CHP'den 'OHAL Bilançosu' raporu: Şüpheli sayısı 100 bini aştı; en az 25 kişi canına kıydı

CHP İnsan ve Doğa Hakları Genel Başkan Yardımcısı, İzmir Milletvekili Zeynep Altıok 'OHAL Bilançosu Hak İhlalleri Raporu' hazırladı. 20 başlıkta OHAL hak ihlallerinin toplandığı rapora göre, 15 Temmuz darbesi sonrasında hakkında işlem yapılan şüpheli sayısının 103 bin 850 olduğu belirlendi. 71 bin 274 kişi gözaltına alınırken 41 bin 326 kişi darbe soruşturmaları kapsamında tutuklandı. 35 bin 495 kişi ise adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. Yürütülen soruşturmalar kapsamında hakkında işlem yapılan kişiler ya da yakınlarından en az 25 kişi canına kıydı. 4 kişi de intihar girişiminde bulundu. Bu olayların 8’i cezaevlerinde, gözaltında ya da gözaltına alınırken gerçekleşti.

Devlet ve vakıf üniversitelerinde en az 6 bin 822 akademik ve idari personel yönelik işlem başlatıldı, en az 6 bin 16 akademik ve idari personel kesin olarak ihraç edildi. 4 bin 811 akademisyen KHK’larla ihraç edildi.

Rapordan bazı bölümle şöyle:

15 Temmuz darbe girişimi sonucu 246 yurttaşımız hayatını kaybetti. 2 bin 194 yurttaşımız yaralandı. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası hükümetin gerçekleştirdiği resmi açıklamalar ve açık kaynaklarda yer alan bilgiler ışığında hakkında işlem yapılan şüpheli sayısı 103 bin 850 oldu. 71 bin 274 kişi gözaltına alınırken 41 bin 326 kişi darbe soruşturmaları kapsamında tutuklandı. 35 bin 495 kişi ise adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.

Üniversitelerde OHAL

Devlet ve vakıf üniversitelerinde en az 6 bin 822 akademik ve idari personel yönelik işlem başlatıldı, en az 6 bin 16 akademik ve idari personel kesin olarak ihraç edildi.

4 bin 811 akademisyen KHK’larla ihraç edildi

KHK’larla toplam 312 Barış İçin Akademisyenler Bildirisi’ne imza atmış akademisyen meslekten ihraç edildi.

1 Eylül 2016 tarihli 672 sayılı KHK ile 43, 29 Ekim 2016 tarihli 675 sayılı KHK ile 24, 22 Kasım 2016 tarihli 677 sayılı KHK ile 15, 6 Ocak 2017 tarihli 679 sayılı KHK 43 imzacı kamu görevinden çıkarılmıştı. 2 imzacı 23 Temmuz 2016 tarihli 667 ve 668 sayılı KHK’lara dayandırılarak kamu görevinden çıkarılmıştı. 1 imzacı 1 Eylül 2016 tarihli 673 sayılı KHK ile bakanlıktaki kamu görevinden çıkarılmıştı. 7 Şubat 2017 tarihli 686 sayılı KHK ile imzacı 184 kişi kamu görevinden çıkarıldı.

Tunceli’de Tunceli Üniversitesi öğretim üyesi Candan Badem 672 sayılı KHK ile meslekten ihraç edilirken, Milli Eğitim Bakanlığı’nda öğretmen olarak çalışan  Eğitim-Sen üyesi eşi de 8 Eylül 2016 tarihinde açığa alındı. İhraçlarla birlikte Ankara Üniversitesi’nin SBF, EBF, İLEF, DTCF ve AÜHF fakülteleri fiilen kapanma noktasına geldi. DTCF Tiyatro Bölümü ise akademik kadrosunun büyük bölümünü kaybederek fiilen kapatılmış oldu. Benzer bir durumda Ege Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde gerçekleşti. İhraç edilen akademisyenler arasında İbrahim Kaboğlu, Öget Öktem Tanör, Yüksel Taşkın, Murat Sevinç, Nilgün Toker  gibi alanlarında en iyi olarak gösterilebilecek akademisyenler de yer aldı.

