Covid aşısı: Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde aşılama neden yavaş ilerliyor?

Hatice Kamer*

Türkiye'de aşılama hızı son günlerde arttı. Ancak Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde aşılama oranının diğer bölgelere kıyasla daha düşük olduğu görülüyor.

16 Haziran Çarşamba günü itibarıyla iki bölgede 23 ilde toplam 3,5 milyon dozdan fazla aşı yapıldı. Bu rakam, ikinci doz aşı yapılan 1 milyon 350 bin kişiyi de kapsıyor.

Nüfusu 15 milyona yaklaşan iki bölgede 18 yaşın üzerindeki herkesin, yani 9 milyonu aşkın kişinin aşılanabilmesi için, 18 milyon dozdan fazla aşı yapılması gerekiyor.

Tabip Odaları: Güvensizlik önemli bir faktör

Diyarbakır, Şırnak ve Van Tabip Odaları, bölgede aşılamanın yavaş ilerlemesinde, aşı reddinin ve yapılan resmi açıklamalara duyulan güvensizliğin etkili olduğunu savunuyor.

Tabip odaları buna ek olarak, okuma yazma ve Türkçe bilmeyenler için randevu sisteminin ciddi bir sorun olduğunu da belirtiyor.

Diyarbakır Tabip Odası Başkanı Doktor Elif Turan, sahadan edindiği gözlemler sonucu ciddi bir aşı karşıtlığı olmasa da, aşıya karşı güvensizlik olduğunu söylüyor:

"Pandemi süreci güven verecek şekilde yönetilemediği için bu durum aşılamaya da yansıdı. Aşı için gereken toplumsal bilgilendirme yapılamadı. Bölgede daha önce bozuk kızamık aşıları nedeniyle SSP vakaları yaşanmıştı. Bu tür durumlar da aşılara karşı bir hassasiyete neden oldu ve güvensizlik yarattı."

Kürtçe sağlık hizmeti vurgusu

Doktor Elif Turan, 60 yaş üstü aşı olmaya başladığında, Tabip odaları olarak Kürtçe ve Türkçe hazırladıkları videolarla halka "Aşı olun" çağrısı yaptıklarını söyledi.

"İlk zamanlar randevu sisteminde yaşanan sıkıntılar problemdi. Şimdi o sorun yok. Ama bölgede anadilde sağlık hizmeti ile bir kampanya yapılabilirdi, yapılmadı. Oysa insanlara Kürtçe olarak, aşının önemini anlatınca, ikna oluyorlar."

Diyarbakır’da günde 1300 civarında test yapıldığını ve bu testlerin yüzde 10'unun pozitif çıktığını söyleyen Turan, aşının koruyucu sağlık hizmetlerinde temel bir hak olduğunu, toplumsal bağışıklık için aşılamaya hız verilmesi ve yaygınlaşması için kampanyalar başlatılması gerektiğini söyledi.

"Bir an önce güven vererek, aşının önemi anlatılarak herkese aşı yapılmalı. Sadece Covid değil, pnömokok ve grip aşısı için de bize 'Aşı olalım mı?' diye soran çok oluyor. Biz onlara aşının önemini anlattığımızda ikna oluyorlar, çevremdeki gözlemim bu yönde.’’

Daha önce de İl Sağlık Müdürlüğü'yle yaptıkları görüşmelerde billboardlara uyarılar asılması, gerekirse ev ev dolaşıp aşı yapılması önerilerinde bulunduklarını söyleyen Turan, "Eğer böyle bir kampanyalar olursa, sağlık görevlileri seve seve bu buna destek olur" diye konuştu.

'Şırnak Mavi'de kalmak için ağır bedeller ödedi’

Risk haritasında hala mavide kalmayı başarabilen tek il olan Şırnak’ta da aşılama yavaş seyrediyor.

Şırnak Tabip Odası Başkanı Serdar Kuni, "Geçen yıl Şırnak’ta, hastanelerde yatacak yer yoktu. Neredeyse Covid olmayan kalmadı. Yani toplumsal bağışıklığı kazandığı için mavide kaldı, o mavi için büyük bedeller ödedi" diyor.

