Dersim katliamının izleri o okullarda

T24 - CHP Milletvekili Hüseyin Aygün'ün "Dersim katliamının sorumlusu devlet ve CHP'dir. Atatürk de bu olaylardan haberdardır" sözleriyle başlayan tartışma sürerken, 1937 ve 1938 yılındaki harekatta kimlerin sorumlu olduğu hep tartışıldı.  Dersim'de katliama yol açan askeri operasyonda son belgeler ışığında 4 isim zikredildi: Atatürk, dönemin başbakanları İsmet İnönü, Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak. Operasyonu bizzat yürüten ve 1936'da olağanüstü yetkilerle donatılıp "genel müfettiş" olarak bölgeye gönderilen General Abdullah Alpdoğan'ı da unutmamak gerekiyor. Murat Aydın'ın CNNTürk'te yer alan haberi şöyle:Seyit Rıza'nın oğlu onun emriyle öldürüldü Dönemin hükümeti tarafından görevlendirilen General Abdullah Alpdoğan, Dersim'e gelir gelmez bölgedeki aşiret liderleriyle görüşmeler yaptı. O görüşmeler için Seyid Rıza, oğlu İbrahim'i Alpdoğan Paşa'ya yollayarak kanın durdurulmasını istemiş; fakat İbrahim; Alpdoğan'ın emriyle öldürülmüştü. Bunun üzerine Dersim'de fitil ateşlenecek ve Seyit Rıza'nın adamlarının bir köprüyü yıkması ve karakol baskını iddiası "Dersim"de bir dönüm noktası oldu, çünkü devlet bunu isyan sayarak zaten hazırlıkları uzun zaman önce tamamlanan askeri operasyonu bu gerekçeyle Nisan 1937'de başlattı. Bu açıdan bakıldığında özellikle dönemin Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak ve Abdullah Alpdoğan, Dersimlilerin zihninde kötü bir yara olarak kalmaya devam ediyor. İstanbul'da Sabiha Gökçen... "Dersim Katliamı"ndan sonra Tunceli'de bir çok yerlerde isim değişikliğine gidildi, Kürtçe isimler değiştirildi. Operasyonda bir şekilde söz sahibi olan isimler, caddelere, sokaklara ve okullara kondu. İstanbul'da ise Dersim'e uçaklarla bomba yağdıran Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen'in ismi bir havaalanına verildi. Bununla ilgili olarak son olarak AK Partili milletvekili Mehmet Metiner, bu ismin değiştirilmesi için harekete geçtiğini açıkladı.  Peki ya Tunceli'deki isimler?  Tunceli ve ilçelerindeki okullarda özellikle Fevzi Çakmak, Abdullah Alpdoğan ve İsmet İnönü'nün isimleri bir hayli fazla; ama buna devam etmeden önce Van'ın Özalp ilçesinde bundan 68 yıl önce 33 kişinin ölüm emrini verdiği gerekçesiyle 20 yıl hapis cezasına çarptırılan Orgeneral Mustafa Muğlalı'yı anmak gerek.  Zira Muğlalı'nın ismi 2004 yılında Özalp  ilçesindeki "2'nci Hudut Tabur Komutanlığı" kışlasına verilmişti. Fakat yoğun bir kamuoyu baskısı, halkın beklentisi ve sivil toplum kuruluşlarının harekete geçmesi sonucu o isim 27 Haziran 2011 yılında o kışladan kaldırıldı. O isimler değişecek mi? "Dersim Katliamı"nın gündeme gelmesiyle birlikte eskiden "Dersim" olan Tunceli'nin isminin iade edilmesi için de beklenti oluştu. Tunceli derneklerinin bu yöndeki başvurularından sonra son olarak AK Partili Mehmet Metiner de "Dersim" isminin geri verilmesini önerdi. Ü Alpdoğan ve Fevzi Çakmak okulları Bu tartışmalar sürerken kısa bir araştırma yaptık ve önemli bir bilgiye ulaştık. Bugün Tunceli'de ve ilçelerinde "Dersim Katliamı"nın sorumluları olarak gösterilen özellikle iki ismin General Abdullah Alpdoğan ve Mareşal Fevzi Çakmak'ın isimlerinin bazı okullara verildiğini gördük.  