İşkence iddiaları  

Darbe girişimi sonrası çok sayıda işkence iddiası gündeme geldi. Gözaltındakilerin yakınlarının ve avukatlarının başvuruları gözaltında sistematik işkence ile karşılaştıklarını işaret ediyor. Bunda gözaltı süresinin 30 güne uzaması, ilk beş gün avukat görüşünün engellenmesinin özel bir önemi var. İnsan hakları kurumlarına yapılan başvurulardan anlaşıldığı üzere avukat görüşmelerinin 10 güne dek engellendiği durumlar yaşandı

Yine darbe sonrası darbe girişimine dahil oldukları gerekçesiyle tutuklananların cezaevlerinde yaygınlaştırılmış şiddet şikayetleri yükseldi. Yeni tutuklananlarla birlikte nerdeyse cezaevindeki herkesin şiddet uygulamaları, hak gaspları ile karşılaştığı son iki ayda yoğunlukla gündeme geldi. Kişilerin aile görüşmelerinin, telefon haklarının, sosyal iletişim ve kültürel olanaklarının kısıtlanıp yasaklanması buna örnek durumlar. Cezaevlerindeki yer sorunların, hücrelerin koğuş gibi kullanılması sonucu çok sayıda mahkumun sağlıksız koşullarda kaldığına dair şikayetler arttı.

Özellikle Silivri Cezaevi’nden geceleri çok yoğun işkence seslerinin geldiğini farklı davalardan cezaevinde bulunan müvekkilleriyle görüşen avukatlar kamuoyuna aktardı. Cumhurbaşkanı ve Adalet Bakanı işkence iddialarını gözaltı öncesi gerçekleşmiş olabileceğini, gözaltı ve sonrasında işkence yapılmadığını iddia etti.

15 Temmuz’daki darbe girişiminin ardından yürütülen soruşturmalar kapsamında hakkında işlem yapılan kişiler ya da yakınlarından en az 25 kişi intihar etti. 4 kişi de intihar girişiminde bulundu. İntiharlar ve intihar girişimlerinden 8’i cezaevlerinde, gözaltında ya da gözaltına alınırken gerçekleşti.

Gazeteciler, aydınlar, yazarlar, basın

Türkiye’de gazetecilik faaliyetleri nedeniyle aralarında Ahmet Şık, Murat Sabuncu, Kadri Gürsel gibi aydın ve yazarlarında yer aldığı 156 kişi cezaevinde tutuklu veya hükümlü olarak bulunuyor. TGS, TGC ve DİSK verilerine göre Olağanüstü Hâl süresince 216 gazeteci gözaltına alındı, 2308 gazeteci işsiz kaldı. 28 TV kanalı, 5 haber ajansı, 66 gazete,  19 dergi, 36 radyo, 26 yayınevi kapatıldı. 

Gözaltına alınan öğretmenlerden birinin evinde yapılan aramada bulunan, Gazeteci-yazar Fehim Taştekin’e ait ‘Rojava Kürtlerin Zamanı’ adlı kitap suç delili sayıldı.

Suriye Devleti’nin Halep’i tamamen kontrol altına aldığını açıkladığı günün akşamı gazeteci Hüsnü Mahalli gözaltına alındı ve MS hastası olmasına rağmen tutuklandı. Mahalli 20.01.2017 tarihinde tahliye edildi.

Sanatta OHAL  

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nde muhalif kimlikleriyle bilinen 6 oyuncu ve yönetmen açığa alındı, 17 oyuncu, bir dramaturg, bir müzisyen ve bir koreografın işine son verildi. Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu’nun sahnelediği “Nazım ile Brecht” oyunu OHAL kapsamında yasaklandı, Levent Üzümcü’nün oyununa Artvin Üniversitesi ve Artvin Valiliği salon vermedi. Aralarında Devlet Tiyatroları’nda dramaturg olarak çalışan Eren Aysan’ın bulunduğu 4 Kültür Bakanlığı çalışanı açığa alındı.

Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli orkestra şeflerinden İbrahim Yazıcı, keman sanatçısı Filiz Özsoy ve piyanist Eser Öykü Dede 7 Şubat 2017 tarihinde KHK ile Kültür Bakanlığı’ndaki kamu görevlerinden ihraç edildi.