Doktor Serdar Kuni, aşı sistemindeki problemlere de dikkat çekti:

"Kırsalda bilgi karmaşası çok oldu. Önceden randevu almadan başvuranlar aynı gün aşı olmadığı için sonra gelmiyorlardı ya da gelemiyorlardı. Bir de sadece hastane ve ASM’lerde (Aile Sağlık Merkezleri) aşı yapılması nedeniyle topluma ulaşılamıyordu. Aşı konusunda ve aşıya güven duyulması için bilgilendirme yapılmadı."

Şırnak genelinde ASM’lerin yapısının toplu aşılamaya uygun olmadığını belirten Kuni, aşı için merkezi yerlerde çadırların kurulması gerektiğini söylüyor.

Nadir de olsa aşıdan sonra Covid vakalarının da yaşandığını söyleyen Kuni, birçok kişinin bu yüzden aşı olmak istemediğini söyledi.

'Yeterli bilimsel açıklama yapılmıyor'

Van-Hakkari Tabip Odası Başkanı Hüseyin Yaviç, bölgede olduğu gibi Van’da da aşılamanın düşük seyrettiğini söyledi.

"Nüfusa oranlandığımızda Van’da, yüzde 13 oranında bir aşılama yapıldığını görüyoruz" diyen Yaviç’e göre, aşı oranın düşük olmasının en önemli sebebi planlamanın bölgesel koşullar göz önünde bulundurulmadan yapılmış olması.

"Özellikle randevu sistemi büyük sıkıntı çünkü birçok evin interneti yok. Aşı takviminin uygulandığı ilk zamanlarda aşı tedariki ciddi sorundu. Sağlık bakanlığının toplumu yeterince bilgilendirmemesine bağlı aşı reddi gelişti. Şu an aşı var, ASM’lerde de aşı yapılmaya başlandı, birkaç merkezde aşı merkezleri de oluşturuldu, bir yoğunluk var ama aşı oranları düşük’’ dedi.

Aşı reddinin hala devam ettiğini söyleyen Yaviç özellikle basında aşıya karşı güvensizlik yaratan açıklamaların yer almasının kafalarda soru işareti oluşturduğunu söyledi:

"İlk etapta sadece tek aşı getirilmesi, sonra getirilen yeni aşılarla ilgili yeterli bilgilendirme yapılmaması da o güvensizliğin sürmesinin nedenlerinden.

"Bilimsel anlamda yeterli açıklamalar olmayınca insanların kafası, söylentiler ile karışıyor. Özellikle MRN aşısına şüpheli yaklaşanlar var. Biz herkese tereddüt etmeden aşı olmaları gerektiği yönünde bilgilendirme yapıyoruz. Pandeminin kontrol altına alınması için aşılamanın çok önemli olduğunu anlatıyoruz ama bunun kampanyalar halinde yaygınlaşması gerekiyor."

TTB: Güvencesine bakılmaksızın 18 yaş üstüne günde 1 milyon aşı yapılmalı

Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Grubu da aşılamanın hızlandırılması çağrısıyla bir açıklama yayımladı.

Toplumun pandemi döneminde sağlık politikalarına karşı güven sarsıntısını yaşadığını savunan TTB, aynı güvensizliğin aşılara karşı geliştiğini de söyledi.

Aşı tereddüdünün önüne geçilmesi, halkın aşılamaya teşvik edilmesi için Sağlık Bakanlığı tarafından acil bir iletişim kampanyası başlatılması gerektiğini söyleyen TTB’nin açıklaması şöyle devam ediyor:

"Üzerimize düşenleri yerine getirmeye hazırız. Bu kapsamda bir yandan toplumsal bileşenleri harekete geçirmek, diğer yandan sağlık çalışanlarını ve halkı en doğru şekilde bilgilendirmek için çalışmalar yapmaya başlamış bulunuyoruz."

TTB, tüm 18 yaş üstü nüfusa, güvencesi olup olmadığına bakılmaksızın günde en az 1 milyon doz aşı yapılması çağrısı da yaptı:

"Bu hedefe ulaşabilmek için günlük kararlar vermek ve peyderpey açıklamalar yapmak yerine, Sağlık Bakanlığı’nın aşılama sistemini bütüncül bir şekilde ele alan akılcı planlamalar yapması, tüm yetişkin nüfus en az bir doz aşı olduktan sonra 65 yaş üstü nüfusun ve sağlık çalışanlarının üçüncü dozları eldeki bilimsel veriler ışığında planlanarak ve somut bir COVID-19 aşılama stratejisi sunmasını talep ediyoruz."