Dersimliler neden sessiz kaldı? Tunceli Milli Eğitim Müdürlüğü'nün sitesinde yer alan bilgilere göre Tunceli'nin Ovacık ilçesinde tek lise olan okulun ismi Mareşal Fevzi Çakmak. Ki o Mareşal Fevzi Çakmak, Dersim harekatı sırasında Genelkurmay Başkanlığı görevini yürütüyordu. Fevzi Çakmak, bölgeye giderek bizzat operasyonu yürütmüştü.  Yine Tunceli'nin ilçesi olan Pertek ilçesindeki bir ilkokulun ismi Alpdoğan İlköğretim Okulu. Yani 1936'da geniş yetkilerle donatılıp "genel müfettiş" olarak bölgeye gönderilen General Abdullah Alpdoğan... Onun da ismi bir ilköğretim okuluna verilmişti.  Bu arada Elazığ'daki bir kışlanın ismi de General Abdullah Alpdoğan... Abdullah Alpdoğan, mahkeme kararlarını imzalamaya, düzeni ve güvenliği sağlamak açısından gerekli gördüğü durumlarda ilde yaşayan kişileri ve aileleri, il sınırları içinde bir yerden bir başka yere göndermeye ve il sınırları içinde oturmalarını yasaklamaya da yetkiliydi. Tunceliler yıllardar "Dersim" ismini geri verilmesi için uğraşırken, General Abdullah Alpdoğan ve Mareşal Fevzi Çakmak okullarına 1937 ve 1938 katliamını hafızalardan silerek çocuklarını bu okullara göndermişler. Hükümet 68 yıl önce 33 köylünün ölüm emirini veren Orgeneral Mustafa Muğlalı'nın ismini Van'daki o kışladan kaldırmış, askeri harekatta ölü sayısının 50 bin olduğu Dersim'de ise operasyonu bizzat yürüten General Abdullah Alpdoğan ve Mareşal Fevzi Çakmak'ın isimlerini kaldırmak için harekete geçmemişti. Atatürk ve İnönü isimleri de yaygın Tunceli ve ilçesindeki bir çok okulda yine operasyon sırasında haberleri var mıydı yok muydu tartışması sürdürülen Atatürk ve İsmet İnönü'nün isimleri de bolca yer alıyor. "Dersim Katliamı" tartışması yeni bir perdeyi aralarken, şimdi akıllardaki soru işareti ise "Dersim" isminin geri verilip verilmeyeceği.  Ve her şeyden önemlisi askeri harekat sırasında sorumluluğu olan özellikle General Abdullah Alpdoğan ve Mareşal Fevzi Çakmak'ın adlarının o okullardan silinip silinmeyeceği. Bu konuda Dersim Dernekleri Federasyonu (DEDEF) yetkilileri de zaman içinde bu konuda bir çalışma yürüteceklerini açıkladı. Ankara'da önemli görüşme Öte yandan Tuncelili tüm kurumlar DEDEF öncülüğünde Ankara'ya bir çıkarma yapacak. DEDEF heyeti, 24 Kasım Perşembe günü Ankara'da AK Parti ve BDP grup başkanvekilleriyle bir görüşme yaparak taleplerini dile getirecekler. Görüşmelerde ise "Seyit Rıza ve arkadaşlarının mezar yerleri açıklansın, Dersim ismi iade edilsin, Dersim halkından özür dilensin, sürgünler, kayıplar ve evlatlık alınan çocukların listesi açıklansın, Dillerimize ve Kızılbaş Alevi inancımıza özgürlük istiyoruz, Munzur'daki baraj projeleri iptal edilsin, Sabiha Gökçen'in ismi havaalanından çıkarılsın, Tunceli'deki operasyonu yürüten görevlilerin isimleri kamu kurumlarından silinsin" talepleri dile getirilecek.