CHP'den 100 yıl içinde sürgün edilenler için vatandaşlık teklifi

CHP’nin İnsan Hakları'ndan sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, 100 yıl boyunca tehcir ve zorunlu göç nedeniyle Türkiye’den sürgün edilen ve vatandaşlıktan çıkarılan Ermeniler, Rumlar, Süryaniler, Yahudiler ve Kürtler'in tekrar vatandaşlık hakkına kavuşabilmesi için kanun teklifi sundu.

Agos’un haberine göre, ‘Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ni Meclis'e sundu. 1980’lerden itibaren de Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yaşanan zorunlu göçe değinen yasa teklifi dilekçesinde, siyasi nedenlerle yurtdışına çıkmak zorunda kalan vatandaşların vatandaşlıktan çıkarıldığı hatırlatıldı.

Dönemin resmi kaydı gerekiyor

Sezgin Tanrıkulu imzasıyla Meclis'e sunulan kanun teklifinde, vatandaşlıktan çıkarılanlardan hayatta olanların bizzat, hayatta olmayanların ise dördüncü dereceye kadarki yakınlarının ‘dönemin pasaportu’, ‘kilise, havra, sinagog veya diğer ibadethanelerden birinin resmi kaydı’, ‘azınlık vakıfları veya diğer ilgili kurumların resmi kaydı’, ‘Osmanlı İmparatorluğu belgeleri’ ve ‘göç ettikleri ülkelerin yetkili mercilerinden alınan Türkiye'den göç ettiklerine ilişkin kayıtla başvuru yapabilecekleri öngörülüyor.

Teklifin gerekçesinde yüzbinlerce Yahudi, Ermeni, Rum ve Süryani’nin 1. Dünya Savaşı’nın başladığı tarihten itibaren doğdukları toprakları terk etmek zorunda kaldıkları belirtildi ve 1915 Tehcir Kanunu’na atıfta bulunularak “1 Haziran 1915 tarihinde dönemin Resmi Gazetesi'nde yayımlanarak yürürlüğe konulan Tehcir Kanunu bu dönemdeki göçlerin ilk yasal zeminini oluşturmuştur” deniyor.

1915’ten 1980’e

Teklifte belirtildiği üzere, 1915 Tehcir Kanunu’nun yanı sıra Trakya Pogromu, ‘Vatandaş Türkçe Konuş’ kampanyası, Yirmi Kur’a Asker Olayı, Varlık Vergisi, 6-7 Eylül Pogromu ve 1964 zorunlu göçü, çeşitli etnik ve dini toplulukların sürgün edilmesine neden oldu, binlerce insan vatandaşlıktan çıkarıldı. 

Kanun teklifi, Erdoğan’ın 2014’teki ‘Taziye’ açıklamasının ardından, dönemin Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın 26 Mart 2015’te Büyük Edirne Sinagogu açılışında yaptığı konuşmaya da değinerek, Arınç’ın Türkiye’yi terk etmek zorunda kalan vatandaşlara hitaben dediği “Eğer buraya gelmek isterseniz, Türkiye’de yaşamak isterseniz sizi kucaklayacak 78 milyon insan var” açıklaması vurgulandı.

Nazım Hikmet örneği

58 yıl aradan sonra, 5 Ocak 2009'da vatandaşlığa tekrar kabul edilen ünlü şair Nâzım Hikmet'in hatırlatıldığı teklifin gerekçesinde, "1. Dünya Savaşı'ndan itibaren bir şekilde ülkemizden yurt dışına gitmek zorunda kalan insanlarımızın mağduriyetlerinin giderilmesi yönünde atılacak önemli adımlardan birisi de vatandaşlık haklarıdır. Bu kanun teklifinin hayata geçirilmesiyle, yaklaşık 100 yıl sonra ata topraklarına geri dönmek isteyen veya vatandaşlık hakkını tekrar almak isteyen kişi ve ailelerin kırgınlıklarını bir nebze de olsa giderecek ve ülkemizin dünyada saygınlığını artıracaktır" ifadelerine yer verildi.

Kanun teklifi, CHP eski milletvekili Aykan Erdemir imzasıyla 2014’te Meclis'e sunulmuş, Erdemir’in 26. yasama döneminde vekil olarak Meclis'e girmemesi nedeniyle kanun teklifi düşmüştü. Tanrıkulu’nun imzasıyla hazırlanan yeni teklif Komisyon’a gönderildi.