Çin'de ortaya çıkan yeni virüs hakkında neler biliniyor?
Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni virüs ciddi akciğer rahatsızlıklarına yol açıyor ve şimdiden iki farklı ülkeye de yayılmış durumda.
İlk kez Aralık ayında görülen virüs nedeniyle ölenlerin sayısı da 3'e çıktı.
Çinli yetkililer virüse yakalanan 200'den fazla kişi tespit ettiklerini duyurdu.
BBC'ye konuşan sağlık uzmanları, Çin hükümetinin açıkladığı verilerin salgının gerçek boyutlarını yansıtmadığını ve virüsün en az 1.700 kişiye bulaşmış olabileceğini belirtiyor.
Bu yeni ortaya çıkan ve zatürre belirtilerine yol açan virus, dünya çapında sağlık uzmanlarını alarma geçirdi.
Bu virüs, kısa zamanda ortada kaybolan geçici bir salgın mı yoksa çok daha tehlikeli bir hastalığın ilk işaretleri mi?
Bu virüs nedir?
Hastalardan alınan örneklerin laboratuvarlarda test edilmesi sonucu Çinli yetkililer ve Dünya Sağlık Örgütü, enfeksiyonun koronavirüs (corona virus) olduğu sonucuna vardı.
Koronavirüsler, daha büyük bir virüs ailesi türü ancak sadece 6'sı (yeni virüsün etkilerinin kanıtlanmasıyla birlikte 7 olacak) insanlara bulaşabiliyor.
Bir koronavirüsün yol açtığı şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS), Çin'de 2002 yılında salgından etkilenen 8 bin 98 kişiden 774'ünün ölümüne yol açtı.
Doktor Josie Golding, "SARS'ın hatıraları hâlâ taze, korkunun çok büyük olmasının nedenlerinden biri bu, ancak bu tür hastalıklarla mücadele etmek için artık çok daha hazırlıklıyız" diyor.
Virüs tehdidi ciddi mi?
Koronavirüsler orta derece soğuk algınlığından ölüme varacak semptomlara yol açabiliyor.
Bu yeni virüs, ikisinin ortasında bir yerde duruyor.
Edinburgh Üniversitesi'nden Profesör Mark Woolhouse, "Yeni bir koronavirüs bulduğumuzda, bulguların ne olduğunu görmek isteriz. Bu virüs daha çok soğuk algınlığı benzeri bulgulara yol açıyor ve bu da endişe verici ancak SARS kadar ciddi değil" diyor.
Virüsün kaynağı ne?
Yeni virüsler her zaman ortaya çıkıyor.
Genellikle bir türden, ki bu türde bulunduklarında tespit edilemiyorlar, insanlara geçiyorlar.
Nottingham Üniversitesi'nden Profesör Jonathan Ball, "Geçmişteki salgınları düşünecek olursak, eğer bu yeni bir koronavirüs ise, bir hayvan barınağından gelmiş olmalı" diyor.
SARS, miskkedisinden insana bulaşmıştı.
2012'de ortaya çıktığından beri, 2 bin 494 hastadan 858'inin ölümüne yol açan Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS), insanlara çöl devesinden bulaştı.
Hangi hayvandan kaynaklanıyor?
Virüsün kaynaklandığı hayvan barınağı belirlendiğinde, sorunla baş etmek çok daha kolay olacak.
Vakalar, Wuhan'daki Güney Çin Deniz Ürünleri Toptan Pazarı ile ilişkilendiriliyor.
Bazı deniz canlıları koronavirüs taşıyor olabilseler de, pazarda tavuk, yarasa, tavşan, yılan gibi başka hayvanlar da bulunuyor ve bunlardan birinin virüsün kaynağı olması çok daha mümkün.
Neden Çin?
