bir başka nedeni olabilir mi?

Esasında bence en önemlisi bu. ABD'de 11 Eylül'de yaşanan terör olaylarından sonra İslam'a ve Müslüman'a olan bakış açısı da evrim değiştirdi. Keza Avrupa'da da durum pek farklı değil. İkinci sınıf vatandaş muamelesi gören Müslümanların konumu Batının gözünde hep aynı. Dışlanan, ezilen bir topluluk. Oysa ki bugün yükselen bir değer olarak Türkiye'yi görüyoruz. Türkiye Ortadoğu'da yeni bir dönemin de kapılarını araladı. Oradaki devletlere moral verdi, örnek oldu. Bu durum tabii ki pek çok Batılı devleti rahatsız etti.

Eğer Mısır'da yaşananlar bu şekilde devam eder, herhangi bir iyileşme olmazsa bu durum Ortadoğu'yu nasıl etkiler?

Mısır, tarihinin en karanlık dönemlerinden birini yaşıyor. Bununla birlikte her türlü engele rağmen süregelen halk hareketleri, umut verici gelişmelerin de kapıda olduğunu düşündürtüyor. Ordunun yeni denebilecek bu başkaldırıyı kolay kolay bastırabileceğini de sanmıyorum. Yeni diyorum çünkü bence Mısır tarihinde demokrasi için bu kadar savaşmadı. Her ne olursa olsun Mısır'ın Ortadoğu'daki dengeleri belirleyeceği bir rol üstleneceğini tahmin ediyorum. Mısır ya yükselen bir güç olacak ya da demokrasi kurbanı. Bunu izleyip göreceğiz.

Türkiye hem Suriye hem de Mısır konusunda hiçbir zaman sessiz kalmadı. Bu devletlerin Esad rejimi ve Mısır ordusu gibi diktatörlükten çektiği zulümleri her zaman kınadı. Bu konuda ne diyeceksiniz?

Türkiye ezenin değil ezilenin yanında durdu. Her iki örnekte de ezilenler sivil, silahsız masum halktı. Türkiye diktatörlülükten, darbelerden, tek adamcılıktan çok çekmiş bir ülke. Zamanında benzer sebeplerden ötürü sayısız insanını kaybetmiş bir devletin bugün verdiği tepkiyi anlamak çok da zor değil. Ama şurada şöyle bir parantez de açalım. Türkiye kimi zaman oynamalar yaşansa da cumhuriyet ile birlikte demokrasiyi de kazandı. Demokratik seçimlerle yönetildi. Bugün bunu hiç tatmamış olan ülkelere verdiği desteği anlamak mümkün ama bu Ortadoğu'daki devletlerin demokrasiye uzanan yollarının daha çok uzun olduğu gerçeğini de bize unutturmamalı.

Bir iddia da Mısır'daki darbe planının işbirlikçisinin İsrail olduğu yönünde. Bu konudaki görüşleriniz?

İsrail'in Mısır ordusuna büyük bir sempati beslediğini biliyoruz. Hatta sık sık görüştüklerini bir araya geldiklerini de duyduk. Ama açıkçası Mısır'da yaşananların tek sorumlusunun ya da planlayıcısının İsrail olduğunu söylemek için de elde çok ciddi bir kanıt yok. En azından ben şahit olmadım. Diğer yandan gerçekten de şayet bu vıcık vıcık denecek samimi ilişkinin altından böylesi bir komplo çıkarsa da şaşırmam.

O zaman Ortadoğu'daki Türkiye örneğinin batılı devletleri korkuttuğunu söylemek mümkün mü?

Tabii ki. Türkiye çok güçlü bir devlet. Başbakan Erdoğan oldukça karizmatik bir lider. Ortadoğu'da Batı'nın Doğu ile bağlantısını sağlayan yegâne güçlerden biri. İyi bir arabulucu. Üstelik hem Müslüman hem de demokrasiyi sonuna kadar sindirmiş bir ülke. Türkiye örneğinin Mısır'da yeniden hayat bulması fikri sanırım Batı'yı oldukça korkuttu. Belki de Mısır'da bugün yaşananlar Türkiye'nin gücünün sindirilememesinden kaynaklandı.

Batı Ortadoğu'da demokrasiyi benimsemiş güçlü devletler istemiyor' diyebilir miyiz?

Kesinlikle öyle. Ortadoğu'daki bu karmaşıklığın, kaos ortamının Batılı devletleri telaşlandırdığını mı sanıyorsunuz? Aksine ne zaman ki her şey süt liman olur, düzene girer işte o zaman Batı'da telaş başlar. Gördüğüm kadarıyla da planları işliyor. Lübnan ve Tunus da topun ağzında. Zor bir dönemden geçiyoruz.

Mısır'da 3 Temmuz 2013 Mısır askeri darbesi sonrası Rabiatul Adeviye Meydanı demokrasi, ve adalet için atan kalplerin buluşma noktası oldu.ordu, barışçıl gösteri yapan halkı yıldırmak için Baltacılar, keskin nişancılar aracılığıyla inanılmaz katliamlara imza attı. Binlerce kişinin öldüğü katliamlara rağmen darbe karşıtı Mısırlılar meydanları terk etmedi. Rabiatul Adeviye acımasız bir şekilde boşaltılmış olsa da halk özgürlük arayışlarına ara vermeden devam ediyor.