Cezaevlerinde OHAL

Cezaevlerinde OHAL sonrası mektup yasağıyla birlikte kitap yasağı da getirilmiş, kitap sayısı sınırlandırılmış, yalnızca cezaevi kütüphanesinden kitaplar tutuklu ve hükümlülere sağlanmaktadır.

Raporun tamamı için tıklayınız

Diyarbakır, Şırnak, Hakkari, Van ve Bingöl Cumhuriyet Başsavcılıklarınca yürütülen soruşturmalar kapsamında 13 HDP milletvekili tutuklandı. HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ, HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, Diyarbakır Milletvekili Nursel Aydoğan, Şırnak milletvekili Ferhat Encu, Mardin Milletvekili Gülser Yıldırım ile Hakkari milletvekilleri Selma Irmak, Abdullah Zeydan, Nihat Akdoğan, Grup Başkanvekili Çağlar Demirel, Siirt Milletvekili Besime Konca, Kars Milletvekili Ayhan Bilgen ve Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş tutuklandı.

Gözaltına alınan ve ardından serbest bırakılan HDP’li vekiller ise Sırrı Süreyya Önder, Ziya Pir, İmam Taşçıer, Ayşe Acar Başaran, Alican Önlü, Pervin Buldan, Mehmet Emin Adıyaman, Nimetullah Erdoğmuş, Osman Baydemir, Ahmet Yıldırım, Hüda Kaya, Altan Tan, İdris Baluken, Nadir Yıldırım, Mehmet Ali Aslan, Leyla Birlik, Lezgin Botan, Dilek Öcalan ve Leyla Zana oldu.

Haklarında gözaltı kararı bulunan Şırnak Milletvekili Faysal Sarıyıldız ve Van Milletvekili Tuğba Hezer Öztürk'ün ise yurt dışında bulunuyor.

CHP OHAL İzleme Komisyonu 

Darbe girişimi sonrası ilan edilen OHAL kapsamında çok sayıda hak ihlali gerçekleşti. Partimizin oluşturmuş olduğu izleme komisyonu sekreteryasına bugüne kadar yapılan başvuru sayısı 10 bin 288 oldu.

Partimiz özellikle açığa alınan EĞİTİM-SEN üyesi öğretmenlerin geri dönmelerinde önemli rol oynadı. 15 Temmuz sonrası açığa alınmış olan yaklaşık 10 bin 300 EĞİTİM-SEN üyesi göreve iade edildi.

Kapatılan FETÖ ile irtibatlı özel üniversitelerin öğrenci sayısı 65 bin oldu. Bu öğrencilerin temel isteği FETÖ bağlantısı olmadığı belirlenen mevcut öğretim üyeleri veya garantör üniversitelerin öğretim üyeleriyle eğitimlerine devam etmek. Partimizin girişimleri sonucunda mağduriyetleri kısmen giderildi.

6500 akademik ve idari personel çalıştıkları özel üniversitelerin kapatılması sonrası işsiz kaldı.

En az 140 bin kişinin pasaportu iptal edildi.

15 Temmuz darbe girişimi sonrası açığa alınan 4 bin 176 hakim ve savcı hakkında işlem yapıldı, 3 bin 866 hakim ve savcının ayrıca 2 Anayasa Mahkemesi üyesinin meslekten men edilmesine karar verildi.

Danıştay, Sayıştay ve Yargıtay’dan ihraç edilenlerin sayısı 429 oldu.

2 bin 286 hakim ve savcı, 104 Yargıtay üyesi, 41 Danıştay üyesi, 2 AYM üyesi, 3 de HSYK üyesi tutuklandı.

OHAL  KHK’ları ile memuriyetten ihraç edilen Emniyet mensubu sayısı 24 bin 568 oldu.

17 vali, 74 vali yardımcısı, 100 kaymakam darbe soruşturmaları kapsamında tutuklandı.

TSK'dan ihraç edilen personel sayısı 7 bin 356 oldu. 168’i general olmak üzere 6 bin 35 asker ise tutuklandı.

Soruşturmalar kapsamında MİT’ten 83 kişi ihraç edildi.