Profesör Woolhouse, nüfusun çokluğu ve yoğunluğu ile virüsleri taşıyan hayvanlarla insanların yakın temasının neden olduğunu söylüyor:
"Bir sonraki salgının Çin'de ya da dünyanın bu bölgesinde olmasına kimse şaşırmadı."
Salgın ne kadar kolay yayılıyor?
Çinli yetkililer virüsün bir insandan diğerine bulaştığına dair bir örnek olmadığını söylüyor.
Şimdilik, Dünya Sağlık Örgütü ve Çinli yetkililer virüsün insanların birbirlerine bulaştırdıkları sonucuna varmadı.
Bu durum, akciğerleri etkileyen yeni virüsler ortaya çıktığında endişeye yol açıyor, çünkü öksürük ve burun akıntısı gibi semptomlar genellikle bir virüsün yayılmasını mümkün kılıyor.
İnsandan insana bulaşıyor olsaydı, hastalarla yakın temas kuran sağlık çalışanlarında da virüsün görülmesini bekleyebilirdik.
Ancak bazı uzmanlar, insandan insana bulaşmadığı sonucuna varmak için erken olabileceği uyarısında bulunuyor.
Profesör Woolhouse, "Şüpheciden çok dikkatliyim. Kesin bir sonuca varmak için çok erken. Koronavirüslerin çoğu aslında bulaşıcı ve benim öncelikli endişem bu" diyor.
Ne kadar hızla yayılıyor?
Salgının sınırlı olduğu sanılıyordu, ancak ortaya çıktığı Aralık ayından beri yeni vaka haberleri geliyor.
Salgın Wuhan'da yoğunlaşıyor ancak Tayland'da iki, Japonya'da bir ve Güney Kore'de bir vaka daha görüldü. Bu kişiler yakın zamanda Wuhan'dan bu ülkelere seyahat etti.
Uzmanlar, farkedilmeyen başka vakaların da olabileceği görüşünde.
Londra merkezli MRC Küresel Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi'nce hazırlanan rapora göre, 1700'den fazla kişiye bulaşmış olabilir.
Bu ay sonunda başlayacak olan Çin Yeni Yılı için seyahat edecek yüz milyonlarca insan arasında yayılabileceği endişesi taşınıyor.
Singapur ve Hong Kong, Wuhan'dan hava yoluyla seyahat eden yolcuları taramadan geçiriyor ve ABD'li yetkililer de benzer önlemleri San Francisco, Los Angeles ve New York'taki üç büyük havaalanında Cuma gününden itibaren alacaklarını ilan ettiler.
Çinli yetkililer nasıl önlemler aldı?
Virüsün bulaştığı kişiler, yayılması riskini en aza indirmek için her ihtimale karşı karantinada tutuluyor.
Hastalığın tespiti için, yolcuların vücut ısını ölçecek tarama cihazları konuldu.
Güney Çin Deniz Ürünleri Toptan Pazarı da ilaçlama yapılması için geçici olarak kapatıldı.
ABD ve pek çok Asya ülkesi, Wuhan'dan seyahat eden yolcuların sağlık taramasından geçirilmesi için önlemler aldı ve Dünya Sağlık Örgütü, dünya çapındaki hastaneleri daha büyük bir salgına karşı uyardı.
Uzmanlar ne kadar endişeli?
Doktor Golding, "Şu an, daha fazla bilgi sahibi olana kadar, ne kadar endişelenmemiz gerektiğini söylemek zor" diyor.
"Kaynağını öğrenene kadar, bizde huzursuzluk yaratacak."
Profesör Ball, "İnsanlara ilk kez bulaşan herhangi bir virüs bizde endişe yaratmalı, çünkü bu virüsün ilk engeli aştığı anlamına geliyor" diyor:
"Bir insan hücresine girdiğinde ve çoğalmaya başladığında, daha kolay yaygınlaşacak ve daha tehlikeli bir hale gelecek mutasyona uğrayabilir."
"Virüse bu fırsatı vermek istemezsiniz."