Danıştay, Surp Giragos Kilisesi'nin kamulaştırma kararını iptal etti

Diyarbakır Sur ilçesindeki tarihi Surp Giragos Kilisesi’nin kamulaştırılmasına ilişkin alınan karar Danıştay tarafından iptal edildi. Dosyayı inceleyen Danıştay 6. Dairesi, kararında Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin mülkiyet hakkının korunmasına ilişkin verdiği kararlara dikkat çekti.

Agos gazestesinden Uygar Gültekin'in haberine göre, Diyarbakır’ın Sur ilçesinde meydana gelen çatışmaların ardından 21 Mart 2016’da Bakanlar Kurulu, ilçenin büyük bir kısmıyla ilgili ‘acele kamulaştırma kararı’ almıştı. Kamulaştırma kararı alınan yerler arasında Ortadoğu’nun en büyük kiliselerinden biri olan Surp Giragos Ermeni Kilisesi, Surp Sarkis Keldani Kilisesi, Ermeni Katolik Kilisesi, Süryani Meryem Ana Kilisesi ve Protestan Kilisesi de vardı.

Surp Giragos Kilisesi Vakfı adına avukat Ali Elbeyoğlu, acele kamulaştırma kararına karşı Danıştay’da dava açmıştı. Danıştay 6. Dairesi, Surp Giragos Kilisesi adına yapılan başvuruyu karara bağladı. Danıştay, Bakanlar Kurulu tarafından alınan kararı iptal etti.

Dosyayı inceleyen Danıştay 6. Dairesi, kararında Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin mülkiyet hakkının korunmasına ilişkin verdiği kararlara dikkat çekti.

Kararda ayrıca, Sur ilçesi için 22 Ekim 2012 tarihindeki Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun gereğince, teknik rapor hazırlandığı, bölgedeki risk durumlarının ortaya konduğu ve tescilli kültür varlıklarının anıtsal ve sivil mimari örneklerinin, korunması gereken kültür varlıklarının tespit edildiğine dikkat çekildi.

Danıştay, yapılan incelemede, Surp Giragos Ermeni Kilisesinin, anıtsal ve korunması gereken taşınmaz kültür varlıklarından olduğuna ve diğer tescilli taşınmazlarla birlikte bir bütünlük arz ettiğine dikkat çekti. Ayrıca kilisenin ibadete açık olduğu, yakın zamanda kapsamlı restorasyon yapıldığını belirtilen kararda, kamulaştırmanın hukuka uygun olmadığına karar verildi ve kilise ve çevresindeki yapıların kamulaştırılması kararı iptal edildi. 

Bakanlık Danıştay'ın sorularına cevap vermedi

Danıştay dosyaya dair inceleme yapılırken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na kilisenin neden kamulaştırıldığı, ne amaçla kullanılacağı gibi sorular sorduğunu ancak Bakanlığın, sorulara herhangi bir yanıt vermediğine de dikkat çekti.  

Diyarbakır’daki Hıristiyan Ermeni cemaatinin ibadet edebileceği tek kilise olan Surp Giragos Ermeni Kilisesi, 2015 yılından bu yana kapalı ve kiliseye girilemiyor. Kilisenin çevresi de güvenlik güçleri tarafından halen giriş çıkışa kapatılmış vaziyette. Kilise güvenlik güçlerinin gözetimi altındayken hasar gördü. Hırsızların hedefi haline geldi. Su tulumbası, elektrik panosu çalındı. Tablolar zarar gördü.

Diyarbakır merkezinde yer alan Surp Giragos Kilisesi ihtişamlı çan kulesiyle, büyüklüğü ile Diyarbakır’ın simgelerinden biri.  Adına ilk kez 1610-1615 yıllarında rastlanıyor. Kilise 1915’te hasar gördü. Çan kulesi, cami minaresinden yüksek olduğu için top atışlarıyla yıkıldı. Önce Alman subaylarının karargahı daha sonraki yıllarda ise  Sümerbank’ın deposu olarak kullanıldı.  1980 yılında cemaatsiz kalması sonucu kapanan kilise 2011 yılında Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı ve Diyarbakır Büyükşehir Belediyesinin ortak çalışmasıyla 5 Milyon TL harcanarak restore edildi ve yeniden ibadete açıldı. Kilisenin restorasyonu, 2015 yılında Avrupa Birliği Kültürel Miras Ödülü’ne (Europa Nostra) layık görülmüştü.